Literatura
Novas librarías e novas historias

Se ben hai datos e realidades que non chaman ao optimismo, tamén hai motivos polos que vermos a botella medio chea, e mesmo para considerar enriquecedora esta etapa de cambios.

O oficio e a relación co cliente tamén está a mudar. Lembra Rafael Silva que antes “tiñas que ir a Barcelona e Madrid, escoller os libros, calcular cantos traer... Agora chegan todos os días caixas e caixas.” Outro cambio -ou mito- é o de que agora se le menos. Os datos da CEGAL din que efectivamente baixou o número de vendas, pero non dun xeito drástico. Entre as libreiras coas que falamos, hai percepcións totalmente diversas, desde as que teñen claro que se le moitísimo menos ata as que o negan e relativizan a suposta crise: “fixéron máis dano as fotocopias, a finais dos anos 80”, explica Ana Regueiro, da Follas Novas.

“Noutro tipo de negocios teñen xefes con outros principios, e venden o libro no que teñan máis beneficio. Nós ofrecemos un valor engadido e tratamos de recomendar un libro que che guste para que sexa unha experiencia que aproveite”

No que todas coinciden é nas diferencias entre as librarías tradicionais e especializadas con respecto as grandes cadeas. Para Pilar Rodríguez, da Federación de Libreiros son dous tipos de negocios diferentes: “En Follas Novas, por personalizalo aí, vas falar cun libreiro ou libreira para que che recomende un libro. Noutro tipo de negocios, teñen outro tipo de xefes con outro tipo de principios, e véndenche o libro no que teñan máis marxe de beneficio. Nós ofrecemos un valor engadido e tratamos de recomendar un libro que che guste para que sexa unha experiencia que aproveite, e tamén para que volvas”. Regueiro cre tamén que a propia libraría pode aportar unha experiencia ao lector: “Non é o mesmo que entres e vexas os best-sellers aí en pilas que poder estar remexendo nas estanterías ata atopar algo que che poida interesar”.

Máis que libros

Aira das Letras é unha libraría que xordeu en 2010 en Allariz por iniciativa de Margarita Fernández e Carlos Airas, ao ver que non había na vila librarías adicadas ao libro. César Lorenzo traballa alí, e explica que apostaron desde o inicio por poñer xoguetes educativos, puzzles e outro tipo de artigos que puideran atraer a xente máis alá da vila.

Cos anos, Aira das Letras mesmo desenvolveu un novo xeito de se relacionar cos clientes: “Temos un sistema de amizade coa libraría, no que te das de alta e podes recibir descontos, entre outras vantaxes. Tamén creamos unha comunidade de lectores e xa somos 4000 persoas”, explica César Lorenzo. Desde o inicio, a iniciativa buscou dinamizar a contorna, organizando un concurso de microrrelatos que vai xa pola sétima edición, presentacións, ou vermús literarios en bares de Allariz. En 2017, o proxecto foi máis alá e Carlos Airas iniciou outra fase coa creación da Editorial Aira, que dirixe Lorenzo: “Xa publicamos 11 libros e a partir de 2020 enfocarémonos nos libros onde a seña de identidade sexan a calidade na edición, na ilustracións, etc”.

César Lorenzo, da Aira das Letras: “As novas librarías teñen que dialogar coa súa comunidade lectora e atopar esa resposta do público, e ver que vías poden funcionar e cales non.”

Para Lorenzo, “o éxito das novas librarías, sobre todo nas cidades, é que son moito máis abertas e non teñen prexuízos co lector. As librarias hoxe non poden apostar todo polo fondo, e os problemas poden vir por aí. Houbo un cambio social e mesmo xeracional”. Neste senso, cómpre lembrar iniciativas como a libraría de mulleres Lila de Lilith ou Berbiriana, onde se organizan palestras, clubes de lectura, palestras temáticas ou mesmo podes tomar un café.

Pode parecer entón que hai dous modelos distantes e contrapostos, mais non ten porque ser así. Pilar Rodríguez defende que “as pequenas librarías se actualizaron para vender os medios nas mesmas condicións que outras plataformas. Todas están informatizadas e axilizamos a distribución.” Ana Regueiro di que “xusto agora”, Follas Novas vén de lanzar a venda online: “Levamos 50 anos e acabamos de facela. Temos moito fondo e libros descatalogados que aínda nos piden”.

Malia a renovación das librarías tradicionais e o éxito de librarías innovadoras nas cidades galegas, César Lorenzo sinala que unha das chaves é o diálogo co cliente: “As novas librarías teñen que dialogar coa súa comunidade lectora e atopar esa resposta do público, e ver que vías poden funcionar e cales non. Temos unha vantaxe con respecto a outros comercios, que é o precio fixo, e uns descontos regulados por lei. Aí temos máis facilidade de manobra que noutros negocios onde non hai restricións”.

O que queda dunha librería

Máis alá de todas as análises casuísticas e económicas, hai realidades que perduran a pesar do tempo, e vinte minutos con Rafael Silva dá para unha manchea de anécdotas. Cun sorriso cheo de orgullo, lembra aquel día de verán de 1992 no que uns policías cubanos viñeron identificar aos empregados da Follas Novas: “Estaba Fidel Castro aloxado aí no Araguaney, e veu aquí. Na entrada da libraría había cantidade de mulleres mirando para el”. Conta que tamén pasaron por alí Cela ou Saramago, entre outros: “García Márquez pediu un taxi para vir á libraría. Eu faleille de Cien años de soledad e el preguntoume que tal se vendían os libros de Cunqueiro. Díxenlle que bastante ben e díxome: ‘A min déronme o Nóbel, pero merecíao el’”.

Igual que na Follas Novas, ben de seguro quedan historias na memoria na Balmes de Lugo, a Michelena de Pontevedra, a Pampín de Vilagarcía ou a Lea e a Quijote de Ferrol. Tamén na libraría que en 1981, Isidoro Blaisten pechou en Bos Aires e que acompañou cun cartel: “Cerrado por melancolía”. Despois de recoñecer o seu fracaso como libreiro, Blaisten centrouse na escritura e publicou un libro de contos ao que titulou coa mesma frase do cartel, e que desde 2014 tamén expón o libreiro José Luis Santalla en Ferrol.

E é que paradoxalmente pechar unha libraría é tan efímero e tan eterno como pechar un libro. A experiencia remata pero as aventuras e a memoria, aí quedan.