Deportes
Adestrada para gañar aos homes

Gary Kasparov di que “o traballo duro é un talento, a capacidade de seguir tentándoo cando outras persoas abandonan tamén é un talento” para, así, explicar os esforzos e ganas de superación dalgunha xente. É unha mágoa que un tipo, como Gary, non estea sempre tan atinado nas súas palabras. Por exemplo; el opina que o xadrez, como o coñac para os vellos da vila, é unha cousa só de homes.

Judit Polgar
Judit Polgar. Foto: steenslag / CC BY-SA
12 mar 2020 12:00

Moscova, setembro de 2002. Gary Kasparov pensou, nese intre, que estaba moi claro que non tiña sentido seguir xogando. Despois do movemento 45, alarga o seu brazo, deulle a man á moza de 26 anos que tiña enfronte, levantouse e marchou como unha chispa. O xigante Kasparov, “O Ogro de Bacú”, estaba enfadado. Anoxado porque non dera unha boa batalla. E non era para menos: era a primeira vez que, o mellor xadrecista da historia, perdía cun David con forma de muller. Pouco antes un fanfurriñeiro Kasparov dixera: “Ela ten un talento fantástico para o xadrez; pero despois de todo, é unha muller. E ningunha muller pode soster unha batalla prolongada”. Claro, despois destas desafortunadas palabras, a Kasparov a derrota doíalle o dobre. Sen correr, pero marchou fuxindo da sala. Si sei que vos estades preguntando: Quen narices é a moza que gañou e fixo fuxir ao “Ogro de Bacú”? Judit Polgar, ese é o seu nome.

Mais falar de Judit Polgar equivale a falar do experimento pedagóxico dos seus pais, Laslo e Clara. Convencidos de que os xenios non nacen; senón que son produto do traballo, do adestramento e o esforzo. Convencidos, tamén, de que as mulleres poden xogar ao xadrez tan ben como os homes. Ambos decidiron poñer en marcha un experimento. Tentar crear xenios. Entre 1969 e 1976 tiveron tres fillas (Susan, Sofia e Judit) e coas tres puxeron en práctica o mesmo sistema: as nenas non foron escolarizadas, senón que foron educadas na casa, acudindo tan só para faceren os exames obrigatorios. Así o salón da súa casa en Budapest pasou ser unha improvisada aula chea de libros, sobre todo libros de xadrez. As autoridades húngaras, pola súa banda, tentaron obrigar aos Polgar para que escolarizasen as nenas. Mentras a familia comezou a recibir ataques antisemitas por parte dos seus veciños, tanto pola súa etnia como polas súas estrañas decisións.

Convencidos de que as mulleres poden xogar ao xadrez tan ben como os homes. Ambos decidiron poñer en marcha un experimento. Tentar crear xenios.

A maior, Susan Polgar, con 12 anos gañou o Campionato do Mundo sub-16 para mozas e con 15 anos, xa era a muller con maior ránking do mundo. Sofia, a segunda filla, gañou un torneo internacional en Roma con 14 anos. Pero foi, sen dúbida, a pequena Judit a que rachou tódolos moldes. Con 10 anos derrotou ao mestre internacional Dolfi Driner e con 11 anos ao gran mestre Lev Gutman. A infancia de Judit daría para un debate nun congreso de pedagoxía. As súas irmás, Susan e Sofia, eran encerradas nunha habitación da casa familiar en Budapest, provocando ciúmes en Judit. Entón a súa nai, Clara, aplicaba o estímulo: “Se queres entrar aí, tes que aprender antes a xogar ao xadrez”. E non hai evidencias de que  experimento fose negativo, e si indicios do contrario: as tres irmás son extravertidas, cultas e políglotas.

