Danza
Todo o que podería ser o xénero e como desfacelo dende o escenario

Hai dous seres vivos no escenario. Sabémolo porque se moven, pero resultaría difícil intentalos clasificar como humanos canónicos. Moito menos como mulleres ou como homes. Teñen pernas, brazos e cabezas, pero non son normais. Móvense raro. Non xesticulan normal nin tampouco son moi hábiles cando intentan moverse xuntos. Enténdense e desenténdense. Chegan a coordinarse, pero tamén se confunden. Rematan por sentirse cómodos. Como se aterrasen na dúbida. No público, a xente ri con eles, con elas, con elus. As crianzas tamén queren subir ao escenario xogar. Aínda que hai silencios nos que todas e todos se fan preguntas. Tanto as persoas novas como as adultas.

Nada é normal en Bipedestrución, unha das obras máis irreverentes que este domingo poderá verse, por primeira vez en Galiza, no marco da 41ª edición da Mostra Internacional de Teatro de Ribadavia (MIT) entre un bo feixe de propostas máis sobre memoria histórica e o seu vínculo coas historias íntimas e persoais, a identidade e o cuestionamento das fronteiras, a saúde, a disidencia, a ecoloxía ou o pensamento crítico.

“A proposta pretende axudar a comprender que o xénero é un xogo e que a identidade é unha dúbida constante que abrazar evitando os seus xuízos”, reflexionan Marcia Vázquez e Martina Los Arcos, as dúas integrantes de Disiden.cia, a compañía detrás da obra que ilustra este texto. “Intentamos poñer en cuestión os estereotipos de xénero instaurados desde idades moi temperás”, engaden. Conségueno xerando imaxes que facilitan a predisposición a unha ollada crítica dun público interxeracional. Unha serie de metáforas que permiten dialogar co público novo dun xeito divertido e actual.

Xuntas crearon un espectáculo dinámico que se apoia na danza, a palabra e a mediación de públicos para reflexionar sobre unha realidade que desborda as marxes do que habitualmente se ve nos teatros. “Son os nosos vínculos os que nos permiten transitar por este mundo. Só a través dos coidados poderemos ser o que desexamos ser e, á súa vez, animar aos demais seres deste planeta a achegarse á súa liberdade”, conclúen.

Un festival referente que rende homenaxe a unha persoa clave na súa historia

Esta 41ª edición da MIT de Ribadavia, organizada polo concello homónimo e baixo a nova dirección artística de Sabela Mendoza e Gena Baamonde, concedeu o Premio de Honra 2025 a Roberto Pascual, quen dirixiu o festival entre 2009 e 2024. Durante os seus 16 anos á fronte, Pascual converteu a MIT nun referente das artes escénicas tanto en Galiza como a nivel internacional, mantendo ao mesmo tempo a súa identidade comunitaria e transformadora.

Este galardón, instaurado no ano 2000 para recoñecer figuras destacadas do ámbito cultural galego, pon en valor o compromiso, a visión e a pegada que Pascual deixou tanto no festival como na vida cultural de Ribadavia. A nova dirección busca así render homenaxe ao seu legado e marcar unha transición que honra o pasado mentres se proxecta cara ao futuro.

Unha edición que cambiará o rumbo do festival

As directoras presentan esta edición como unha forma de “transición” que inaugura “as novas liñas curatoriais” propostas. Cun enfoque claro na contemporaneidade, a diversidade e a experimentación escénica, esta edición aposta por unha ollada feminista, a ruptura de etiquetas, os formatos híbridos e o compromiso “coa creación indómita e crítica”. Aínda que se mantén a estrutura habitual do festival —duración, espazos e programación—, introdúcense propostas que exploran as problemáticas do presente, as xenealoxías culturais e a imaxinación de futuros posibles.

Neste contexto, refórzase o apoio á escena galega con obras como Reconversión de Ibuprofeno Teatro, sobre a memoria industrial da Ría de Vigo ou Profetas de Ítaca Teatro, un drama íntimo de reencontros baseado no texto premiado de Ernesto Is. Estas pezas poderán verse entre os días 20 e 25 de xullo. O festival manterá as súas portas abertas ata o sábado 27.

Como novidade, a MIT suma apoio á produción estatal Tierras raras, de Luz Arcas / La Phármaco, unha peza que mestura danza e canto en directo sobre a tensión entre os tempos xeolóxicos e a experiencia humana. Estreada recentemente en Madrid, terá a súa estrea galega o 25 de xullo no Auditorio do Castelo. Ademais, o festival consolida o seu compromiso cos procesos de creación mediante a súa colaboración coas Residencias Paraíso do colectivo RPM, que traerán o proxecto Dormidos y cerrados los ojos bailan, a cargo de Natalia Fernandes e Natalia Azparren.

Tamén se incorporan novas residencias centradas en procesos comunitarios, como Pan, nubes y chocolate do colectivo La Volátil —integrado por artistas de Galicia e Andalucía—, que traballará cos recordos persoais e espazos esquecidos de Ribadavia. A isto súmase Os passadores, da directora portuguesa Patrícia Portela, centrado en historias de exilio e contrabando na fronteira hispano-lusa, en colaboración co Centro Dramático Galego. Ambos proxectos incluirán obradoiros abertos á cidadanía, cuxos resultados se presentarán ao público o 23 de xullo. A MIT 2025 reafirma así o seu papel como motor de innovación cultural e plataforma de encontro entre creación, territorio e memoria compartida.