Minería
Gustavo Castro: “O extractivismo mineiro é devastador e irreversible"

Os tratados de libre comercio cos países empobrecidos repítense agora coa Unión Europea e as xigantes mineiras teñen a Galiza no punto de mira. O ecoloxista mexicano Gustavo Castro, do Movimiento Mesoamericano contra el Modelo Extractivo Minero, advirte dos efectos da industria extractiva en América Latina, onde provocou centos de asasinatos e millóns de desprazamentos forzosos.

Gustavo Castro gz
Gustavo Castro durante a palestra organizada pola Coordinadora Galega de ONGD. Pablo Santiago

Un mexicano chega a Galiza e fai de adiviño no relativo á industria extractiva: leis e tratados a medida, criminalización das protestas ou “voitres” tentando engaiolar aos veciños con dúas promesas: a xeración de emprego e unha minería sostible. Da primeira, Gustavo Castro di que é “mentira” e da segunda, o adxectivo máis suave que lle sae é “imposible”.

Gustavo non é adiviño. Por desgracia, todo o que está a pasar en Touro viviuno anos atrás en México, e con consecuencias moito peores: en 2009, uns sicarios asasinaron ao seu amigo Mariano Abarca por opoñerse á apertura dunha mina e, en 2016, mataron a tiros á xa eterna Berta Cáceres. Gustavo estaba con ela esa noite e é a única testemuña. A súa loita por esclarecer o crime de Berta levouno a ser retido polo goberno hondureño e, despois, a fuxir cruzando o charco. El e as millóns de persoas desterradas saben mellor que ninguén do que é capaz a industria extractiva.

A loita contra esta industria en América Latina ten consecuencias gravísimas para a poboación, coma o desterro das indíxenas ou a violencia contra as activistas ambientais. Cal é a loita agora?
Principalmente a defensa dos territorios. Reflexiónase pouco sobre que xera toda esta violencia e impunidade, mais é sinxelo de entender: os gobernos asinan tratados de libre comercio e permiten a extracción de recursos naturais. As regras son: “invisto no teu país, preciso seguridade xurídica e para iso tedes que cambiar a Constitución”. Antes había leis para defender os sectores produtivos da poboación pero cos tratados, as empresas esixen cambios para ter os recursos precisos para poder extraer os minerais.

Gustavo Castro en Bama mina
Gustavo Castro conversando cos veciños de Bama (Touro). Imaxe: Coordinadora Galega ONGD
Ese só é o inicio: por exemplo, para extraer ouro precísase moita auga, de onde a sacan? Pois hai que privatizar ríos, facer embalses... Entón hai que cambiar tamén a lei ambiental. O segundo paso é comprar todas as empresas estatais: telefónicas, bancos, petroleiras... O terceiro paso é extraer, para o que fan falta máis modificacións legais, e aí comezou a resistencia. Chega por exemplo a empresa Monsanto, precisa terreo para cultivar e expulsa das súas terras aos campesiños. Despois repetiron o modelo con outros minerais e os gobernos permitírono. En México, antes do tratado de libre comercio, o 52% da terra era dos campesiños indíxenas, pero as empresas dixeron: «Como me convidas ao teu país se a metade do territorio está protexido por lei?» Entón o goberno cambia a lei, aperta aos campesiños, quítalles as axudas, afógaos e aos campesiños non lles queda outra que vender.

Para os gobernos é máis doado reprimir que pagar, entón modifican os códigos penais para criminalizar dereitos como a mobilización pública

Ante estas expropiacións e a expulsión da poboación local, á xente só lle queda protestar. Que fan os gobernos?
Co tempo perfeccionáronse os tratados de libre comercio e incluíron o concepto de “expropiación indirecta”: unha empresa chega cun seguro de inversión e se o goberno lle quita a concesión, a empresa demándao e o goberno ten que pagarlle moitísimos millóns de cartos. Está claro que para os gobernos é máis doado reprimir que pagar, entón modifican os códigos penais para criminalizar dereitos como a mobilización pública, e lle chaman terrorismo, bloqueo ao plan nacional de desenvolvemento... Con estas desculpas, os gobernos reprimen.

Como defender o territorio neste contexto de represión?
As comunidades e as asociacións veñen facéndoo cuns custos moi elevados. A estratexia debe pasar pola prevención: as comunidades teñen que organizarse e comezar por identificar os recursos que poden ser explotados, non dialogar coa empresa, non permitir que as autoridades firmen acordos, non vender as terras e tentar controlar as administracións municipais. Canto antes se afronten estes problemas, mellor. A loita esixe mobilizacións, desgaste, avogados, presos e ás veces, tamén mortos. Antes de iso, hai que protexer o territorio para evitar que os voitres baixen.

O interese das transnacionais é tan grande que son capaces de calquera cousa. Cando se vaian esgotando uns camiños irán probando outros, así de sinxelo. Así foi alá. A violencia aumentou na medida en que aumentou a resistencia.

