O prelo
De volta ás orixes dunha historia inacabada

Nun contexto en que coñecemos dabondo a historia do feminismo occidental, “Parir a Liberdade” regrésanos ás nosas raíces e reconstrúe a traxectoria do movemento feminista galego.
21 mar 2021 09:30

Nun abrir e pechar de ollos, pasaron 46 anos desde 1975, ano que se acostuma considerar como o comezo “oficial” do feminismo organizado galego. Nese entón, Galicia era basicamente rural, tiña un alto grao de emigración ademais dunhas arraigadas ideas baseadas no catolicismo como resaibo de 36 anos de ditadura. Como foron eses anos de eclosión do movemento feminista no noso país? Que se reivindicaba daquela? Que se logrou e que demandas seguen pendentes?

Elvira Fente é periodista. Traballou como redactora para Cadena Ser, El Progreso de Lugo, a TVG e o Colexio Profesional de Xornalistas de Galicia. Comezou a escribir sobre mulleres con perspectiva de xénero a partir do seu encontro nas aulas con Carmen Blanco. Escribiu varios libros entre os que se poden nomear Mullerícola, As miñas gafas violetas e Queizán: O  renacer dunha Atígona. Parir a liberdade: o movemento feminista en Galicia foi o seu primeiro libro e foi publicado por Alvarellos Editora no 2010.

A pesar de que xa saíra do prelo hai más de dez anos, este texto de Fente é un documento importante nun contexto en que a Historia da que se soe falar sempre ocorre noutros lares, como se o feminismo nacese unha soa vez e logo se transmitise ao resto do atrasado globo. Coñecemos dabondo a historia do feminismo “universal” -que máis que universal é o do Norte Global-. E é que hai moita bibliografía sobre a vida, obra de Simone de Beavoir ou Betty Frieddan, sobre a historia das sufraxistas inglesas; lemos a Woolf, a Butler, a Atwood... mais Parir a Liberdade encárgase de reconstruír a traxectoria do movemento feminista galego desde os primeiros anos da democracia, cando aínda era un movemento bastante minoritario.

TRAS AS PEGADAS

Para facer esta achega ao noso pasado, Elvira Fente percorreu os documentos, materiais gráficos, sonoros e tamén as voces das mulleres protagonistas dese período de efervescencia social.

O libro, que colle o seu título dunha expresión que María Xosé Queizán usa en varios dos deus textos, está dividido en tres partes. A primeira é unha aproximación histórica do movemento feminista en Galicia. Esta reconstrución foi posible en maior medida polos apuntes e as reflexións das mulleres que se inmortalizaron nas páxinas das primeiras revistas feministas.

Parir a liberdade rende honores a A Saia, Andaina ou a A Festa da Palabra Silenciada: algunhas das revistas que foron imprescindibles para ampliar as redes de mulleres e estender o alcance do movemento; revistas que máis que outra cousa foron plataformas que deron difusión ás voces das galegas de distintos contextos.

Na entrevista que a autora lle fai a María Xosé Queizán, directora de A Festa da Palabra Silenciada, esta última menciona que o obxectivo destas publicacións era “formar novas lectoras, fomentar a creación feminina, recuperar a historia silenciada, forzar novos valores críticos que permitan avaliar a literatura de mulleres non desde a reclusión e a marxinalidade senón desde a constatación de que lles era negada a palabra (...) É dicir, mostrar, ensinar, fomentar o espírito crítico e facer da revista un foro que ofrece un espazo inmellorable para empezar a publicar”.

A HISTORIA FAISE E ESCRIBESE EN COLECTIVO

A través das follas de Parir a liberdade, podemos recuperar parte da nosa historia que quedara esquecida. Elvira Fente rescata os momentos máis significativos do movemento de xeito didáctico e cronolóxico. Así, axúdanos a lembrar o sentido da organización e devólvenos a certeza de que, aínda que non o pareza, toda acción e manifestación empurran a historia para adiante. Comprobamos, grazas ao seguimento e férrea documentación de Fente, que ningún logro ou cambio na lexislación en favor da liberdade das mulleres foi un agasallo: todo foi gañado, froito da organización e manifestación das nosas nais.

“O 8 de marzo de 1977 a Asociación Galega da Muller daba un mitin na alameda de Santiago pola amnistía dos delitos da muller. Ó ano seguinte repítese polo 8 de marzo a manifestación en Pontevedra polos mesmos motivos. Nese mesmo ano, 1978, desaparecen o adulterio e o amancebamento como delitos e deixa de penalizarse a venda dos métodos anticonceptivos”.

