Decrecimiento
Tecnoloxía non é enerxía

A confusión entre estes dous conceptos dificulta a construción de horizontes realistas de transición enerxética.

Paneles solares

Coordinador do Instituto Resiliencia

8 jun 2019 09:31

Que é preciso algún tipo de transición enerxética para pasarmos do actual consumo baseado nas enerxías finitas e altamente contaminantes (combustibles fósiles e nucleares) a outro fundamentado nas enerxías renovables e —supostamente— limpas, non o dubida ninguén a estas alturas. Máis cando se entra ao detalle do que significa esa transición, do seu alcance, obxectivos e condicionantes, é onde axiña xorden as diferenzas, unhas visións que diverxen de tal xeito que conforman escenarios radicalmente diferentes. Uns, confiando todo ao poder da tecnoloxía (en definitiva: o poder do enxeño humano), argüen que seremos quen de manter a complexidade e mais o nivel de consumo das sociedades industrializadas actuais, e non só iso, senón que poderemos aumentar o consumo e facelo extensivo ao resto de sociedades chamadas "en vías de desenvolvemento". Outras persoas, habitualmente con cálculos científicos na man, non cren que ese horizonte sexa viable e explican que se queremos o noso metabolismo socioeconómico funcionar só con base nas enerxías renovables precisamos, antes que nada, reducir de maneira importante o noso consumo (e de aí a opción política do Decrecemento, as propostas da Steady-State Economy, o movemento das Transition Towns, etc.).

Existen dúas visións da transición enerxética, que diverxen a partir do papel que cren que pode xogar nela a tecnoloxía.

Un dos principais factores que explica esta radical diverxencia de análises é o concepto que temos na nosa cultura acerca do que é a Tecnoloxía, a súa función na sociedade, os condicionantes para o seu desenvolvemento, e os seus límites intrínsecos ou sistémicos. Basicamente, a maioría das persoas, sexan do común ou en cargo público, responsables empresariais ou mesmo en moitos ámbitos académicos, considera que a falta de enerxía á que nos expón o devalar da enerxía fósil (primeiro a do petróleo, despois a do carbón e a do gas natural) e do uranio, poderá ser suplida mediante o "avance tecnolóxico". Esta hipótese presenta varios problemas que son dunha transcendencia tal, que ben poderiamos dicir que no seu esclarecemento nos xogamos o noso futuro como sociedade, pois perseguir quimeras a estas alturas e en plena emerxencia enerxética e climática, semella unha idea demasiado temeraria.

En primeiro lugar, esta postura —que poderiamos denominar tecnooptimista ou mesmo tecnoutópica ou tecnólatra— esquece que habitualmente toda nova tecnoloxía, á parte de resolver, cunha maior ou menor eficacia, uns determinados problemas para os que é deseñada, remata por xerar novos problemas, tanto no terreo ambiental como social ou mesmo económico. Sóbrannos os exemplos nas sociedades industrializadas e hipertecnolóxicas actuais, nas que, para comezar, a contaminación e o consumo global de enerxía medran imparables en paralelo ao desenvolvemento de máis e máis tecnoloxías.

A tecnoloxía resolve uns problemas a forza de causar outros, precisa ela mesma consumir enerxía, e non pode sacala de onde non a hai.

En segundo lugar, a tecnoloxía non se constrúe do aire, senón que precisa para o seu desenvolvemento de materiais e enerxía, tanto para a súa fabricación, como para o seu funcionamento e o seu mantemento e reposición ao final da súa vida útil. E, xa que logo, se pretendemos que unha tecnoloxía nos "dea" enerxía, teremos que comezar analizando canta enerxía (e de que tipo, pois non todas as formas de enerxía serven para o mesmo) require esa propia tecnoloxía, e de aí calcular cal é a enerxía neta que nos permite explotar (concepto de retorno enerxético).

