Patrimonio cultural
Na procura dos tesouros humanos vivos en Galiza

Asociacións culturais poñen a Galiza no mapa dos países que activan o proxecto Tesouros humanos vivos, unha iniciativa para recoñecer e visibilizar o valor do Patrimonio Cultural que as persoas maiores resgardan na súa memoria. Falamos con Xerardo Feijoo, quen está na cabeza da edición galega, sobre os obxectivos e as particularidades do programa na nosa terra.

Clementina. Arquivo Tesouros Humanos Vivos
Clementina é unha das poucas persoas vivas que conservan o goianés, unha forma dialectal do galego que só se deu nunha parroquia do concello de Tomiño. Arquivo Tesouros Humanos Vivos
17 nov 2020 19:14

Saber de onde vimos, así como saber de que maneira se vivía antes de que nós estivesemos aquí, é unha pulsión humana natural. É o xeito que temos de explicarnos a nosa existencia, de entender o lugar no que estamos. Recorremos aos libros e museos para rastrexar a nosa historia e preservámolos con xeito para que as xeracións futuras poidan gozar deles. Mais é común que esquezamos acudir as testemuñas das persoas que os gardan a historia na súa memoria, no seu corpo. Pero, que pasa cando as persoas portadoras deses coñecementos morren?

Para poder evitar a perda deste patrimonio inmaterial, en 1993 a UNESCO aprobou a iniciativa Tesouros humanos vivos coa que se recoñece publicamente as persoas que teñen os coñecementos e habilidades necesarias para crear e reproducir determinadas expresións e tradicións culturais.

GALIZA ENTRA NO MAPA

A iniciativa chegou a Galiza para rescatar os saberes que custodian as nosas maiores en 2015 a través da asociación Ponte nas… Ondas!. Esta encárgase da preservación do patrimonio cultural que comparte Galiza co norte de Portugal e é a única asociación galega recoñecida como consultora pola mesma UNESCO.

Nun primeiro momento, o seu coordinador, Xerardo Feijoo, propuxo á Deputación de Pontevedra facer un “levantamento” dos Tesouros Humanos Vivos na rexión do río Miño.

Tras o éxito que tivo o proxecto nas comunidades coas que se traballou, Feijoo propuxo reactivar o programa para reproducilo na cidade de Vigo, desta volta a través da Asociación Veciñal e Cultural do Casco Vello de Vigo.

“Partín da estrutura do traballo de Ponte nas... Ondas! para empregala cos Tesouros Humanos Vivos do casco vello e levalos ás escolas. Este é o sistema co que podemos colaborar na transmisión do patrimonio: coller o patrimonio inmaterial, que as propias portadoras valoricen o que é e, unha vez que se dan conta de que é interesante, levarllo aos nenos e suplantar un pouco a transmisión oral que sucedía antes no seo familiar e que deixou de pasar”, conta Feijoo.

Alén de facer unha greta no muro que divide as relacións interxeracionais, o proxecto Tesouros Humanos Vivos ten sido un impulso importante cara ao traballo de valorización das persoas maiores que están sendo sistematicamente abandonadas polas súas familiares. Segundo o INE, en 2019, 119,000 persoas de máis de 65 anos vivían soas en Galiza. Neste contexto, a iniciativa supón un apoio importante para a saúde emocional das persoas maiores ao dignificar e valorizar os seus saberes e a súa vida mesma.

Isalina. Arquivo Tesouros Humanos Vivos.
Isalina e a súa familia conservan o antiguísimo costume da transhumancia. Arquivo Tesouros Humanos Vivos

OS TESOUROS DE VIGO

Isidro é un home que desde neno adicou a súa vida ao oficio de pescador. Lembra con completa lucidez as curiosas técnicas que seu pai empregaba para a pesca, como poñer unha pedra no río nunha posición específica para atraer a faneca. Tamén recorda as viaxes de 20 horas cara ao norte para atopar bonito. Os coñecementos empíricos e as experiencias que garda Isidro son unha testemuña de primeira man da historia da pesca, da historia da Galiza.

