Feminismos
Relato dunha furgoneta roubada e un embarazo que perdemos

Temos que saber que para ter a liberdade de sentir sen morrer sepultadas no propio silencio é necesario que sexan habilitados, considerados e acompañados todos os xeitos, todas as dores, todas as dúbidas e todos os laios en tódolos ámbitos da vida.
1 mar 2025 05:30

O dia 15 de novembro do pasado ano carrexo ata a miña furgoneta, coa axuda do meu compañeiro, os instrumentos para unha clase de Capoeira Angola no Centro Ágora da Coruña. Estou embaraza e non quero cargar peso. Ademais son unha chea de cousas. Berimbaus coas súas baquetas e caxixís, atabaque, pandeiro, agogó e recoreco penduran das nosas costas dando repiques de madeira. Semellaba o que tantas veces son: unha feirante.

Avanzamos polo rúa Posse, ao carón do parque Europa. Non vexo a furgoneta. Paro e penso se ese é o lugar onde a deixei. Si, o lugar é, máis a furgoneta non está. Volto pensar e ollo ao longo da rúa. A furgoneta non está. Chamo á grúa. Tampouco consta no depósito. Repaso mentalmente o último día que fun ata ela. Pasaron quince días. Achegárame a recoller o que puidera carretar antes de saír de viaxe. Recollín parte das dúas mostras de fotografía que desmontara días atrás, no café de Macondo da Coruña e no espazo Vaina de Betanzos. Outra parte destas mostras ficaría alí, dentro dunha maleta que medía a metade do que eu e pesaba non moito menos do meu peso. Estaba embarazada.

Pechei a porta, sabendo que non quedaba ben a furgoneta alí quince días sen mover, que aquela maleta chea das fotografías enmarcadas tampouco quedaba ben alí, e esquecendo que tiña a chave de reposto na guanteira. Varios erros xuntos, como tantas veces na vida. Xa arrastrara esa pesada maleta chea da mostra Nada me pertence, tudo faz parte de min outras veces, pero desta vez non ía facelo. E gústame carrexar peso ao límite das miñas posibilidades, facerme a forzuda. Pero desta vez non ía facelo. A noción de forza comezaba a transformar os seus parámetros. Viaxaba o meu corpo por outras dimensións ata agora descoñecidas, novos retos, outros pactos, un cansazo inverosímil, unha nova canle invisible que abría seus regos cara unha outra entraña dentro da miña. Estaba embarazada.

Adoito procurar explicacións para todo o que acontece, até embaixo das pedras. Non digo que sexa o mellor xeito de afrontar. É un mecanismo de defensa. Unha teima. Facelo nos momentos máis críticos pode ser perigoso. Mais ás veces xurde un pensamento confidente, a xeito de clareira. Íamos ter unha crianza, si. Aínda non pesquisara sobre se se podía ou non levar crianzas nunha furgoneta tendo só asentos dianteiros. Quizais tería que desfacerme da furgoneta. Desapegar. Ser práctica e priorizar unha loxística áxil. Ningunha das miñas virtudes. Quizais e só quizais, a furgoneta borrábase do meu camiño complicándome moito a mobilidade pero esfumando a necesidade de tomar unha decisión. Non son a única que desexa que o destino tome unha decisión por min, ou? Quizais e só quizais… Este pensamento alixeirou un chisco a carga. Ás veces xurde algo semellante a unha clareira. Atravesaba moi ilusionada o primeiro trimestre do meu primeiro embarazo. Estaba mallada. E moitas veces tiña medo.

Apúrome a por denuncia. O policía semella afeito á situación e dime que o máis probable é que apareza dentro duns días. Con todos os instrumentos aínda pendurados das costas, chego a tempo para dar a aula, incluída nun programa do Concello para ocio nocturno alternativo para a mocidade. Achéganse oito mozas ben ledas e dispostas. Cóntolles que me acaban de roubar a furgoneta. Non lles conto que estou embarazada.

