Ecofeminismo
A vida no centro: o que todas deberiamos saber

O ecofeminismo fainos repensar como podemos vivir para que a vida siga sendo posible despois de nós.

Tocounos vivir unha época de cambios profundos. Desde o ano 2008 todo se precipitou. Pasamos de décadas de crecemento económico acelerado a unha xeira de freada. Non é un ciclo económico máis. Xa nos anos setenta do século pasado a humanidade foi advertida, no informe Limits to Growth de que, de seguir incrementándose a poboación mundial, a industrialización, a contaminación e a explotación dos recursos naturais ao mesmo ritmo, chegariamos aos límites físicos de crecemento no planeta, ao esgotamento de recursos minerais e enerxéticos e á saturación dos sumidoiros de contaminación.

Decrecimiento
Causas e consecuencias da fin do crecemento económico

A nosa civilización áchase nun intre final da súa historia, enfrontada á imposibilidade de seguir a medrar, mais cun ADN que a empuxa ao crecemento continuo.

Nos anos oitenta fixéronse tentativas de incorporar mecanismos de regulación coa introdución do concepto de sustentabilidade, pero isto ao sistema económico capitalista non lle serve, pois necesita o crecemento continuo para perpetuarse. A sustentabilidade ten máis que ver con sistemas económicos de carácter estacionario, e cunha noción de desenvolvemento integral centrado no ser humano, endóxeno e que ten como base recursos renovables. A palabra foi absorbida e deturpada polas políticas globalizadoras e neoliberais, que preferiron ignorar os límites e seguir a consumir aceleradamente os recursos planetarios, no mellor dos casos en nome do crecemento verde. Hoxe, as consecuencias desas políticas empezan a facerse sentir.

Fixéronse varias revisións e actualizacións do Limits to Growth desde a súa publicación, en 1992, en 2002 e en 2012, con similares conclusións. Ademais, na última revisión os autores xa dispoñen de datos que corroboran que, en moitas cuestións, xa chegamos a situacións de extralimitación: o quecemento global, a chegada ao cénit do petróleo —recoñecida pola Axencia Internacional da Enerxía, o esgotamento de materias primas coma o cobre, o incremento da poboación mundial por riba da capacidade de carga do planeta, ou o acusado descenso da biodiversidade, coa extinción de moitas especies.

Estamos nun momento límite no que se agudiza o espolio e as guerras polos recursos, xerando un malestar insoportable para a vida.

Pódese dicir que estamos nun momento límite, de extrema tensión, e é por iso que os fenómenos económicos se agudizan tamén, o espolio de recursos naturais e incluso as guerras por eles, a inxustiza no reparto da riqueza, concentrada cada vez en menos mans. E isto leva canda si un malestar que chega a ser insoportable para a vida das persoas, que se ven empobrecidas e escravizadas nun intento do sistema por seguir forzando a maquinaria produtivista do crecemento exponencial infinito. Este malestar maniféstase internamente nas nosas sociedades aínda opulentas, pero tamén se manifesta a nivel mundial, nun conflito norte-sur, que desemboca no drama das migracións desde os países espoliados e empobrecidos cara aos responsables dese espolio, que agora en cambio péchanlles ás persoas as portas que primeiro abriron de par en par para os recursos.

Cicatrices
Cicatrices, óleo sobre lienzo Esthela Calderón

Sendo conscientes deste contexto faise preciso facer unha profunda revisión da nosa maneira de pasar pola vida, e repensar en qué termos queremos e sobre todo podemos vivir para que a vida siga sendo posible despois de nós. Hai algunhas correntes de pensamento que reflexionan sobre isto, a que eu hoxe quero traer aquí é o ecofeminismo. Durante a Revolución Industrial o incipiente sistema capitalista intensifica o seu desenvolvemento e abre as portas do traballo remunerado ás mulleres, que o reclaman, lexitimamente, como a única vía de independencia económica e polo tanto a principal vía para a súa emancipación. Anos despois, esa vía de emancipación vese desde certos ámbitos feministas como unha trampa.

