Series
Que estiveches facendo en Suecia?

En Sobre as mulleres, Arthur Schopenhauer verte unhas cantas lindezas sobre o xénero feminino que lle valeron un posto de honra na clasificación histórica de pensadores misóxinos: “Retrasada en todos os aspectos, falta de razón e de verdadeira moralidade [...] unha especie de termo medio entre o neno e o home, que é o verdadeiro ser humano”. Ler estes comentarios obrigoume a buscar unha imaxe do autor á que pedirlle explicacións. A foto máis divulgada do filósofo alemán data de 1859, un ano antes de morrer. Dirixinme a un señor de ollada profunda, ataviado cun gabán, canso de pensar a vida baixo uns cabelos brancos que deixan á vista un brillante eirado na cabeza. E pregunteille: “Que che fixeron a ti as mulleres, Arthur?”.

A cita de Schopenhauer aparece recollida en Historia de la misoginia (Anthropos), ensaio de Esperanza Bosch, Victoria Ferrer e Margarita Gil que percorre a construción do pensamento odioso contras as mulleres. O filósofo sentiríase escandalizado polo escote de Jeanne, a parisiense á que estes días se lle vetou a entrada no Museo de Orsay por amosar máis do debido. Sabiamos que dende o principio da historia se lle imputaron fabulosas habelencias ás mulleres menstruantes: acedar o viño, estragar colleitas, provocar abortos no gando. Agora sabemos que grazas aos seus escotes poden torpedearse a si mesmas para non entrar nos museos. Quen pense que os poderes corruptores da metade da poboación se deben achacar a supersticións medievais, que consulte o British Medical Journal de 1878 onde se afirma que a carne queda contaminada ao contacto dunha muller coa regra. Ese ano, a humanidade presumía de atravesar por primeira vez a ruta do Mar do Norte.

Dunha violencia aínda maior sobre as mulleres, a través da prostitución, trata Estocolmo Estación Central, miniserie sueca baseada na saga literaria de Anders Roslund e Börge Hellström. Conta a historia de Lidia, unha rapaza romanesa que traballa como camareira en Bucarest e acaba sendo captada por un lover boy que a seduce prometéndolle un futuro luminoso. Pero en Estocolmo non hai paraíso: a protagonista chega á cidade e cae nunha rede de explotación sexual con conexións nas alturas. Lidia deixa de ser unha rapaza con ilusións para converterse nunha peza máis dun mercado de carne. Unha viraxe tan inmediata que nos obriga a pensar na efectividade coa que un brazo criminal da misoxinia, que impón a súa autoridade sobre o corpo da muller, pode damnificar para sempre a vida dunha adolescente. O abismo ao que se enfrontan moitas mulleres está aí, parede con parede. Porque entre o desexo de dominación dun señor con traxe e garavata e un suburbio romanés, escenario da marxinalidade, media unha distancia que se salva cunha simple transacción financeira.

Que fantástica colección de poderes se lle atribuían a aquelas bruxas condenadas pola misoxinia. As rapazas romanesas que chegan ao Estocolmo de hoxe non elaboran apócemas para someter os homes á súa vontade. Tampouco voan.

Falando do tradicional abandono da muller na reclusión do fogar, as autoras de Historia de la misoginia recollen as palabras insólitas dun político español do século XVIII, Pedro Rodríguez de Campomanes: “[...] la mujer tiene el mismo uso de razón que el hombre: sólo el descuido que padece en su enseñanza la diferencia sin culpa suya”. Alina, compañeira de Lidia en Estocolmo Estación Central, volve no autobús á súa vila e atópase de casualidade coa súa mestra, xa xubilada. É unha secuencia perturbadora que serve para visualizar un futuro imposible na universidade e o destino feito pedazos, magoado pola explotación sexual, que a rapaza arrastra sobre as súas costas. A mestra ofrécese para pagarlle os estudos e Alina sorrí con fatiga. E hai nese aceno unha marca de sometemento ao home que aínda hoxe alimenta afimacións tan obvias como a de Campomanes. A profesora solta un mísil sobre a paisaxe devastada: “Moitas das miñas rapazas tiveron que facer o mesmo ca ti. E os rapaces son agora todos proxenetas”.

Schopenhauer confiaba no poder do retrato como unha revelación do carácter. Estou agora pedíndolle explicacións á fotografía que lle fixeron a Friedrich Nietzsche para unha orla da Universidade de Basilea, cando impartía Filoloxía Clásica. “A metade da humanidade [...] está cronicamente enferma, é mudable, caprichosa. A muller require unha relixión dos febles que glorifique a debilidade”, apunta en A vontade de poder. Lémbrano as autoras do noso ensaio. O Malleus Maleficarum, ese tratado inquisitorial de 1486 que pode lerse coma o primeiro feminicidio documentado da historia, defendía a “maldade natural” da muller como consecuencia da súa “luxuria insaciable”. Que fantástica colección de poderes se lle atribuían a aquelas bruxas condenadas pola misoxinia. As rapazas romanesas que chegan ao Estocolmo de hoxe non elaboran apócemas para someter os homes á súa vontade. Tampouco voan. A mestra, antes de asumir a terrible realidade que persegue a súa querida Alina, pregúntalle: “Que estiveches facendo en Suecia?” E unha nena garda silencio.