En 2015, Isidro Alonso Marcial foi proclamado o primeiro Tesouro Humano Vivo da cidade por “ter demostrado os seus coñecementos sobre a cultura tradicional marítima despois de mais de cincuenta anos traballando, primeiro como mariñeiro e até chegar a acadar a categoría de capitán, atesourando na súa memoria feitos, técnicas, lugares e nomes de todo o referido á súa profesión”, como estipulou a propia Asociación Veciñal e Cultural do Casco Vello de Vigo.

Con todo, para o equipo ao cargo do proxecto, a mención é a derradeira parte do programa, pois a incidencia na vida das persoas nomeadas, na sociedade, e na cultura da comunidade é o que verdadeiramente sustenta e dá relevancia á iniciativa.

“Non o facemos só por dar recoñecemento ás persoas. Trátase de recoñecer o seu coñecemento e un sistema de vida que está a mudar, sen valorizar se é mellor ou peor. O que nos interesa non é perpetuar un modo de vida, porque esta ten que continuar avanzando. Pero si que coñezamos e valoremos a nosa historia. Os  feitos en si mesmos teñen o valor que teñen porque ao redor dun feito se dá toda unha cultura. O que non debemos facer é abandonar o coñecemento desta realidade cultural que existía na nosa terra. E quen di iso, di as romarías, as festas, os seráns... e corenta mil cousas que existen e que debemos preservar”, opina Xerardo Feijoo.

PATRIMONIO CULTURAL E FONDOS PÚBLICOS

A Asociación Veciñal e Cultural do Casco Vello de Vigo leva arredor de catro anos traballando xeitosamente con este proxecto. Pero, a pesar de que noutros países como Chile ou Xapón xa está institucionalizado por lei, a Xunta de Galicia non respondeu favorabelmente ás petición da asociación sobre institucionalizar o proxecto para que cada ano unha ou dúas persoas sexan declaradas Tesouros Humanos vivos.

Co isto, Xerardo Feijoo detecta o problema sistemático de valorizar o patrimonio cultural a partir do rendemento económico que poida ter “Por que o patrimonio cultural inmaterial non está tan coidado como o material? Porque non se lle ve un rendemento económico. Non se pensa nel como unha fonte de ingresos. Por exemplo, se cae a muralla de Lugo todos recoñeceriamos que cae un ben cultural, pero tamén económico. No noso caso é moi complicado porque o patrimonio só está na cabeza da xente.... Pola nosa parte, as propostas á Xunta están feitas e seguimos esperando”.

Queda claro que a conservación e coidado da gran parte do patrimonio cultural está nas mans do traballo de asociacións e ONG’s, que toman a responsabilidade que o Goberno non quere ter. 

Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra en tu cuenta.

Relacionadas

Culturas
Cultura Residente cancela todos sus conciertos en los festivales propiedad del fondo proisraelí KKR
René Pérez, cantante y rapero que llegó a la fama bajo el paraguas de Calle 13, abandona los carteles del FIB de Benicasim y del Morriña Fest de A Coruña.
CRTVG - Corporación Radio y Televisión de Galicia
CRTVG A Xunta do PP remata o seu plan de control sobre a CRTVG tras escoller á súa nova directora en solitario
A xornalista Concepción Pombo substituirá, co único aval do Partido Popular, a Alfonso Sánchez Izquierdo. O Goberno de Alfonso Rueda modificou a lei de medios para que os votos do seu partido fosen suficientes para elixila.
Galicia
Galicia La Xunta del PP termina su plan de control sobre la CRTVG tras escoger a su nueva directora en solitario
La periodista Concepción Pombo sustituirá, con el único aval del Partido Popular, a Alfonso Sánchez Izquierdo. El Gobierno de Alfonso Rueda modificó la ley de medios para que los votos de su partido fueran suficientes para elegirla.
Genocidio
Genocidio Israel asesina a diez niños que esperaban suplementos nutricionales en un hospital
La Unión Europea sigue evitando la imposición de sanciones al régimen de Tel Aviv. Estados Unidos anuncia sanciones contra la relatora de la ONU que ha denunciado el lucro de las empresas colaboradoras de Israel.
Fronteras
Fronteras europeas Un año más, la Caravana Abriendo Fronteras denuncia las políticas antimigratorias de Europa
Desde Baiona y Girona saldrán los grupos que recorrerán puntos críticos de fronteras europeas como Irún, Calais, Dunkerque y Toulouse donde se encontrarán con otros colectivos para movilizar la solidaridad con las personas migrantes.
Migración
Migraciones Entre la incertidumbre y la esperanza
El aumento de las muertes en el último año está relacionado con las condiciones cada vez más peligrosas con que se encuentran las personas para llegar a Reino Unido.
Laboral
Laboral Jornadas de 50 horas semanales haciendo tareas de categoría superior: así se trabaja en hostelería
Es uno de los sectores con más sanciones e intervenciones de la Inspección de Trabajo, con más de 12000 trabajadores extranjeros aflorados en las intervenciones y que cuenta con el 21% de las sanciones emitidas por este organismo.
Opinión
Opinión Del malismo al imbecilismo
Los patanes en traje con poder que infestan nuestro ecosistema como moscas plastas, son el reflejo de un régimen que busca la imbecilidad masiva.
Derechos Humanos
Flotilla de la Libertad Yanis Mhamdi: “Israel es el Estado que mata más periodistas en todo el mundo”
Este periodista de Blast fue uno de los integrantes de la Flotilla de la Libertad. En esta entrevista cuenta cómo transcurrieron las horas en las que este grupo de defensores de derechos humanos estuvieron bajo detención ilegal en Israel.
Tribuna
Tribuna Discurso y poder del extractivismo o cómo se legitima el saqueo en nombre del “desarrollo”
Los discursos institucionales, mediáticos o corporativos configuran las formas en las que se perciben los megaproyectos. Estos se presentan como proyectos de nación o como una oportunidad para el desarrollo, el empleo y la transición verde.