No corpo do texto interveñen notas de prensa, manifestos de colectivos, citas extraídas de artigos de revistas. Así, tanto na primeira parte do libro, coma na segunda, na que se expoñen os principais eixes temáticos do movemento nesa época, a autora constrúe un libro que recompila e dispón o contido de tal xeito que a reconstrución histórica se fai en colectivo, a través da transcrición dos escritos que foron publicados ó longo dos anos.

O resumo do percorrido do movemento feminista danos a perspectiva suficiente para facer unha analoxía entre o presente e o pasado, para recoñecer a valentía das mulleres que nos precederon e para comprender que estamos nunha loita continua en que aínda hai moitas cousas por lograr.

“A auto inculpación das 15 feministas viguesas foi a mecha que prendeu unha protesta social que, nunha semana, espallouse por todo o Estado, contra unha ofensiva xudicial, política e relixiosa orquestrada contra o dereito a abortar. Converteuse nunha onda de autoinculpacións para esixir a aprobación dunha leu de prazos que lle permita á muller decidir sobre o seu propio corpo sen renderlle contas a ninguén“.

Con todo, conforme avánzase na lectura, algo falta. Non nos basta coa información que Elvira Fente recolle e dispón para nós. Bótase de menos a súa voz, o seu xuízo, a súa intervención mediando os contidos.

OS OCOS

Mais, así como podemos observar os avances, tamén o libro dá conta dos erros, das ausencias, das omisións. Por unha banda, salta á vista que o feminismo en Galicia, polo menos até o 2010, non inclúe a voz das mulleres racializadas. As reivindicacións non as toman en conta nin teñen unha perspectiva antiracista. Nese sentido, Parir a liberdade tamén nos invita a prestar atención e, de xeito indirecto, sinálanos os ocos no movemento.

Esta lectura crítica tamén podemos estendela ao tratamento dos principais eixes temáticos da loita feminista do período que abarca o libro de Fente. Cando se aborda o tema da prostitución, por exemplo, podemos analizar o discurso dos manifestos que promoveron as asociacións feministas, os cales quitan axencia ás traballadoras sexuais e escriben desde un privilexio de clase que non empatiza nin se esforza por comprender a complexidade dos obstáculos, necesidades doutras realidades.

UN MAR DE VOCES

A terceira parte do libro é un espazo dedicado á transcrición das entrevistas que Elvira Fente fixo a dez mulleres implicadas no movemento feminista en Galicia desde os seus inicios. Nestas entrevistas fálase sobre a política, a historia e sobre as distintas traxectorias de vida de cada unha.

Fente pregunta a todas cuestións como se o feminismo debería loitar por ocupar postos nas institucións e administracións ou se é máis efectivo o “asociacionismo popular”. As respostas son variadas. Mentres que para algunhas é importante ocupar eses espazos, para outras sería un erro, como para a bibliotecaria anarco-feminista Rosa Bassave: “O movemento não está nos mellores momentos e em parte á pela excessiva institucionalização. Teríamos que pensar por nós próprias à margem do estado e não cair na trampa do sistema. Como anarquiste penso que o acreditar nas leis não leva a nenhuma saída q que é a própria sociedade a que tem que revolver-se e mudar, e para isso é necessário que o câmbio vaia uma a uma”

Hai outras voces que nos guían e nos dan alento, como a traballadora social Ana Míguez que comenta: “Desde que milito no feminismo sempre se nos acusou de utópicas, pero como moi ben dicía Anatole France a utopía é o principio de todo progreso e o deseño dun mundo mellor. E algo que xa gañamos”

E non faltan tampouco as intervencións que nos fan reflexionar sobre o significado detrás das consignas e reivindicacións: “Non pode haber liberdade sen medios materiais mínimos e económicos que o permitan, non é a liberdade en abstracto. Liberdade é a capacidade do s individuos de autodeterminarse e a autodeterminación é poder decidir sobre a vida, poder desenvolver as súas capacidades e iso require medios materiais”, apunta María Xosé Agra.

Así, Parir a liberdade termina por ser un texto-compás que nos orienta e nos suxire a dirección cara a onde debemos de tomar o seguinte paso.

Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra en tu cuenta.