Con ilusión e curiosidade busco libros sobre gravidez na biblioteca pública. Leo con atención moitas cousas e paso por riba algunhas outras. Os apartados de ‘posibles complicacións’ nos que ás veces reparo fanme sentir un baleiro no estómago e prefiro pasar a folla. Nalgún capítulo, entre as preguntas habituais do libro Que se pode esperar cando se está esperando? de Heidi Murkoff, leo: “Non me sinto embarazada, ¿é posible que o meu bebé estea morto no meu interior e non me decate?”. Síntome arrepiar ao lela. Aínda que non me identifico, esta pregunta permanece comigo ate o día de hoxe. Acende unha faísca que abre en min un novo xeito de entender a decisión e o desexo de xestar. Faísca que agora está en plena lumeirada e me leva a escribir isto, impulsada ademais polo estrondo do silencio que provoca unha xestación tronzada.

Leo as probabilidades dunha interrupción involuntaria do embarazo. Aborto espontáneo. Perda xestacional. Un de cada catro embarazos non chegan a ser nacementos. Lembro cando miña nai me contou que tivo un aborto antes de nacer meu irmán e máis eu. Só sei iso, que tivo un aborto. Leo que achegándose aos tres meses vai diminuíndo a porcentaxe de probabilidades de que aconteza. E conto as semanas. Dalgún xeito, a miña medida do meu tempo xa acadou esa outra dimensión.

Interésanme moito o corpo e as súas adaptacións e mudanzas, como nos configuran fisicamente os nosos hábitos e o xeito de levar a vida. Leo cousas coas que fico fascinada: bombearei un 50% máis de sangue, os meus órganos comezan a desprazarse lixeiramente a medida que meu útero medra, vou crear un novo órgano, a placenta, e o meu cerebro acollerá mudanzas que só a maternidade habilita, segundo conta Susana Carmona psicóloga e neurocientífica, no seu libro Neuromaternal: ¿Qué le pasa a mi cerebro durante el embarazo y la maternidad? (Ediciones B).

Tan invisiblemente, o meu corpo comeza a mudar; eu con el, xuntas medimos os movementos, apalpamos o imperceptible, cuestionamos o alimento. Cada vez que como, sinto que dentro de min un novo carreiro distribúe parte dos nutrientes cara algo tan decisivo como incerto, tan diminuto como inmenso, que fai mesmo tremer os límites do que significa a existencia. Esmérome. Todo irá ben.

A Renault Traffic segue sen aparecer. Pasan as semanas e comezo a dala por perdida. Tento pór da miña parte na procura e difundir pola miña conta coa axuda dos meus contactos. Para a miña sorpresa, o anuncio chega a ter bastante difusión. Nunca tiven tantos likes no Instagram, e varios xornais publican online a información. O día 21 de novembro sae na edición impresa de La Opinión de A Coruña: “Roban en A Coruña la furgoneta de la fotógrafa Sol Mariño con las obras de su última exposición dentro”.

Sete días despois desa publicación, sen nova ningunha, acudirei a Urxencias no Hospital Materno por un sangrado vaxinal que aumenta. Comezo un proceso de aborto espontáneo, e o mundo vénseme enriba. Ter en conta que isto pode acontecer non se asemella nada ao golpe bruto que me bate e ao duro proceso que se abre camiño.

Volto escoitar as cifras que lembro ter lido. Un de cada catro embarazos interrómpese involuntariamente. É normal. Paso a formar parte dunha porcentaxe de normalidade da que non agardaba participar. Son reflexo dunhas estatísticas usuais, e me din que non debo preocuparme. Asígnanme varias outras citas e dinme que terei un sangrado normal, tamén normal. Todo é normal. E que se o preciso, que volva.

Dígome en silencio, na compaña da miña tía e agardando a que chega a miña parella, que non volverei erguerme nin comer. Ao día seguinte e todos os que virán: érgome, como, e volto a Urxencias cunha dor coma nunca antes tivera. Unha dor normal, que traerá un sangrado como de regra normal e que segundo a médico que me atende habilítame a facer unha vida normal.

