Decrecimiento
Tecnoloxía non é enerxía

A confusión entre estes dous conceptos dificulta a construción de horizontes realistas de transición enerxética.

Paneles solares

Coordinador do Instituto Resiliencia

8 jun 2019 09:31

Que é preciso algún tipo de transición enerxética para pasarmos do actual consumo baseado nas enerxías finitas e altamente contaminantes (combustibles fósiles e nucleares) a outro fundamentado nas enerxías renovables e —supostamente— limpas, non o dubida ninguén a estas alturas. Máis cando se entra ao detalle do que significa esa transición, do seu alcance, obxectivos e condicionantes, é onde axiña xorden as diferenzas, unhas visións que diverxen de tal xeito que conforman escenarios radicalmente diferentes. Uns, confiando todo ao poder da tecnoloxía (en definitiva: o poder do enxeño humano), argüen que seremos quen de manter a complexidade e mais o nivel de consumo das sociedades industrializadas actuais, e non só iso, senón que poderemos aumentar o consumo e facelo extensivo ao resto de sociedades chamadas "en vías de desenvolvemento". Outras persoas, habitualmente con cálculos científicos na man, non cren que ese horizonte sexa viable e explican que se queremos o noso metabolismo socioeconómico funcionar só con base nas enerxías renovables precisamos, antes que nada, reducir de maneira importante o noso consumo (e de aí a opción política do Decrecemento, as propostas da Steady-State Economy, o movemento das Transition Towns, etc.).

Existen dúas visións da transición enerxética, que diverxen a partir do papel que cren que pode xogar nela a tecnoloxía.

Un dos principais factores que explica esta radical diverxencia de análises é o concepto que temos na nosa cultura acerca do que é a Tecnoloxía, a súa función na sociedade, os condicionantes para o seu desenvolvemento, e os seus límites intrínsecos ou sistémicos. Basicamente, a maioría das persoas, sexan do común ou en cargo público, responsables empresariais ou mesmo en moitos ámbitos académicos, considera que a falta de enerxía á que nos expón o devalar da enerxía fósil (primeiro a do petróleo, despois a do carbón e a do gas natural) e do uranio, poderá ser suplida mediante o "avance tecnolóxico". Esta hipótese presenta varios problemas que son dunha transcendencia tal, que ben poderiamos dicir que no seu esclarecemento nos xogamos o noso futuro como sociedade, pois perseguir quimeras a estas alturas e en plena emerxencia enerxética e climática, semella unha idea demasiado temeraria.

En primeiro lugar, esta postura —que poderiamos denominar tecnooptimista ou mesmo tecnoutópica ou tecnólatra— esquece que habitualmente toda nova tecnoloxía, á parte de resolver, cunha maior ou menor eficacia, uns determinados problemas para os que é deseñada, remata por xerar novos problemas, tanto no terreo ambiental como social ou mesmo económico. Sóbrannos os exemplos nas sociedades industrializadas e hipertecnolóxicas actuais, nas que, para comezar, a contaminación e o consumo global de enerxía medran imparables en paralelo ao desenvolvemento de máis e máis tecnoloxías.

A tecnoloxía resolve uns problemas a forza de causar outros, precisa ela mesma consumir enerxía, e non pode sacala de onde non a hai.

En segundo lugar, a tecnoloxía non se constrúe do aire, senón que precisa para o seu desenvolvemento de materiais e enerxía, tanto para a súa fabricación, como para o seu funcionamento e o seu mantemento e reposición ao final da súa vida útil. E, xa que logo, se pretendemos que unha tecnoloxía nos "dea" enerxía, teremos que comezar analizando canta enerxía (e de que tipo, pois non todas as formas de enerxía serven para o mesmo) require esa propia tecnoloxía, e de aí calcular cal é a enerxía neta que nos permite explotar (concepto de retorno enerxético).

Muíño

Porque aí precisamente radica o terceiro e máis transcendental erro de concepto sobre a relación entre tecnoloxía e enerxía: a tecnoloxía non fornece enerxía, senón que tan só permite explotar, dunha maneira máis ou menos eficiente, enerxía xa preexistente. Así, as modernas tecnoloxías dos sistemas de captación de renovables, permiten captar máis enerxía eólica ou solar; as técnicas de fractura hidráulica permiten explotar gas e petróleo disperso entre certas rochas; novas tecnoloxías de aproveitamento de xacementos convencionais permiten arrepañar máis axiña as derradeiras faragullas do petróleo cru; etc. De facto, prodúcese o paradoxal efecto de canto máis eficiente for unha tecnoloxía de explotación/captación enerxética, máis axiña se esgota o recurso. E, en definitiva, toda tecnoloxía acaba por bater coa lei dos rendementos marxinais decrecentes, que non é máis ca unha expresión da Segunda Lei da Termodinámica. E contra as leis físicas non hai tecnoloxía que valla, por moito que xa nas fronteiras entre o tecnoutopismo e o magufismo, algúns aínda teimen en motores de auga e movementos perpetuos. Non en van dicía Arthur C. Clarke que calquera tecnoloxía suficientemente complexa era indistinguible da maxia.