A economía capitalista baséase en principios nefastos para a vida: só ten valor económico o que ten prezo e se intercambia no mercado, os labores domésticos e de coidados quedan así invisibilizados, ocultos e desvalorizados, e tamén os servizos que nos presta a natureza, a rexeneración dos ecosistemas, a polinización etc., sen os cales non é posible a vida nin, por ende, a propia economía. Nesta economía confúndese produción con extracción e así fálase de produción de cobre ou de petróleo cando en realidade o que se fai é unha extracción dun recurso que é limitado e finito.

A economía capitalista baséase en principios nefastos para a vida. O crecemento infinito é, per se, inimigo da vida.

Calquera cousa que se produza e se consuma, que contribúa a aumentar o PIB é positiva neste sistema, tanto ten se son alimentos ou armas. Esta redución do económico ao estritamente monetario leva canda si que todas aquelas funcións que se realizan no ámbito doméstico, que son as que garanten precisamente a reprodución da vida non son tidas en conta; cada vez vémonos abocadas a adicar máis horas ao traballo para o mercado (cuestión que vemos claramente agudizada durante a crise económica), e isto provoca tamén grandes tensións sociais; a conciliación é imposible e prodúcense o que chamamos cadeas interxeneracionais e transnacionais de coidados (coas avoas, ou as mulleres migrantes facendo traballos totalmente precarizados).

O sistema económico baseado no crecemento infinito per se é inimigo da vida, é depredador de ecosistemas e de corpos, tenlle declarada a guerra á vida, tal e como afirman autoras coma Yayo Herrero ou Amaia Pérez Orozco. Por iso se abren paso neste momento reflexións, desde todos os ámbitos, que se cuestionan as bases mesmas deste sistema, e unha das máis interesantes é o ecofeminismo.

O ecofeminismo pon en diálogo precisamente o ecoloxismo e o feminismo, dous dos movementos que máis necesitamos activar. O ecoloxismo achéganos a necesidade da contención, no gasto de recursos, no consumo, no lixo que xeramos, mesmo no que medramos como especie, ao necesario coidado da nosa casa, que é a Terra.

Ilustración doble vida

O feminismo achega a necesidade de respecto e xustiza social para todas as persoas; ademais o ecofeminismo incorpora a toma en consideración do respecto por todos os seres vivos, pola vida planetaria, tamén pola xustiza norte-sur, e danos unha visión de conxunto desta crise, que non só é económica, máis tamén de reprodución social, de coidados e de valores. Qué clase de sociedade é a que pretende mercantilizar até a concepción e xestación dun ser humano?

O ecofeminismo pon en diálogo o feminismo e o ecoloxismo baixo o concepto revolucionario de poñer a vida no centro.

A frase que mellor expresa o sentir do ecofeminismo e que máis transcendeu, mesmo permeando o discurso do 8 de marzo é a de "Poñer a vida no centro". É un concepto revolucionario con profundas repercusións: significa, por exemplo, reducir o tempo de traballo remunerado, ou desenvolver unha economía centrada no coidado da vida, no respecto polo medio no que vivimos; significa o descenso no consumo de recursos e enerxía; significa reflexionar nas necesidades que é imprescindible cubrir para ter unha vida digna e plena, que mereza a pena ser vivida. Significa promover unha economía que estea ao servizo do benestar das persoas e non ao revés. Tamén incidir de cheo en como se reparten os recursos, para implementar precisamente esa economía social e dos coidados, en detrimento da economía mercantil.

Migración
Migrar da cidade ao campo: mudar as terrazas polos hórreos

O campo ofrece valores distintos ao recoñecemento, ao éxito e a competición que se vive nas cidades. Ensinoume que é posible vivir doutra maneira, na que se reforzan valores sociais que nos benefician a todas.

Poñer a vida no centro significa desenvolver unha política e unha economía que pon as persoas e os ecosistemas, a biosfera, por riba das empresas e dos capitais, por riba da economía da rendibilidade ou do medre do PIB. E significa ser conscientes dos límites biofísicos.

Porque somos ecodependentes, é dicir, a nosa vida depende da saúde do resto da biosfera, de que teñamos aire respirable, auga non contaminada, terra fértil para cultivar alimentos. E tamén somos interdependentes, isto é, necesitamos unhas das outras para sobrevivir, desde que nacemos totalmente indefensas, ata que morremos igualmente indefensas, pero non só. Cada día precisamos coidados, acompañamento, ánimo e alento, empatía, amor, solidariedade dos nosos semellantes.