Muíño

Porque aí precisamente radica o terceiro e máis transcendental erro de concepto sobre a relación entre tecnoloxía e enerxía: a tecnoloxía non fornece enerxía, senón que tan só permite explotar, dunha maneira máis ou menos eficiente, enerxía xa preexistente. Así, as modernas tecnoloxías dos sistemas de captación de renovables, permiten captar máis enerxía eólica ou solar; as técnicas de fractura hidráulica permiten explotar gas e petróleo disperso entre certas rochas; novas tecnoloxías de aproveitamento de xacementos convencionais permiten arrepañar máis axiña as derradeiras faragullas do petróleo cru; etc. De facto, prodúcese o paradoxal efecto de canto máis eficiente for unha tecnoloxía de explotación/captación enerxética, máis axiña se esgota o recurso. E, en definitiva, toda tecnoloxía acaba por bater coa lei dos rendementos marxinais decrecentes, que non é máis ca unha expresión da Segunda Lei da Termodinámica. E contra as leis físicas non hai tecnoloxía que valla, por moito que xa nas fronteiras entre o tecnoutopismo e o magufismo, algúns aínda teimen en motores de auga e movementos perpetuos. Non en van dicía Arthur C. Clarke que calquera tecnoloxía suficientemente complexa era indistinguible da maxia.

As tecnoloxías low-tech, apropiadas e tradicionais son a alternativa aos soños tecnoutópicos.

Xa que logo, precisamos desfacernos dese perigoso pensamento máxico, aclarar este malentendido tan espallado na nosa cultura, fillo da fe no progreso perpetuo que arrastramos desde o inicio da Modernidade, mais sen caermos tampouco no estremo oposto de negar calquera papel no futuro poscrecemento das tecnoloxías, tanto modernas como tradicionais. O equilibrio que precisamos vai proceder seguramente da aposta como sociedades polas chamadas tecnoloxías apropiadas (no seu duplo sentido de seren axeitadas e apropiables pola xente común), e por unha recuperación das tecnoloxías pre- ou protoindustriais de explotación da enerxía renovable (muíños de vento, auga e marea, por exemplo; pequenos encoros doados de manter e de baixo impacto ambiental; forxas e batáns fluviais; etc.). Porque, en realidade, non precisamos ningunha nova tecnoloxía que nos veña salvar: as sociedades humanas coñecen desde hai séculos resilientes tecnoloxías low-tech para vivir exclusivamente das enerxías renovables. É hora de recuperarmos ese saber tecnolóxico realmente sustentable e esquecernos das ladaíñas milagreiras da tecnomaxia.

Decrecimiento
Causas e consecuencias da fin do crecemento económico

A nosa civilización áchase nun intre final da súa historia, enfrontada á imposibilidade de seguir a medrar, mais cun ADN que a empuxa ao crecemento continuo.

Sobre este blog
O Centro de Saberes para a Sustentabilidade (CSS) é un Regional Centre of Expertise on Education for Sustainable Development recoñecido oficialmente pola Universidade das Nacións Unidas. Ten como misión fundacional “informar, sensibilizar e implicar a comunidade educativa e a sociedade no seu conxunto na promoción da transformación social necesaria para o cumprimento dos Obxectivos de Desenvolvemento Sustentable a través de experiencias cos pés na terra que fomenten a conservación, a sustentabilidade, a protección ambiental e a resiliencia“. O goberno do CSS é horizontal e democrático a través dun Consello Reitor formado por representantes de todos os axentes participantes. Máis información: http://www.saberes.eu
Ver todas las entradas
Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra en tu cuenta.

Relacionadas

Crisis climática
Un 50% entre 2070 y 2090 Decrecer de forma planificada o a la fuerza: el PIB mundial se hundirá por la crisis climática
Economistas y científicos británicos dan por hecho que el crecimiento se desplomará en las próximas décadas por los “shocks climáticos”.
El Salto Radio
El Salto Radio Viaje hacia la destrucción
La ONU denuncia que las lluvias e inundaciones sin precedentes de Octubre pasado en España, se unen a una serie de catástrofes por inundaciones que han afectado a comunidades de todo el mundo.
Sobre este blog
O Centro de Saberes para a Sustentabilidade (CSS) é un Regional Centre of Expertise on Education for Sustainable Development recoñecido oficialmente pola Universidade das Nacións Unidas. Ten como misión fundacional “informar, sensibilizar e implicar a comunidade educativa e a sociedade no seu conxunto na promoción da transformación social necesaria para o cumprimento dos Obxectivos de Desenvolvemento Sustentable a través de experiencias cos pés na terra que fomenten a conservación, a sustentabilidade, a protección ambiental e a resiliencia“. O goberno do CSS é horizontal e democrático a través dun Consello Reitor formado por representantes de todos os axentes participantes. Máis información: http://www.saberes.eu
Ver todas las entradas
Estados Unidos
Genocidio Trump aprueba un paquete de armas de 3.000 millones de dólares para Israel
El presidente estadounidense ha alegado una “emergencia” para eludir al Congreso y aprobar un envío de armas que no llegará a Israel hasta 2025.
Guerra en Ucrania
Guerra en Ucrania Las izquierdas rusa y ucraniana, ante un posible acuerdo de alto el fuego en Ucrania
Una de las principales demandas de la izquierda rusa es la liberación de los presos políticos. La ONU ha alertado de que la aplicación por parte de Ucrania del tipo de “colaboracionismo” está siendo excesivamente amplia.
Migración
México México, la última frontera
En la frontera sur, la presencia de migrantes está aumentando, entre otras razones, debido a la política del gobierno mexicano de devolver a los migrantes sin documentación desde el norte del país hacia el sur.
Feminismos
June Fernández “Estoy abierta a reconocer modelos en los que haya personas cuyo rol sea gestar”
La periodista June Fernández publica‘Sueños y vasijas’, un sobre la gestación subrogada que no quiere sacar a nadie de su posición, pero sí sumar elementos para analizarla con perspectiva feminista.