As tecnoloxías low-tech, apropiadas e tradicionais son a alternativa aos soños tecnoutópicos.

Xa que logo, precisamos desfacernos dese perigoso pensamento máxico, aclarar este malentendido tan espallado na nosa cultura, fillo da fe no progreso perpetuo que arrastramos desde o inicio da Modernidade, mais sen caermos tampouco no estremo oposto de negar calquera papel no futuro poscrecemento das tecnoloxías, tanto modernas como tradicionais. O equilibrio que precisamos vai proceder seguramente da aposta como sociedades polas chamadas tecnoloxías apropiadas (no seu duplo sentido de seren axeitadas e apropiables pola xente común), e por unha recuperación das tecnoloxías pre- ou protoindustriais de explotación da enerxía renovable (muíños de vento, auga e marea, por exemplo; pequenos encoros doados de manter e de baixo impacto ambiental; forxas e batáns fluviais; etc.). Porque, en realidade, non precisamos ningunha nova tecnoloxía que nos veña salvar: as sociedades humanas coñecen desde hai séculos resilientes tecnoloxías low-tech para vivir exclusivamente das enerxías renovables. É hora de recuperarmos ese saber tecnolóxico realmente sustentable e esquecernos das ladaíñas milagreiras da tecnomaxia.

Decrecimiento
Causas e consecuencias da fin do crecemento económico

A nosa civilización áchase nun intre final da súa historia, enfrontada á imposibilidade de seguir a medrar, mais cun ADN que a empuxa ao crecemento continuo.

Sobre este blog
O Centro de Saberes para a Sustentabilidade (CSS) é un Regional Centre of Expertise on Education for Sustainable Development recoñecido oficialmente pola Universidade das Nacións Unidas. Ten como misión fundacional “informar, sensibilizar e implicar a comunidade educativa e a sociedade no seu conxunto na promoción da transformación social necesaria para o cumprimento dos Obxectivos de Desenvolvemento Sustentable a través de experiencias cos pés na terra que fomenten a conservación, a sustentabilidade, a protección ambiental e a resiliencia“. O goberno do CSS é horizontal e democrático a través dun Consello Reitor formado por representantes de todos os axentes participantes. Máis información: http://www.saberes.eu
Ver todas las entradas
Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra en tu cuenta.

Relacionadas

Crisis climática
Un 50% entre 2070 y 2090 Decrecer de forma planificada o a la fuerza: el PIB mundial se hundirá por la crisis climática
Economistas y científicos británicos dan por hecho que el crecimiento se desplomará en las próximas décadas por los “shocks climáticos”.
El Salto Radio
El Salto Radio Viaje hacia la destrucción
La ONU denuncia que las lluvias e inundaciones sin precedentes de Octubre pasado en España, se unen a una serie de catástrofes por inundaciones que han afectado a comunidades de todo el mundo.
Sobre este blog
O Centro de Saberes para a Sustentabilidade (CSS) é un Regional Centre of Expertise on Education for Sustainable Development recoñecido oficialmente pola Universidade das Nacións Unidas. Ten como misión fundacional “informar, sensibilizar e implicar a comunidade educativa e a sociedade no seu conxunto na promoción da transformación social necesaria para o cumprimento dos Obxectivos de Desenvolvemento Sustentable a través de experiencias cos pés na terra que fomenten a conservación, a sustentabilidade, a protección ambiental e a resiliencia“. O goberno do CSS é horizontal e democrático a través dun Consello Reitor formado por representantes de todos os axentes participantes. Máis información: http://www.saberes.eu
Ver todas las entradas
Comunidad de Madrid
Protocolos de la vergüenza Las mentiras de Ayuso en el quinto aniversario de la pandemia
La presidenta de la Comunidad de Madrid intenta lavar su imagen con un vídeo y un comunicado plagados de maquillaje.
Precariedad laboral
Migraciones La nueva diáspora española: entre la precariedad y el activismo
En “No nos vamos, nos echan” se recogen las experiencias de movilización social protagonizadas por los emigrados españoles tras la crisis de 2008.
Pueblo kurdo
Siria Las milicias kurdas firman un acuerdo ambiguo con Damasco en un Estado sirio aún sin definir
Las Fuerzas Democráticas Sirias (SDF), lideradas por los kurdos, y el Gobierno de Al Jolani han firmado un acuerdo que promete estabilidad, pero que deja más preguntas que respuestas.
África
Alima Ngoutme “La solidaridad femenina es importante para que en África logremos la inclusión de los niños con discapacidad”
A través de su asociación, Alima Ngoutme, y a partir de una experiencia personal, ha concentrado sus esfuerzos por conseguir la plena inclusión social de los niños y niñas con discapacidad en su país natal, Camerún.
Serbia
Protestas estudiantiles Belgrado se prepara para una protesta multitudinaria
El Gobierno de Aleksandar Vučić se enfrenta a una de las manifestaciones más importantes en la historia reciente del país
Pueblo gitano
Opinión Un autogobierno para el Pueblo Gitano
La Constitución no incluye al Pueblo Gitano, por tanto, requiere un cambio para incluirle respetuosamente en el entramado institucional que compone el Estado.

