Mwepu Ilunga e o galo que monta todas as galiñas

22 de xuño de 1974, último partido da fase de grupos no Mundial de Alemaña 74. O Brasil gaña 3–0 a Zaire, só quedan cinco minutos para o final cando o árbitro pita unha falta contra o equipo africano. Rivelino, xogador brasileiro, sitúase fronte ao balón e a barreira de xogadores zaireños cando, de súpeto, un xogador desde a barreira sae correndo e patea o balón antes de que fose lanzada a falta. A xogada remata con tarxeta amarela para Mwepu Ilunga, o autor dunha das xogadas máis raras dos mundiais de fútbol.

Durante décadas a xogada foi explicada como que o xogador africano, simplemente, non coñecía as regras do fútbol. E a teoría fixo fortuna, como mostra dunha especie de superioridade moral sazonada con pingas de racismo na Europa branca. Mais, a hipótese, por moita fortuna que tivese, estaba errada. Mwepu coñecía, de sobra, o regulamento e o seu foi un acto de supervivencia.

Mais a supervivencia nos 70 era o estado natural das cousas para a xente do Congo, e quizais hoxe siga sendo a triste normalidade. Zaire (actual Congo) en 1974 era un Estado de recente creación, gobernado polo ditador Mobutu Sese Seko. Mobutu Sese Seko Kuku Ngbendu Wa Za Banga é o seu nome completo, non hai consenso sobre o xeito máis idóneo para traducilo, pero unha tradución utilizada que semella para min apropiada é: “o galo que monta todas as galiñas”.

Mobutu chegara ao poder despois dun golpe de estado. En novembro de 1965 o comandante en xefe das forzas armadas congolesas ordeou ocupar todos os lugares estratéxicos do país, anunciou por radio a disolución do parlamento e a concentración do poder nas súas mans. Comezaron así 32 anos da historia do Congo caracterizados por un xeito de dominación política que podemos denominar cleptocracia, e que ten como trazo fundamental o saqueo sistemático da súa propia poboación. Aínda que esta forma de goberno non era nova no Congo, onde levaba instalada desde os tempos da ocupación belga e Mobutu non era senón unha triste derivada do colonialismo belga.

Volvendo ao Mundial de Alemaña 74. A selección de Zaire, primeira dun país subsahariano en clasificar para unha fase final dun mundial de fútbol, xa xogara os dous primeiros partidos contra Escocia e Iugoslavia. Fronte a Escocia ofrecera unha boa imaxe, perdendo por un exiguo 2 – 0. Pero ante Iugoslavia no minuto 18 xa perdía por 3 – 0, momento no cal o adestrador Blogaje Vlidinic substituíu o xogador estrela e porteiro do equipo, Kazadi Muamba, polo porteiro suplente. O troco resultou sendo desastroso para o combinado africano, que acabou perdendo por 9 – 0, unha das goleadas máis amplas da historia dos mundiais.

Como consecuencia do mal resultado no segundo partido foron retiradas as promesas de primas e soldo ao equipo técnico e os xogadores, incluso a FIFA tivo que mediar e facer xestións para evitar que os xogadores de Zaire non abandonasen a competición. E nesas estaban cando, os días previos ao último partido, no hotel onde estaba hospedada a selección africana apareceron os homes de Mobutu Sese Seko, a mensaxe era clara: non poderían recibir máis de tres goles contra o Brasil se querían seguir enteiros cando volvesen a Zaire.

Anos despois, con Mobutu xa morto, Mwepu recoñeceu a realidade: Ilunga fixo iso porque era un home desesperado, cheo de medo polas posíbeis represalias que o empurraron a saltar da disciplina dentro da barreira e despexar o máis lonxe posíbel o esférico. Algo que a fala popular explica coa simpleza dunha frase: Quen ten medo corre!