Durante as tres semanas seguintes, nas que non paro de sangrar, nas que a forte dor que sinto permíteme moverme só moi e moi lentamente, nas que emocionalmente me sinto destruída, pregúntome que será para aquelas xinecólogas unha vida normal.

No medio do bruto e ermo descampado no que me vexo, e que confundo comigo mesma, non podo evitar pensar que son un corpo falido. Falleime a min, ao bebé, á miña parella e a todo o arredor que xa sabía da nova. Non debía telo contado? Ter tido esa precaución podería diminuír realmente esta dor descomunal? De verdade? Se agora, o que fago é tolear por contar a berros as dúas novas xuntas.

Se o que máis preciso é aplacar o silencio que envolve a desaparición invisible dun ser que sinto máis nítido e palpábel que nunca, nesta constante despedida. Pregúntome que debo facer aquí para ser máis feminista? Darlle saída a esa sensación de fracaso e contemplala como posible, común, e parte do proceso de duelo? Ou negala por ser ao fin mentira, e poñer ao corpo da muller unha vez máis e sempre no cumio da responsabilidade dos acontecementos? Que digo para demostrar que expresar ese sentimento é parte do proceso para transformalo? E sobre todo, que abrirse á vulnerabilidade é clave na reconsideración de fortaleza que é preciso acoller. Non todo é pasar páxina. A folla que se pasa en branco por medo a ser vivida, agarda por ti en todos os capítulos que seguen.

Unha mañá, unha semana despois do comezo deste proceso de perda, soa o teléfono. Unha gran amiga e veciña está fronte á miña furgoneta perfectamente aparcada na praza da Cubela, no mesmo barrio no que foi roubada. Despois contarame como todos os días no seu paseo matinal poñía a intención en atopala. Penso no traballo de formiga dunha muller baixo as choivas de decembro polas rúas da cidade procurando co seu ollar unha furgoneta. Penso nos ineficientes paseos dos uniformados no seu coche patrulla, e no policía que naquel mesmo intre no que chamo á comisaría, dime que ate que eu chegue eles non poden facer nada, nin sequera agardar na contorna do vehículo os vinte minutos que eu poida tardar.

Chego. A furgo está en bastante boas condicións. Moi sucia e cheirenta, e repleta de lixo e trangalladas. A maleta coas fotografías non está. Se por algún lado atopades, por exemplo, unha fotografía enmarcada en dourado na que pode verse unha placenta sobre a terra a piques de ser enterrada, é miña, a foto. A placenta é de Valentina e Rayen, nai e filla, ás que acompañei no parto fai case dez anos, e ás que adico un poema no meu libro As alas da serpe (Aira Editorial).

A pechadura non semella forzada. O policía pregúntame se estou segura de ter pechado a porta con chave. Logo no taller ao que levo a reconfigurar a chave, o mecánico dime que esa porta ábrese con un pau de chupachups.

Estou sorprendida de recuperala. Alégrome moitísimo. Case que aínda non o creo. Máis non podo evitar unha e outra vez o mesmo pensamento...se eu puidese escoller un retorno...

Hoxe, a quince días de saber do meu proceso de perda xestacional sento na cama e escribo. Teño tanto para dicir e non consigo escribir nada. Sigo agardando a que o meu útero expulse os restos do saco da xestación, ese saquiño negro baleiro no que se torna a nosa expectativa de crianza, despois da primeira ecografía de urxencias, e que me fai quebrar por dentro.

Onte pola noite introducín na miña vaxina catro pastillas de Misoprostol, un medicamento indicado para doenzas gástricas e do que tiven coñecemento fai moitos anos na Arxentina, cando o aborto aínda era ilegal, como un dos procedementos máis comúns para interromper voluntariamente o embarazo.

Lembro de amigas miñas atravesando ese proceso, da dificultade de atopar as pastillas sen receita, do apoio mutuo e a coordinación para ter unha reserva delas dispoñíbeis, das charlas e teléfonos clandestinos informativos, das tantas historias de mulleres que tiveron que asistir ao hospital  por complicación no proceso e espertaron alí esposadas á cama para ser acusadas de delito. Penso naquela rede de apoio, precaria con certeza en recursos monetarios pero inmensa en solidariedade, loitando por expandir coñecementos esquecidos e desprestixiados que foron ferramentas de vida e supervivencia, de saúde e liberdade durante xeracións. O Estado convirte en delito e situación de risco ou até morte, a vulnerabilidade e o abuso que el mesmo xera, ou que decide ignorar.