En Galiza, por sorte, é impensable o asasinato de activistas. No caso de Touro, presentáronse 1500 alegacións e a loita contra a mina está tendo certa repercusión mediática. É suficiente para frear os intereses dunha multinacional?
Afortunadamente non hai mortos, pero hai que ter coidado. Esquécesenos que España é segundo país con máis desaparecidos do mundo. Nese sentido non hai que confiarse. A presión e o interese das transnacionais é tan grande que son capaces de calquera cousa. Cando se vaian esgotando uns camiños irán probando outros, así de sinxelo. Así foi alá. A violencia aumentou na medida en que aumentou a resistencia. Cando unha comunidade se organiza é incómodo para as inversións, pero moitas veces reaccionamos moi tarde.

Manifestación mina touro
Resistencia veciñal contra a mina de Touro. Pablo Santiago

En Galiza aprobouse a chamada ‘Lei Depredación’, que desregulariza, entre outros, o ámbito mineiro e axiliza as inversións estranxeiras.
É exactamente o mesmo mecanismo que en todo o mundo. Nalgún momento a cidadanía reaccionará e veremos cal é a reacción das empresas. A violación dos dereitos é tan alta por parte destas que a ONU xa está traballando nun tratado vinculante para garantir os dereitos.

O extractivismo mineiro é o megaproxecto de maior impacto social e ambiental que hai. É devastador, irreversible. 
Arinteiro é unha aldea que, de saír adiante o proxecto de Touro, quedará rodeada cercada por balsas. Moi semellante a Cerro de San Pedro, en México, onde hai unha mina a ceo aberto a uns metros das casas. Cal foi a afectación á poboación desta vila mexicana?
O extractivismo mineiro é o megaproxecto de maior impacto social e ambiental que hai. É devastador, irreversible e as afectacións ambientais xeran un impacto inmediato sobre os dereitos humanos. No caso de Cerro de San Pedro, a empresa dixo que ía deixar o territorio como antes, cousa que é humana e tecnicamente imposible. Alí contaminaron a auga que vai a San Luis Potosí e o pó en suspensión afectou a cultivos, árbores froiteiras... Podreceu todo. O peor é que afecta á saúde das persoas e hai moitos máis casos de cáncer. Cerro de San Pedro pasou de ser un símbolo do Estado a estar devastado, coas familias en casas miserables. Houbo moitísimas demandas contra a mina e gañáronse todas, pero a mina segue operando e o goberno non fai nada. Noutros sitios o pobo chegou a acordos coa empresa, pero despois a empresa sempre incumpre eses acordos. Cáese no discurso de que vai haber emprego pero é mentira. As empresas mineiras son as que máis riqueza producen pero tamén as que menos emprego xeran. Hai xente que vende as terras, pero aos cinco anos arrepíntense ao ver todo devastado e xa non é posible botar á empresa.

Cada vez hai máis mobilizacións, aumenta a conciencia social e aos gobernos só lles queda reprimir co único fin de defender ao capital. Canto lle queda a este sistema?
O proxecto capitalista non é sustentable. A este ritmo o mesmo sistema está xerando mecanismos para non reproducirse, porque non pode seguir sempre crecendo sobre bens finitos. Temos que construír alternativas sustentables que respecten o medio e isto pasa por aumentar a resistencia, pero tamén por xerar experiencias antisistémicas que xeren outra cultura para vivir respectando os dereitos humanos, porque hai auga e terra para todos.

Se esperamos a que a solución veña de arriba estamos errados. Hai que construír no cotiá de xeito colectivo e comunitario.

Pero a este ritmo, ata cando chegará para todos?
Esa é urxencia. Urxe crear unha conciencia sistémica, pasar do local ao global e pensar no planeta. A loita de América Latina e Galiza é a mesma. Alguén me dicía que en España a xente está durmida, pero non o creo. A mobilización das mulleres foi exemplar para todo o mundo, ou a dos pensionistas. Hai mobilización, resistencia e conciencia de que precisamos outro mundo. Debemos fixarnos e sumarnos a todos eses grupos que fan moedas alternativas, bancos de tempo, cooperativas de enerxía… Se esperamos a que a solución veña de arriba estamos errados. Hai que construír no cotiá de xeito colectivo e comunitario.


Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra en tu cuenta.

Relacionadas

Sphera
Minería La inacabada historia de la minería en Asturias
VV.AA.
Uno de los accidentes recientes más graves en la minería asturiana vuelve a cuestionar el sistema de controles y ayudas públicas para las minas en proceso de reestructuración.
Tribuna
Tribuna Decrecimiento azul: un enfoque necesario para mares al límite
Mientras se celebra la UNOC3 y en el contexto de cambio climático y pérdida de biodiversidad al que nos enfrentamos se necesita —también en el mar— un cambio de paradigma donde el crecimiento y la ausencia de límites dejen de ser la norma.
#17983
4/6/2018 12:03

Necesaria entrevista, galiza non se vende!