O salto á fama das Polgar foi clamoroso. Os xornalistas que cubrían a Olimpíada de Tesalónica en 1988 deron un brinco ao ver que tres irmás de 12, 14 e 19 anos formaban parte da aliñación titular de Hungría. E a sorpresa foi asombro cando as maxiares gañaron a medalla de ouro, rachando a hexemonía da URSS. Se non fose suficiente, as irmás fixeron pública a peculiaridade da súa educación, así como o principio básico da súa carreira deportiva: “Só aprende unha xogando contra os homes”. Porque ningunha das tres irmás aceptou nunca competir exclusivamente torneos femininos, sempre competiron en torneos absolutos, onde importa o ELO, non a idade ou o sexo. O ELO é unha medida en xadrez que reflexa a importancia competitiva dun ou dunha xogadora. Se un xogador gaña torneos oficiais, sobe a súa puntuación; se perde baixa o seu ELO. En 1987, Judit foi obrigada a xogar o Campionato do Mundo sub-14 feminino, e gañouno. Tiña 11 anos e o seu ELO era de 2355, feito realmente excepcional. Cando tiña 19 anos, Judit chegou ter un ELO de 2735, e ocupou o posto número 8 do mundo. É a única muller que conseguiu estar entre os dez primeiros xadrecistas da clasificación xeral.

Só aprende unha xogando contra os homes. Porque ningunha das tres irmás aceptou nunca competir exclusivamente torneos femininos, sempre competiron en torneos absolutos.”

Un dos aspectos máis interesantes na súa biografía é a necesidade de enfrontarse a rivais de maior xerarquía. Unha aprende das derrotas, este é o xeito de obter leccións e medrar. Proba, erro. Quen pecha estas posibilidades, enfrontando a rivais inferiores, só para gañar partidas e torneos, nunca progresa no seu xogo. E isto é válido tanto para homes como para mulleres, nenos e nenas. Por esta razón Judit Polgar decidiu non participar nos torneos exclusivamente femininos. Asumindo enfrontarse a un escenario masculinizado e machista, mais cunha diferenza e vantaxe sobre outras precursoras a ela: gañaba a maioría dos homes. Esta circunstancia permitiulle defender con firmeza a súa negativa a participar en campionatos femininos. Pois consideraba que as mulleres non son inferiores.

Comparte a súa tese Pia Cramling, outra das mellores xogadoras da historia. “Sempre pensei que unha muller pode xogar igual de ben que un home se ten as mesmas posibilidades”. Leontxo García, unha das referencias xornalistas máis recoñecidas, aporta unha visión distinta. El opina que as mulleres e os homes somos distintos por un tema hormonal e iso explica (segundo el) o comportamento dispar nun taboleiro de xadrez. “Cando chega a puberdade, a testosterona enche os cerebros dos mozos, o cal incentiva a capacidade competitiva. Coa mesma idade, os estróxenos enchen o cerebro das mozas, incitando abrir as súas redes sociais”. Segundo Leontxo, cando as mulleres comezan ter unha mentalidade competitiva, xa é demasiado tarde.

O caso de Judit Polgar non avala esta teoría. Foi en plena puberdade, aos 15 anos cando acadou o título de Gran Mestra, arrebatándolle ao sen outro igual Bobby Fischer a honra de ser a persoa máis moza en conseguilo. A nomeada anteriormente Pia Cramling avoga por outro tipo de explicacións, baseadas na discriminación secular sufrida polas mulleres. “Durante séculos o xadrez foi xogado exclusivamente polos homes. Hai só 100 anos aínda existían clubs que non aceptaban mulleres. Hoxe hai máis mulleres competindo. Cando o número de mulleres aumenta, o machismo diminúe”.

Durante séculos o xadrez foi xogado exclusivamente polos homes. Hai só 100 anos aínda existían clubs que non aceptaban mulleres.

A profesora María Cubel encabezou un estudo apoiado nunha ampla base de datos de torneos online que deu unha conclusión reveladora. Cando unha muller enfronta un home ten, aproximadamente, un 45% de posibilidades de gañar. Porén, se a muller descoñece o sexo do seu adversario, as posibilidades de vencer ao 50%. Este estudo apunta a que as mulleres conseguen peores resultados que os homes porque o xogo é desenvolvido nun ambiente masculinizado. Na súa opinión, acontece o mesmo que nos postos de traballo moi cualificados, nos que as mulleres teñen máis problemas para prosperar. Judit Polgar non foi allea a esta presión. “Agora xa non acontece, pero no pasado escoitaba comentarios noxentos”.