Aquí, a quince días do comezo deste proceso, sen ter parado de sangrar, e a mes e medio de que o que agardaba sería a nosa crianza deixara de desenvolverse, as miñas hormonas do embarazo aínda son altas e o pescozo do meu útero está sen dilatar. Na seguinte ecografía, o saco negro está xa en proceso de descomposición e eu vexo á nosa crianza ao meu carón varias veces ao día. Unhas choro e outras xa non. O meu mundo xa mudou e nestes días todos os avances e os retrocesos levan ao mesmo lugar. Non me derrubo, érgome, como, falo, traballo; todo o que atravesando a porta de Urxencias fai quince días me dixen que non faría.

Mais gran parte do día penso que o xusto sería facelo. Un chisco, un anaquiño. Unha licencia de desaparición. Un afundimento. Un naufraxio, que menos. Agradezo infinitamente a compaña que me apoia, que quere verme ben e sorrir. Enténdoo. É moi difícil soportar o sufrimento ao noso carón das persoas queridas. Mais tamén as nocións de forza deben transformar os seus parámetros. Ás veces é preciso deixarse chorar, acompañar ao corpo no seu berro de dor. Laiar por unha vida que se foi. E non porque considere que o saco preto do meu interior era unha persoa. Senón, porque eu desexaba que o fora. E iso marca toda a diferencia. Todas as licencias. Todos os naufraxios.

E fago todas as reconsideracións que se me ocorren...co paso dos días. Non é doado pechar a cancela da responsabilidade, ata desa palabra que rexeito, a culpa. Fun eu a que non coñecía as estatísticas. Fun eu a que non estaba preparada para ese posible acontecemento. Foi un erro contalo demasiado pronto? De novo, podería esa precaución, ese silencio amainar a dor do presente? A quen protexen eses tempos de  precaución? A nai e ao pai para non ter que afrontar explicacións incómodas? Ou a unha sociedade emocional e culturalmente incapaz de dar sostén a este a duelo, de construír rituais de acollida e liberación desta dor, deste loito, desta morte? Ningunha destas é resposta. Todo son preguntas. Será que ampararse na normalidade dos feitos e nas estatísticas lexitima un balance e unhas reaccións que o que fan é silenciar e desacreditar a dor?

Pregúntome, quen mide a dor da normalidade? Quen atende esa balanza?

Os debates con unha mesma poden acontecer en silencio. Mais os que implican ao mundo requiren ser expresados. Preciso continuar:

Por que todas nacemos e sabemos tan pouco do que implica nacer?

Ti tamén naciches. Pregúntome se sabes algo de como foi, do que sentiu a túa nai ao te parir, de como foi o seu embarazo. Claro, un tema menor. A quen pode interesarlle que aconteza semellante toma de conciencia? Será que iso podería implicar un coñecemento e empatía que nos fixeran esixir respecto e apoio (si, máis, moito máis) ás embarazadas e ao proceso de parto? Será que isto só é interesante se decides ter unha crianza e tes que afrontalo? Será que nin sequera entón chega a semellarte interesante?

Poderiamos dicir, sen máis... que cada persoa fará como poida, afrontará a perda ao seu xeito e seguirá adiante lidando co acontecido. Mais temos que saber, que para que iso sexa posible, para ter a liberdade de sentir sen morrer sepultadas no propio silencio é necesario que sexan habilitados, considerados e acompañados todos os xeitos, todas as dores, todas as dúbidas, todos os laios. E falo de todos os ámbitos da vida, incluíndo por suposto e con especial relevancia o médico e o laboral.