Relacionadas

Sorteo
Sorteo Teatro contra el antigitanismo machista
Participa en nuestro sorteo para socias de El Salto hasta el 23 de julio y llévate una de las cinco entradas dobles que sorteamos para la función del miércoles 30 en el Teatro del Barrio.
Obituario
Obituario Jane Lazarre (1943-2025)
La escritora neoyorquina, autora de ‘El nudo materno’, falleció el pasado mes de junio. Su obra conectó enseguida con entorno feministas por ofrecer un relato de la experiencia materna más allá de las estrechas paredes del hogar
Genocidio
Genocidio Israel asesina a diez niños que esperaban suplementos nutricionales en un hospital
La Unión Europea sigue evitando la imposición de sanciones al régimen de Tel Aviv. Estados Unidos anuncia sanciones contra la relatora de la ONU que ha denunciado el lucro de las empresas colaboradoras de Israel.
Fronteras
Fronteras europeas Un año más, la Caravana Abriendo Fronteras denuncia las políticas antimigratorias de Europa
Desde Baiona y Girona saldrán los grupos que recorrerán puntos críticos de fronteras europeas como Irún, Calais, Dunkerque y Toulouse donde se encontrarán con otros colectivos para movilizar la solidaridad con las personas migrantes.
Migración
Migraciones Entre la incertidumbre y la esperanza
El aumento de las muertes en el último año está relacionado con las condiciones cada vez más peligrosas con que se encuentran las personas para llegar a Reino Unido.
Laboral
Laboral Jornadas de 50 horas semanales haciendo tareas de categoría superior: así se trabaja en hostelería
Es uno de los sectores con más sanciones e intervenciones de la Inspección de Trabajo, con más de 12000 trabajadores extranjeros aflorados en las intervenciones y que cuenta con el 21% de las sanciones emitidas por este organismo.
Opinión
Opinión Del malismo al imbecilismo
Los patanes en traje con poder que infestan nuestro ecosistema como moscas plastas, son el reflejo de un régimen que busca la imbecilidad masiva.
Derechos Humanos
Flotilla de la Libertad Yanis Mhamdi: “Israel es el Estado que mata más periodistas en todo el mundo”
Este periodista de Blast fue uno de los integrantes de la Flotilla de la Libertad. En esta entrevista cuenta cómo transcurrieron las horas en las que este grupo de defensores de derechos humanos estuvieron bajo detención ilegal en Israel.
Tribuna
Tribuna Discurso y poder del extractivismo o cómo se legitima el saqueo en nombre del “desarrollo”
Los discursos institucionales, mediáticos o corporativos configuran las formas en las que se perciben los megaproyectos. Estos se presentan como proyectos de nación o como una oportunidad para el desarrollo, el empleo y la transición verde.

Últimas

Salud laboral
Salud laboral Ser migrante y cosechar a más de 40 grados: el impacto del calor en un invernadero de Almería
La mitad de los trabajadores de la agricultura encuestados en Almería, Huelva y Lleida admitió haber experimentado al menos tres síntomas relacionados con enfermedades por calor durante las temporadas de verano.
Kenia
Kenia 31 muertos por violencia policial en Kenia en las últimas manifestaciones contra la nueva Ley de Finanzas
La sociedad civil keniana retoma las protestas tras tumbar un proyecto similar hace un año. El país se enfrenta a una crisis fiscal causada por el aumento de pagos de la deuda externa.
Falsos autónomos
Falsos autónomos El juez del caso Glovo carga contra el Estatuto de los Trabajadores y la libre competencia
El texto en el que el magistrado libra a la empresa de reparto de la demanda que le interpuso Just Eat es un ataque a las sentencias del Tribunal Supremo y a la Ley Rider, pero también a la seguridad jurídica que la derecha dice defender.
Gobierno de coalición
Gobierno de coalición Sánchez sale del Congreso escaldado pero vivo tras su comparecencia por el Caso Koldo
El Gobierno anuncia un nuevo Plan Estatal contra la corrupción. Sánchez recuerda en sede parlamentaria las corruptelas pasadas de las administraciones de Felipe González, José María Aznar y Mariano Rajoy.
Dependencia
Dependencia Denuncian “olvidos” y errores en los datos de Dependencia
Desde la asociación de directoras y gerentes de Servicios Sociales apuntan a que no se tratan de “listas de espera” si no de “listas de incumplimiento de la Ley”.
Granada
Personas sin hogar Denuncian en Fiscalía al Ayuntamiento de Granada por la falta de refugios climáticos para personas sin hogar
‘La Calle Mata’ denuncia al Ayuntamiento ante Fiscalía por las graves consecuencias para la vida de las personas sin hogar sin posibilidad de refugiarse de las temperaturas extremas del verano
La mirada rosa
La mirada rosa Igual que en un escenario
Las entidades que convocan del Orgullo nos están obligando a representar una obra de teatro que disfrace de política un desfile de carrozas.

Recomendadas

Genocidio
Genocidio La segunda consultora más importante del mundo es señalada por su papel en el despiece de Gaza
Boston Consulting Group está considerada una de las “big three” del sector. Ahora, una serie de informaciones señalan cómo ha estado detrás de la fundación antiUnrwa encargada de la distribución de ayuda y de los planes de expansión en la costa.
Unión Europea
Unión Europea La sociedad del miedo al declive
La angustia ante el futuro acompaña a las sociedades europeas desde hace tiempo y precede a la Unión Europea. Se manifiesta con mayor claridad en los períodos de declive económico y las turbulencias políticas y sociales que los acompañan.