Puertos
Despoxos de sur a norte, a serie

Un guión compartido. “Hay un despojo sistemático de los bienes naturales del país por parte de grupos empresariales. No hay ningún beneficio para la población, son empresas que se están lucrando a partir de utilizar un bien público y no están dejando mejores condiciones de vida para las comunidades”. Estas palabras son de Julio González, do colectivo ambientalista Madreselva, en referencia ao megaproxecto enerxético Renace, un dos maiores de Guatemala, a construírse no río Cahabón, en territorio do pobo maia q’eqchi’.

A hidroeléctrica é promovida pola empresa española ACS (de Florentino Pérez, presidente do Real Madrid). Por suposto, antes de levala adiante non houbo nin consulta ás poboacións afectadas, nin un estudo ambiental serio, nin consideración ningunha sobre o impacto social e cultural que terá sobre un pobo que non só considera sagrado o río Cahabón, senón que depende materialmente del para a súa supervivencia.

O guión deste episodio repítese por todos os sures do planeta, cuns protagonistas que comparten papel, con independencia do lugar no que nos encontremos. Grandes empresas globais e fondos voitre fixan o seu punto de mira en territorios ou bens susceptibles de producir riqueza especulativa e, coa axuda inestimable das institucións e das elites locais, son privatizados e esquilmados sen tomar en conta o seu valor natural, ambiental, cultural, histórico ou material. E enfronte, sempre, as comunidades dignas que se opoñen ao despoxo usando todas as ferramentas que teñen ao seu dispor.

Versión europea

Acontece tamén que estes capítulos de despoxo, que case semellaban extraídos dunha remota serie de ficción só crible se o escenario era algún recóndito recanto de América Latina ou África, cada vez son máis habituais na nosa realidade cotiá.

Hoxe, estase a estrear no Estado español a enésima tempada desa serie na que uns escuros capitais sen patria compran barrios enteiros para lucrarse cos pisos de alugueiro turístico. Ou esa outra ficción distópica na que un goberno ultraconservador, en connivencia coas grandes empresas enerxéticas, establece un imposto ao sol. Ou, en fin, a traxicomedia costumista de serie B na que políticos de distintas ideoloxías abandonan as institucións ás que representaban por portas xiratorias que os levan directamente aos Consellos de Administracións de flamantes corporacións.

Unha produción local

Na Coruña, a serie chámase O Porto e, de novo, participan os mesmos protagonistas. Por unha banda, os intereses de fondo dos grandes capitais da construción e do negocio inmobiliario —si, semella un remake de principios de milenio—, cobizosos dos máis de 400.000 metros cadrados que quedarían liberalizados no bordo litoral (os peiraos de Batería, Calvo Sotelo e a zona de San Diego).

Pola outra, as institucións públicas, comezando pola Autoridade Portuaria e a Xunta de Galicia, que facilitaron en todo momento a operación de privatización, en cumprimento duns acordos asinados por outro personaxe principal como foi Paco Vázquez cando era o alcalde da cidade.

E enfronte, de novo, a cidadanía da Coruña, á que non consultaron, que loita por conservar uns comúns que conectan directamente coa nosa memoria colectiva, coa nosa cultura popular e, tamén, coa posibilidade de soñar futuros económicos e ambientais sostibles nesta “cidade tatuada na pétrea pel do mar”, como a definiu a poeta Luísa Villalta. Unha cidadanía que se mobilizou activamente e conseguiu, na primeira tempada da serie, deter a poxa que pretendía vender A Solana e o Hotel Finisterre ao mellor ofertante.

Último capítulo

En 2013 publicouse un libro fundamental para entender o ciclo de resistencias fronte ao liberalismo que levaban protagonizando os pobos de América Latina desde inicios dos anos noventa. Crónicas del Estallido (Icaria, 2013), de Martín Cúneo e Emma Gascó, debuxaba un enfoque diferente destas loitas, recuperando os éxitos que movementos sociais e comunidades locais acadaran nas últimas décadas. Nas peores condicións. Contra os actores máis poderosos do planeta.

Un relato que, nos últimos anos, vénse repetindo en diferentes latitudes e que nos fala da mobilización popular, da construción dunha institucionalidade alternativa, dun compromiso colectivo e dun enganche coa memoria local e cos lugares que constitúen os espazos que son necesarios para a supervivencia dunha comunidade.

E así chegamos ao noso porto. Un ben común fundamental para entender a realidade da Coruña pasada e presente, pero tamén para construír entre todas a cidade que queremos para o futuro. Un fío que tece a nosa comunidade, esa que vai protagonizar o último capítulo da serie, cando de xeito colectivo, recuperemos para todas o que é de todas.