E que ninguén confunda ser forte con non chorar, con pasar por riba dos propios límites, con agochar as histerias (bótese un ollo á raíz etimolóxica da palabra: do grego hyster, ‘útero’), con adaptarnos en silencio ás vicisitudes da normalidade .

No ano 1978 Adrianne Rich comeza a súa conferencia Maternidad. La emergencia contemporánea y el salto cuántico, publicada en Ensayos esenciales. Cultura, política y el arte de la poesía (Capitan Swing) dicindo, en tradución miña ao galego: “(...) E en calquera caso, as mulleres non necesitamos expertas sobre as nosas vidas, senón a oportunidade de nomear e describir as realidades das mesmas, tal e como as experimentamos, xunto co correspondente recoñecemento”.

Aquí seguimos, aínda.

E se se me ocorre unha resposta. Nada disto é para protexernos do naufraxio, senón para manter intacta a noción de forza bruta, patriarcal e bélica que a cultura hexemónica cimenta.

Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra en tu cuenta.

Relacionadas

Galicia
Discriminación Dos años a la espera de reparación tras sufrir lesbofobia en un registro en Galicia
Un funcionario de un registro de Pontevedra se negó a inscribir al hijo de Antía y su pareja. Un error de redacción en la ley trans está detrás de los argumentos que el funcionario esgrime para defender su actuación.
República Dominicana
República Dominicana El Gobierno de Abinader desafía a la ONU expulsando mujeres embarazadas y recién paridas desde los hospitales
La campaña contra las migrantes haitianas del Gobierno de República Dominicana ha llegado a las maternidades. Decenas de mujeres embarazadas o con sus bebés en brazos han sufrido esta política.
Opinión socias
Crianza Maternar y ser
Algunos pensamientos sobre qué es ser una madre y ser, a la vez, una misma.
Baleares
Un modelo insostenible El rechazo a la turistificación se expande en Canarias, Baleares y Barcelona
Tras la masiva manifestación en las Islas Canarias del pasado mayo, Palma de Mallorca, Barcelona y San Sebastián salen este 15 de junio a la calle contra un modelo de turismo desmedido insostenible para el territorio y sus habitantes.
Oriente Medio
Oriente Medio Decenas de muertos en una noche de sirenas y misiles cruzados entre Israel e Irán
Después del ataque israelí contra la infraestructura energética y militar iraní, cientos de misiles iraníes atraviesan el cielo israelí e impactan en Tel Aviv, Bat Yam, Tamra y Haifa.
Galicia
Galicia Activistas bloquean una planta de Altri en Portugal y avisan de que frenarán su expansión en Galicia
El grupo atrancó con cadenas y soldadura las entradas de la planta de Celbi en Leirosa, en la mayor acción directa hasta el momento contra la expansión de la multinacional papelera en territorio gallego: “O povo é quem para Altri”.
Crónica
Justicia En la sala de un juicio a una madre protectora
Esta es una crónica de un juicio a una mujer que pidió medidas por sospechar de abusos sexuales a su hija en el domicilio paterno sin que ninguna institución moviera un dedo y, un mes después, cogió un vuelo a su país para intentar protegerla.
Violencia machista
El Estado que revictimiza Violencia institucional: “Si lo hubiera sabido antes, no hubiera denunciado nunca”
Rocío ha sufrido violencia psicológica, física y sexual por parte de su expareja. Y también violencia institucional en todas las puertas de la red de recursos institucionales que ha ido atravesando.
Editorial
Editorial Justicia irracional
Por acción o por omisión, las instituciones violentan a las mujeres. Se llama violencia institucional.
Relato
Relato Rendirse
A mi pesar me tocaba compartir mesa con aquellos documentos y, como estaba de los primeros (no lo habría imaginado al llegar), ya no conseguía quedar por encima, con lo que me gusta.
Madrid
Movimiento republicano Miles de personas claman en Madrid contra la monarquía y por la República
En el 11 aniversario de la proclamación de Felipe VI, una marcha unitaria reclama que este reinado sea el último de España.
Rap
Rap Los Chikos del Maíz: “La música urbana está llena de fachas y votantes de Vox”
Tras un fin de gira accidentado, Toni y Nega dan una tregua indefinida a su proyecto con dos conciertos en Madrid. Horas antes de llenar la sala en la primera cita, visitan la redacción de El Salto.
Río Arriba
Río Arriba Luis González Reyes: “Vivimos en un mundo en la que la escasez es un elemento central”
Primera entrevista del programa Río Arriba en formato podcast y vídeo donde hablamos de las nuevas guerras neocoloniales por recursos en la era de Trump y Putin, de la escasez, del decrecimiento y el colapsismo.