Durante a década dos noventa Judit Polgar non parou de progresar, a súa carreira foi impresionante. En 1991 conseguiu ser campioa absoluta de Hungría con quince anos. Destacando polo seu xogo ofensivo, agresivo e de ataque. Nunca foi experta en aperturas, a fase do xogo da que menos gusta. Pero unha vez chegado o medio xogo, é cando ía ao ataque con tódalas pezas. En 1992 houbo un episodio no que ante Kasparov puxo en dificultades a Gary, o cal acabou gañando a partida, aínda que hai quen di que ese día “O Ogro de Bacú” necesitou facer incluso trampas para gañar. En 1993, con 17 anos, decidiu aspirar ao Torneo de Candidatos, ficando no posto 18 entre os 74 mellores xadrecistas do mundo. En 1994, con 18 anos, gañou o Torneo da Comunidade de Madrid acabando invicta, acadando o mellor resultado obtido por unha muller nun torneo oficial.

Todo o mundo, por esas datas, quería coñecer a este fenómeno que desafiaba ao mundo masculino do xadrez. No ano 2000, conseguiu colocarse na oitava posición no ranking xadrecista. Sufriu unha crise no seu xogo, un tempo despois, ata que coñeceu a Gustav, un veterinario que hoxe é o seu marido. “Non podo asegurar unha relación directa entre a miña estabilidade emocional e os meus resultados. Pero o certo é que a miña vida privada vai ben, que son feliz, e iso coincide con boas actuacións. Síntome equilibrada e con seguridade”, declarou cando foi preguntada.

En 1992 houbo un episodio no que ante Kasparov puxo en dificultades a Gary, o cal acabou gañando a partida

Despois aconteceu algo que nunha deportista de alta competición resulta unha decisión difícil: a maternidade. Así, en 2004, naceu o seu primeiro fillo Olivier. E Judit deulle outra lección aos machistas, a penúltima. Retirouse provisoriamente dos taboleiros só por un ano e, aínda que minguou un chisco na preparación teórica, seguiu disputando torneos ao máis alto nivel. En 2006 Judit volveu ser nai dunha pequerrecha chamada Hanna. Polgar tamén ten dedicado tempo e atención ao ensino do xadrez e, paradoxos, á súa utilización nas escolas, ela que non asistiu a unha escola para a súa aprendizaxe. En 2012 defendeu fronte ao Parlamento Europeo  a introdución do xadrez como materia obrigatoria na UE. E no seu país, Hungría, conseguiu que o goberno incluíra o xadrez nas escolas como materia optativa. En agosto de 2014, Judit Polgar anunciou o seu retiro do xadrez de alta competición.

E co seu retiro deixou un legado impresionante. Unha herdanza que provoca apetito, ou como din en Hungría: cando comezas a comer, entra a fame. É a única muller que superou a barreira dos 2700 puntos no ranking ELO, estando entre as persoas na historia co ranking máis alto. Entre 1989 e 2014 foi a número un entre as mulleres. A listaxe de números 1 absolutos aos que derrotou ten de todo: cantidade e calidade. Magnus Carlsen, Vladimir Kramnik, Boris Spassky, Vasily Smislov, Veselin Topalov, Viswanathan Anand, Ruslan Ponomariov. Xogou contra Anatoly Karpov, e gañou. Xogou contra Gary Kasparov, e tamén gañou. A maioría de xadrecistas do mundo soñan só con poder mover un peón fronte a un destes dous monstros. Ela xogou contra os dous, e a ambos venceu. Adestrada para gañar aos homes: Judit Polgar.

Non! Non é unha cuestión de xénero, senón de educación, de cultura, de estímulo e de interese. Por favor, repita comigo: non existe diferencia entre un home e unha muller, tampouco nun taboleiro de xadrez.

Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra en tu cuenta.