Últimas

Kabilas de mesa camilla
Kabilas de mesa camilla ¿Ramadán mubarak? o ¿ramadán digital?
La omnipresencia hace que las pantallas lo ocupen todo, incluso ese vacío que deja la abstinencia de comida y agua, y donde se supone que cada criatura se encuentra con lo que emana de sí misma.
Comunidad de Madrid
Privatización de los servicios sociales Ayuso propone 40 residencias privatizadas en una comunidad donde solo el 5% son públicas
El gobierno de la Comunidad de Madrid planea la construcción de 40 residencias cuya gestión estará en manos de empresas privadas. Partidos políticos, sindicatos, ONG y colectivos sociales se unen para oponerse a este nuevo “plan privatizador”.
Badajoz
Derechos laborales Denuncian la privatización y precariedad en la muerte en el piso tutelado en Badajoz
Los sindicatos y consejos profesionales señalan que las subcontrataciones limitan los recursos humanos y materiales, poniendo en riesgo a menores y profesionales.
Más noticias
Huelva
Medio ambiente Un fondo de inversión amenaza Doñana con la construcción de un proyecto gasístico
Los ecologistas alertan sobre los peligros ambientales de la petición del nuevo sondeo asociado al almacenamiento de gas natural Marismas, promovido por Trinity Energy Storage, en el que participa el fondo de inversión Teset Capital
Feminismos
8M Lluvia feminista para un 8M antirracista en Madrid
VV.AA.
Más de 80.000 personas, según los datos de la organización, han secundado la marcha que la Comisión 8M ha organizado entre Atocha y Plaza España, cuyo eje principal ha sido el antirracismo como antídoto necesario para conseguir derechos para todas.
Salud mental
Sesgos en medicina Mujeres y consumo de psicofármacos: la medicalización de sus vidas
Las mujeres consumen el doble de psicofármacos que los hombres. Además de una mayor prevalencia de depresión o ansiedad, las especialistas avisan de sesgos de género en los diagnósticos.

Recomendadas

Migración
Migraciones Bruselas anuncia un nuevo proyecto de ley para acelerar las deportaciones de personas migrantes
La Comisión Europea ha presentado este martes un nuevo proyecto de ley que tiene como objetivo intensificar y acelerar las deportaciones de personas indocumentadas a sus países de origen o países de tránsito.
Galicia
Galicia La Xunta entorpece el acceso a más de 8.500 contratos que suman 57 millones de gasto
La Axencia de Doazón de Órganos e Sangue indexa miles de pagos sin concepto e imposibilita su fiscalización. La Xunta de Alfonso Rueda aduce que la opacidad es causada por “un fallo de codificación”. Sin embargo, esa práctica se repite desde 2018.
Islamofobia
Religión El aumento de vetos al hiyab en escuelas reaviva el debate sobre la islamofobia en España
Cada vez son más los centros educativos que están vetando estas prendas propias de la cultura musulmana a través de disposiciones en sus protocolos internos.
Fronteras
Fronteras Sombras en el acuerdo de cesión de competencias pactado por el PSOE y Junts
El acuerdo sobre transferencia de las competencias en materia de migración entre PSOE y Junts encuentra el 'no' de Podemos y de organizaciones de migrantes y el 'sí' con matices de la izquierda independentista y de Sumar.