Últimas

Salud laboral
Salud laboral Ser migrante y cosechar a más de 40 grados: el impacto del calor en un invernadero de Almería
La mitad de los trabajadores de la agricultura encuestados en Almería, Huelva y Lleida admitió haber experimentado al menos tres síntomas relacionados con enfermedades por calor durante las temporadas de verano.
Kenia
Kenia 31 muertos por violencia policial en Kenia en las últimas manifestaciones contra la nueva Ley de Finanzas
La sociedad civil keniana retoma las protestas tras tumbar un proyecto similar hace un año. El país se enfrenta a una crisis fiscal causada por el aumento de pagos de la deuda externa.
Falsos autónomos
Falsos autónomos El juez del caso Glovo carga contra el Estatuto de los Trabajadores y la libre competencia
El texto en el que el magistrado libra a la empresa de reparto de la demanda que le interpuso Just Eat es un ataque a las sentencias del Tribunal Supremo y a la Ley Rider, pero también a la seguridad jurídica que la derecha dice defender.
Gobierno de coalición
Gobierno de coalición Sánchez sale del Congreso escaldado pero vivo tras su comparecencia por el Caso Koldo
El Gobierno anuncia un nuevo Plan Estatal contra la corrupción. Sánchez recuerda en sede parlamentaria las corruptelas pasadas de las administraciones de Felipe González, José María Aznar y Mariano Rajoy.
Dependencia
Dependencia Denuncian “olvidos” y errores en los datos de Dependencia
Desde la asociación de directoras y gerentes de Servicios Sociales apuntan a que no se tratan de “listas de espera” si no de “listas de incumplimiento de la Ley”.
Granada
Personas sin hogar Denuncian en Fiscalía al Ayuntamiento de Granada por la falta de refugios climáticos para personas sin hogar
‘La Calle Mata’ denuncia al Ayuntamiento ante Fiscalía por las graves consecuencias para la vida de las personas sin hogar sin posibilidad de refugiarse de las temperaturas extremas del verano
La mirada rosa
La mirada rosa Igual que en un escenario
Las entidades que convocan del Orgullo nos están obligando a representar una obra de teatro que disfrace de política un desfile de carrozas.

Recomendadas

Genocidio
Genocidio La segunda consultora más importante del mundo es señalada por su papel en el despiece de Gaza
Boston Consulting Group está considerada una de las “big three” del sector. Ahora, una serie de informaciones señalan cómo ha estado detrás de la fundación antiUnrwa encargada de la distribución de ayuda y de los planes de expansión en la costa.
Unión Europea
Unión Europea La sociedad del miedo al declive
La angustia ante el futuro acompaña a las sociedades europeas desde hace tiempo y precede a la Unión Europea. Se manifiesta con mayor claridad en los períodos de declive económico y las turbulencias políticas y sociales que los acompañan.