Minería
Crónica dunha ecoloxista na xunta dunha multinacional mineira
Activistas contra a megaminería entraron na xunta de accionistas de Atalaya Mining e se viron obrigados a escoitar as reivindicacións sobre a mina de Touro.
Ecofeminismo
La resistencia de las mujeres ante la crisis climática

Las mujeres son las principales afectadas por el cambio climático, pero también las que más iniciativas ponen en marcha para adaptarse a sus consecuencias

Sobre este blog
O Centro de Saberes para a Sustentabilidade (CSS) é un Regional Centre of Expertise on Education for Sustainable Development recoñecido oficialmente pola Universidade das Nacións Unidas. Ten como misión fundacional “informar, sensibilizar e implicar a comunidade educativa e a sociedade no seu conxunto na promoción da transformación social necesaria para o cumprimento dos Obxectivos de Desenvolvemento Sustentable a través de experiencias cos pés na terra que fomenten a conservación, a sustentabilidade, a protección ambiental e a resiliencia“. O goberno do CSS é horizontal e democrático a través dun Consello Reitor formado por representantes de todos os axentes participantes. Máis información: http://www.saberes.eu
Ver todas las entradas
Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra en tu cuenta.

Relacionadas

Río Arriba
Río Arriba Yayo Herrero: “El holocausto nazi no es una excepcionalidad en la historia de Europa, es un modus operandi”
Nueva entrevista de Río Arriba en formato podcast y vídeo en el que hablamos de ecofeminismo, transiciones ecosociales justas, decrecimiento, colapso, poner la vida en el centro y mucho más.
Ecofeminismo
Desinversión fósil Haciendo fortuna con las olas de calor
El papel de los bancos en la financiación de la emergencia climática. El Banco Santander, el que más invierte en proyectos de hidrocarburos.
Ecofeminismo
Ecofeminismo Turistificación en clave ecofeminista
Con la llegada de los calores, a la mayoría nos entran ganas de “salir de casa”. ¿Cómo afecta el turismo capitalista al imaginario de las vacaciones?¿Y a los territorios?
Sobre este blog
O Centro de Saberes para a Sustentabilidade (CSS) é un Regional Centre of Expertise on Education for Sustainable Development recoñecido oficialmente pola Universidade das Nacións Unidas. Ten como misión fundacional “informar, sensibilizar e implicar a comunidade educativa e a sociedade no seu conxunto na promoción da transformación social necesaria para o cumprimento dos Obxectivos de Desenvolvemento Sustentable a través de experiencias cos pés na terra que fomenten a conservación, a sustentabilidade, a protección ambiental e a resiliencia“. O goberno do CSS é horizontal e democrático a través dun Consello Reitor formado por representantes de todos os axentes participantes. Máis información: http://www.saberes.eu
Ver todas las entradas
Palestina
Palestina Albanese presenta su informe ante la ONU: “Gaza es el escenario de un crimen”
El Consejo de Derechos Humanos atiende al reporte sobre el lucro de empresas y bancos en el actual genocidio de Gaza. The Guardian califica de “posible crimen de guerra” el ataque contra una cafetería en la que murieron 39 personas.
Política
Política Feijóo radicaliza al Partido Popular en medio del terremoto Cerdán con la vista puesta en las elecciones
Miguel Tellado será el nuevo secretario general del partido. Un movimiento con el que Feijóo consigue el control casi absoluto del PP y le come espacio del discurso ultra a Vox, pero que lo aleja de eventuales pactos con PNV y Junts.
Opinión
Opinión Espejismo España
La descomposición del Gobierno de coalición es un reflejo de la expansión de la ola ultraderechista, pero no implica que los movimientos de transformación no puedan organizarse para contrarrestar esa amenaza.
Naciones Unidas (ONU)
Cumbre de la ONU ¿Quién teme una arquitectura de la deuda justa?
Aunque muchos Estados habían presionado para que se establecieran compromisos de reformas estructurales ambiciosas, el texto final revisado del 'Compromiso de Sevilla' las eliminó o diluyó. La sección sobre deuda no es una excepción.
Comunidad de Madrid
Sanidad Pública Cae el techo de la entrada principal del Hospital Isabel Zendal
El hospital de pandemias, inaugurado por Isabel Díaz Ayuso en 2020 y que generó unos sobrecostes del triple de lo presupuestado en su construcción, ha visto cómo se desplomaba el techo de entrada.
Córdoba
Turismo El número de pisos turísticos en Córdoba se reduce a los tres meses de la moratoria para nuevas licencias
Otras normas tratan de limitar la proliferación de las viviendas de uso turístico por la ciudad. Un portavoz de Stop Desahucios predice que estos pisos se trasladarán a los barrios no afectados por la moratoria.
Salud mental
Laura Martín López-Andrade “La psiquiatría es una profesión potencialmente muy peligrosa”
La psiquiatra granadina defiende desde Málaga otro tipo de psiquiatría que huye de los diagnósticos y de la jerarquía y cambia la palabra tratamiento por acompañamiento.