Últimas

Gobierno de coalición
Gobierno de coalición El PSOE da muestras de cansancio con Yolanda Díaz
Tanto en Moncloa como en Ferraz la opinión sobre la gestión política de la vicepresidenta está en mínimos. Sin criticar su labor en Trabajo, la tropa de Sánchez ya anhela un socio que impulse la unidad a su izquierda con la mira puesta en el 2027.
Guerra en Ucrania
Guerra en Ucrania Trump y JD Vance matonean en un show televisivo a Zelensky, que se va de vacío de la Casa Blanca
El presidente de Ucrania abandonó Washington DC sin firmar el pacto por el que se comprometía a vender los recursos minerales del país a cambio de garantías de seguridad.
La vida y ya
La vida y ya Habla más alto
La emoción no es solo por la noticia, es porque esta nieta que restituyó su identidad es la hermana de un amigo suyo de la infancia.
Más noticias
Que no te lo cuenten
El Salto Radio De las versiones de Mazón y el desalojo de trabajadores del campo
VV.AA.
El president de la Generalitat Valenciana ha cambiado de versión en varias ocasiones sobre cuándo llegó al CECOPI el día de la tragedia de la DANA
Macrogranjas
Maltrato animal Una investigación revela una nueva “masacre” en una granja de pollos que salpica a Mercadona
En España, la granja investigada comercializa el producto ‘Cuartos traseros de pollo’ en la cadena de Juan Roig y está certificada con el sello catalán Welfair de bienestar animal, según denuncia el colectivo ARDE que ha realizado la investigación.
Oriente Próximo
Oriente próximo Abdullah Öcalan llama a deponer las armas para lograr la plena democracia para el pueblo kurdo
El líder del Partido de los Trabajadores de Kurdistán llama a la disolución de la organización. Ankara dice que “estudiará” la situación, que también influye sobre Siria, Irán, Iraq y la situación en los países de Oriente Próximo.

Recomendadas

Palestina
Palestina Illan Pappé: “No esperaba esta magnitud de indiferencia europea ante lo que está sucediendo en Palestina”
El historiador de origen israelí no se ha sorprendido la violencia cometida por Hamás en octubre de 2023 ni de la reacción de Israel o el apoyo a Estados Unidos, pero sí de cómo ha abordado la cuestión la sociedad europea.
Dana
El Salto Radio Relatos para no olvidar de víctimas de la dana
Este podcast recoge la parte más humana, los detalles y los nombres propios de lo que sucedió el pasado 29 de octubre, relatos para no olvidar de víctimas de la dana.
Turismo
Turismo depredador Poca agua, mucho turismo: la crisis hídrica amenaza las islas Eolias en Italia
Las islas italianas del Mediterráneo están acusando especialmente las consecuencias de la turistificación, pero también de una crisis hídrica sin precedentes provocada por el cambio climático. Es el caso de las islas Eolias, en el norte de Sicilia.
Argentina
Argentina Gauchito Gil, uno de los nuestros hace milagros
En enero, más de 620.000 personas llegaron a Mercedes, una localidad de la provincia de Corrientes, en Argentina. Caminando, de rodillas, a caballo, para agradecer y hacer promesas a un santo popular: el Gauchito Gil.