Últimas

Ocupación israelí
Movilizaciones Un centenar de organizaciones de 26 países denuncian a la empresa vasca CAF y su tren del apartheid
Más de 50 localidades salen a la calle este fin de semana para señalar a la empresa que construyó el tranvía que conecta Jerusalén con territorio ocupados y exigir el fin del genocidio en Gaza.
La vida y ya
La vida y ya Un rato de cada lunes
Pero, lo más coincidente ha sido, expresado de distintas maneras, su agradecimiento hacia ese lugar. Su lugar elegido.
Ocupación israelí
Ocupación Israelí La policía egipcia impide con violencia la marcha internacional a Gaza
La marcha de 4.000 personas a Gaza es reprimida por la policía del régimen de Al-Sisi. La organización pide a las embajadas que reaccionen y protejan a sus ciudadanos.
Galicia
Crowdfunding O Salto Galiza abre un crowdfunding para empapelar a Altri
Queremos investigar a los responsables políticos y empresariales del que podría ser el mayor atentado ambiental de la historia reciente de Galicia.
Que no te lo cuenten
El Salto Radio De océanos y detenciones
VV.AA.
La acidificación del agua marina supera sus límites mientras Israel aborda la Flotilla por la Libertad.
Más noticias
Análisis
Análisis del CIS La calma antes de la tormenta: la dimisión de Santos Cerdán como punto de inflexión
El último barómetro del Centro de Investigaciones Sociológicas (CIS) ha muerto pocas horas después de nacer por la dimisión de Santos Cerdán, aunque sirve como foto fija de un escenario que favorece a la derecha.
Argentina
Extrema derecha La motosierra de Milei se ceba con los hospitales públicos y las personas con discapacidad
Los recortes del Gobierno afectan al Hospital Garrahan, un centro de alta complejidad, referente pediátrico nacional y latinoamericano, y también a los recursos de las personas con discapacidad, a los que el ejecutivo califica de “idiotas”.

Recomendadas

Pensamiento
Economista Clara Mattei: “El liberalismo y el fascismo están unidos en su protección del orden del capital”
El ambicioso ensayo 'El orden del capital' nos traslada al Reino Unido y la Italia de la I Guerra Mundial, que se contemplan como un momento bisagra: el auge de socializaciones y cooperativizaciones que tuvo lugar durante la contienda y la inmediata posguerra fue abortado a través de un 'shock' austericida destinado a restaurar la centralidad de los grandes capitales.
Derecho a la vivienda
Jaime Palomera “La vivienda necesita una revolución”
Investigador y uno de los fundadores del Sindicat de Llogateres, Jaime Palomera presenta ‘El secuestro de la vivienda’, un libro sobre el juego amañado en el que los propietarios son cada vez más ricos y los inquilinos cada vez más pobres.
Redes sociales
Industria editorial Escritores fantasma: así trabajan los auténticos autores de los libros de éxito que publican los ‘influencers’
Detrás de cada libro firmado por un ‘influencer’ hay otra persona que ha trabajado a destajo para entregar a tiempo un texto en el que su nombre no aparece por ninguna parte y que, además, ha tenido que renunciar a sus derechos como autor.
Brasil
Extrema derecha Arte en tiempos de fascismo: cuando enseñar a Goya y Rubens le cuesta el puesto a un profesor
Una clase de Historia en la escuela municipal en una localidad del Estado de São Paulo desemboca en acusaciones contra el profesor y una campaña de difamaciones que encabeza el concejal de educación de la zona, de la extrema derecha bolsonarista.