Últimas

Naciones Unidas (ONU)
Genocidio El Informe Albanese denuncia ante la ONU a las empresas que se han lucrado del exterminio en Gaza
La relatora presenta un informe al Consejo de Derechos Humanos en el que detalla la responsabilidad de decenas de empresas en las políticas de ocupación, apartheid y genocidio que está llevando a cabo Israel en Palestina.
Crisis climática
Datos El junio más cálido jamás registrado cierra con 330 fallecimientos por calor
103 personas han muerto en los primeros tres días de la ola de calor, según las estimaciones. Los datos de la Aemet señalan al pasado mes como el junio más caluroso; ha pulverizado la máxima anterior por 0,8 grados de diferencia.
Oriente Medio
Oriente Medio La plantilla de EFE en Oriente Medio denuncia salarios por debajo de los mil euros
La delegación, formada por 24 personas, anuncia paros en sus funciones al verse reducida más de un 25% su nómina sin opción a negociar.
Alquiler
Racismo y alquileres Siete de cada diez migrantes se ve en la necesidad de vivir de alquiler frente al 14% de los hogares españoles
“El precio del prejuicio” es el título del más reciente estudio del Instituto de Investigación Urbana de Barcelona, IDRA, en el que disecciona la relación entre las personas migrantes y su acceso a la vivienda.
Comunidad de Madrid
Sanidad privada Inspección propone sancionar a un hospital de Quirón por exponer a la plantilla a sustancias cancerígenas
El organismo inicia un procedimiento administrativo sancionador por infracción grave. Tras una visita al Hospital Quirónsalud Sur, de Madrid, constataron deficiencias en la zona de almacenamiento de los productos farmacéuticos y en el mortuorio.
Más noticias
València
València Una comunidad vecinal lucha para impedir el enésimo proyecto de bajos turísticos en València
El vecindario de un bloque en Aiora se organiza contra la construcción en su patio de luces de catorce alojamientos turísticos en una zona ya saturada de este tipo de negocios.
Sphera
Sphera Nueva convocatoria para medios independientes de Europa
La red Sphera financia con un máximo de siete mil euros vídeos cortos documentales elaborados por medios independientes de todo el continente. El plazo finaliza el 12 de julio.

Recomendadas

Malasia
Malasia Durian, la fruta fétida que triunfa en Asia
El durian es tan maloliente que su consumo está prohibido en interiores, pero la popularidad de esta fruta, considerada un superalimento, no deja de aumentar en China y en el resto de Asia.
Economía social y solidaria
Historia Lo que Franco arrebató al cooperativismo y a la economía social y solidaria
La dictadura franquista combatió de forma cruel el movimiento cooperativo fraguado en la II República, y durante la propia guerra con las denominadas colectividades, y pervirtió la idea de autogestión a través de los ideales falangistas.
Historia
Historia ‘Weimar’, y su eco
‘Tiempos inciertos’, la exposición dedicada a la República de Weimar en el CaixaForum de Barcelona, apenas se deja nada, pero vuelve a incurrir en la idea de las “dos Alemanias” contrapuestas.