4
1
Crisis climática
Investigación El cambio climático multiplicó las muertes por doce en Madrid y por seis en Barcelona durante la ola de calor
Un estudio estima en 2.300 las muertes durante la pasada ola de calor en Europa. Barcelona ha sido una de las urbes con más fallecimientos y Madrid, la que más ha visto incrementarse la mortalidad por culpa del cambio climático.
Sphera
Minería La inacabada historia de la minería en Asturias
VV.AA.
Uno de los accidentes recientes más graves en la minería asturiana vuelve a cuestionar el sistema de controles y ayudas públicas para las minas en proceso de reestructuración.
Genocidio
Genocidio La segunda consultora más importante del mundo es señalada por su papel en el despiece de Gaza
Boston Consulting Group está considerada una de las “big three” del sector. Ahora, una serie de informaciones señalan cómo ha estado detrás de la fundación antiUnrwa encargada de la distribución de ayuda y de los planes de expansión en la costa.
Perú
Literatura José Carlos Agüero enseña en ‘Persona’ que recordar es necesario cuando olvidar se convierte en la norma
‘Persona’, segunda obra del autor peruano José Carlos Agüero, se convierte en una exploración profunda sobre los cuerpos desaparecidos, la identidad fragmentada y las múltiples formas que puede adoptar una misma vida marcada por el conflicto.
Opinión
Opinión Javier Milei y el “leninismo de derecha”
Milei se apropió de la “técnica” del populismo, produjo un significante vacío (“casta versus pueblo”) y asumió el mandato de terminar con la inflación.
Transición ecosocial
Transición ecosocial El Informe Albanese: neutralizar la impunidad, reinterpretar el derecho
Poner negro sobre blanco los nombres y apellidos de buena parte de las mayores corporaciones del mundo ligadas a la extensión del capitalismo colonial que hace negocios arrasando las vidas de miles de personas, representa un paso relevante.

Últimas

Andalucía
Derechos Humanos Decenas de barrios en Sevilla, Granada y Almería viven otro verano récord en calor con cortes de luz diarios
Endesa mantiene a miles de vecinos de decenas de barrios populares en las ciudades de Granada, Sevilla y Almería sin electricidad. Las instituciones siguen sin atajar una situación que lleva enquistada más de una década en muchas zonas.
Comunidad de Madrid
Sanidad a la madrileña Camas cerradas y urgencias saturadas: el verano en los grandes hospitales de Madrid
Los pasillos de las urgencias del Gregorio Marañón rebosan de camas, mientras se cierran 300 en planta. En el conjunto de la comunidad los hospitales vivirán un verano con un 30% menos de camas, de media.
El Salto Radio
El Salto Radio Que no sean
Ellas lo conocieron como Dani. Ellos, como Sergio. Pero ni Dani ni Sergio existieron jamás. Estas son las consecuencias de las infiltraciones policiales. Y también, las formas de resistirlas.
Comunidad de Madrid
Sanidad a la madrileña Solo dos pediatras se incorporarán a los centros de salud de la Comunidad de Madrid
85 médicos y médicas de familia entrarán en la plantilla. 15 de ellos irán en grupo a levantar centros de difícil cobertura que estaban caídos.
Opinión
Opinión Sindicatos estadounidenses en la larga lucha contra Amazon: ¿una luz al final del túnel?
Amazon es el paradigma de la política empresarial antisindical en Estados Unidos, pero su suerte puede cambiar en los próximos años. El movimiento sindical se juega su supervivencia en ello.
Más noticias
Opinión
Opinión Kneecap y Bob Vylan logran lo que el punk no pudo: aterrorizar a los medios británicos
Hasta ahora, que unos veinteañeros punkis dijeran un puñado de tacos se consideraba un escándalo, pero no un motivo para cambiar todo el modus operandi de una de las cadenas de televisión más importantes y prestigiosas del mundo.
Análisis
Análisis Los mass media y el espectáculo de la presidencia imperial
La saturación mediática de la era Trump tiene un objetivo: desplazar el foco absorbiendo el ancho de banda disponible tanto de los medios de comunicación como de nuestro proceso cognitivo.

Recomendadas

Unión Europea
Unión Europea La sociedad del miedo al declive
La angustia ante el futuro acompaña a las sociedades europeas desde hace tiempo y precede a la Unión Europea. Se manifiesta con mayor claridad en los períodos de declive económico y las turbulencias políticas y sociales que los acompañan.
Laboral
Laboral Reivindicar los derechos laborales en microempresas, el reto de los sindicatos
Nuevas estrategias hacen frente a realidades como las de los falsos autónomos o los puestos en remoto, mientras el PP quiere restringir aún más los comités de empresa.