O prelo
Beatriz Núñez: “A lectura pode servir para reconstruír o relato histórico que a ditadura nos negou”
Beatriz Núñez é a directora de Espazo Lectura, unha asociación dedicada a achegar a literatura galega á comunidade do rural.
Alí onde coinciden os montes, as fincas, as cadras, algúns castros e o río, atópase unha vella escola de pedra. Mais non é calquera escola. Hai uns anos estaba en condición de abandono, como tantas outras nas aldeas do rural galego. Agora é unha casa de lectura remodelada pola mesma xente da parroquia. Ten unha biblioteca infantil só con materiais en galego e é sede de círculos de lectura aos que asisten persoas de toas as xeracións.
O proxecto chámase Espazo Lectura e atópase en Gondomar. Falamos coa presidenta da asociación sobre o que é a mediación de lectura nun presente galego no que cada ano a impresión de libros na nosa lingua diminúe, e sobre a lectura coma ferramenta de cambio social.
Como xurde Espazo Lectura?
Xordeporque un grupo de pais e nais decidimos reunirnos para contarlles contos aos nosos fillas e fillos. Eramos familias moi sensibilizadas co tema da lectura. Iamos a “Libros para soñar” en Vigo pero, claro, ir dende Gondomar até la sempre é moito lea e decidimos mellor facelo na nosa aldea. Ao principio fomos ao consello para pedir que se abrira a biblioteca municipal os luns pola tarde para contar eses contos. Tamén era unha maneira de dinamizar a biblioteca municipal que naquel momento, non tiña nada.
Logo sumáronse os voluntarios, xente que viña a cantar, avós... E en 2008, que é cando se constitúe legalmente a asociación, empeza a haber outro tipo de actividades. Se da continuidade a outros clubs, xa non só a actividade Contomar, a actividade fundacional de Espazo Lectura.
Como comprende Espazo Lectura a mediación de lectura?
A mediación é moitas cousas. Cando se fai unha actividade de contacontos, hai que ter moito coidado cos libros que se empregan. Non pode valer calquera cousa. Nós cremos que coa literatura infantil fixemos un gran traballo de mediación: que as familias puideran achegarse a textos e albumes ilustrados de calidade. Por alí hai unha mediación e un achegamento importante. Porque a xente grazas a isto vai coñecendo a propia literatura infantil e xuvenil. E vai coñecendo os recursos que a sociedade oferta coma as bibliotecas... E logo, tamén é parte da mediación incorporar outros clubs de lectura para outras idades, coma para adultos, así coma achegar formatos e xéneros que ao mellor non lías. Dispoñemos dunha biblioteca da que moitas editoriais son socias protectoras e nos achegan as novidades e nos valorámolas para os diferentes clubs. Logo quedan alí. Iso tamén é unha oferta e un privilexio na zona rural.
Falta ampliar o concepto biblioteca como centro cultural, como un centro dinamizador onde se teñen acceso a miles de contidos e onde se fan moitas cousas e todas as persoas teñen cabida, dende os bebés ata as persoas maiores.
Como fixeron vostedes para que a xente da zona rural se achegara ao voso proxecto?
Iso é algo que as veces nós aínda temos que seguir traballando porque algunhas persoas seguen véndonos coma “os culturetas”. Pero os nenos son un vínculo que nos achega moitísimo ás familias que por se mesmas non irían aos círculos de lectura. Nese sentido, os nenos mobilizan. As familias implícanse moitísimo. Esa é a maneira que a nós permitiunos chegar a xente que, por exemplo, lía mais non lía en galego, cousa que é moi común aquí.
E a través dos nenos todo é máis sinxelo porque, a través deles empezas a vincularte coa xente e a tirar prexuízos. Así pérdese ese medo e gañas vinculación afectiva. Hai que traballar os afectos, as vinculacións porque doutro xeito é moi difícil. Se ti non che consideras competente, aínda que che guste ler, xa tes un autoconcepto. Hai que romper ese estigmas e amosarse próximos.
Entón consideran que o traballo da difusión e mediación da lectura require de traballo afectivo, emocional ou ten beneficios para a autoestima das persoas...
Por suposto. Ninguén fai nada se non atopa un clima de acollida e séntese a gusto. Porque é algo que non é o teu traballo. Non tes que ir alí a aguantar a esa señora porque é a túa xefa. Tes que sentirte acollido e que haxa respecto, afectos e liberdade.
A liberdade de non sentirse na obriga a ir, a falar, a ter que ler o libro. Hai moita xente que non se sente cómoda falando aínda que sexa un grupo de 15 persoas. Nisto axuda un montón é a presencia das autoras. Mais é moi importante que a xente se senta respectada. Non formular preguntas directas coma “ti que opinas”.