Relacionadas

Machismo
Caterina Canyelles “El estereotipo de víctima contrasta y excluye la mayoría de experiencias”
Entrevistamos a Caterina Canyelles, autora de 'Machismo y cultura jurídica'. Nos cuenta que las ideas machistas se encuentran arraigadas en nuestra cultura y que las personas que trabajan en el ámbito jurídico no se encuentran fuera de este universo
Machismo
CIS Una cobertura mediática simplista empeora el machismo
Estas coberturas simplificadoras están dando peso y realidad a las posturas conservadoras, planteándolas como la posición más fuerte de los hombres.
Universidad
Violencia machista “Deberías volver a tu país”: decenas de alumnas exponen los abusos machistas de un catedrático de la UPO
Decenas de alumnas y colectivos feministas denuncian las actitudes machistas de un catedrático de la Facultad de Trabajo Social en la Universidad Pablo Olavide de Sevilla.
Economía
En primera persona Instrucciones por si encuentras muerta a tu suegra
Todo el que está en el mundillo sabe que el sector funerario vive casi un duopolio de facto y lo máximo que se está dispuesto a hacer es poner una multa de vez en cuando. Cuando alguien llama a una, ni se imagina al entramado que está llamando.
Educación pública
Iglesia Semana Santa: negocios, procesiones en colegios, inmatriculaciones y fervor
Más allá de la expresión cultural, la Semana Santa tiene una esfera económica que genera millones de euros y otra social que le sirve a la Iglesia Católica para legitimar sus privilegios dentro del Estado español.
Genocidio
Ayman Qwaider “A la gente se le pide una cantidad excesiva de dinero para poder salir de este campo de exterminio de Gaza”
Profesor especializado en educación en emergencia y educación inclusiva, Ayman Qwaider vive en Australia. Desde allí, intenta ayudar a su familia a salir de Gaza, mientras denuncia la ocupación israelí y la complicidad de la comunidad internacional.
Industria
Transición industrial Mecaner, un cierre injusto o cuatro alternativas con mirada ecosocial para mantener la fábrica de Urduliz
ESK y LAB han presentado el ‘Plan de Transición Ecosocial’ que ha elaborado la cooperativa Garúa como una herramienta para la búsqueda de soluciones al ERE propuesto por la multinacional Stellantis.
Venga, circula
Venga, circula Un paso, luego otro
Llega un día en el que vemos con claridad algo que solíamos observar en los demás pero que nunca —prometíamos— nos sucedería a nosotros.
Sexualidad
Consultorio de sexualidad ¿Qué tengo si me diagnostican Síndrome de Ovario Poliquístico?
Afecta a entre un 7 y un 13% de las mujeres en edad reproductiva, y el 70% están sin diagnosticar. Pero, ¿qué es el SOP y como podemos apaciguar sus síntomas?
Palestina
Palestina Viaje al fondo del horror
El fotoperiodista Javier Bauluz cubrió la primera Intifada, la primera gran rebelión del pueblo palestino desde la creación del estado israelí.
Ocupación israelí
Opinión Las palestinas también existen
La morbilidad femenina, el conjunto de enfermedades, factores de riesgo y motivos de consulta recurrentes en las mujeres que merecen una atención específica, tiene múltiples ejes de discriminación: no es lo mismo en Suecia que en Palestina.

Últimas

Ocupación israelí
Palestina El Salto te ofrece una camiseta para apoyar económicamente a la UNRWA
No cesamos de buscar nuevas vías para visibilizar un mayoritario clamor social que pide un alto el fuego al que apenas se da cabida en el discurso mediático convencional. Todos los beneficios de esta campaña irán destinados a la UNRWA.
Maternidad
Maternidades Reaprender la espera
El tiempo de gestación es largo y va a un ritmo distinto al que acostumbras: el ritmo natural al que desarrolla una playa, un monte, un océano. Y no estamos ya habituados a darle la mano a la pausa.
Momus Operandi
Momus operandi Todo es una narración
Nos dicen que las mentiras son la única realidad. Que aprendamos a mentirnos, que nos engañemos, que no nos importa la salud, ni los derechos laborales, ni las violencias estructurales.
Accidentes laborales
Accidentes laborales Detenidos tres empresarios en Galicia tras la muerte de un migrante que trabajaba sin equipo de protección
El joven de 28 años, que estaba empleado con un contrato irregular, falleció el 26 de febrero tras precipitarse desde una carretilla elevadora sin la protección necesaria para esa labor.
Derecho a la vivienda
Derecho a la vivienda La PAH València clama por el derecho a una vivienda digna: “¿Duermen tranquilos?”
Centenares de personas protestan frente al palacio de la Generalitat para exigir que se haga efectivo el derecho a la vivienda ante la insoportable alza de los precios.
Sidecar
Sidecar Crisis intratable en la República Democrática del Congo
Una y otra vez los actores externos han fracasado a la hora de contener la escalada de violencia en la República Democrática del Congo.
Deportes
Rugby femenino +35 Las Milnoh Granada, un club de rugby femenino +35 creado y gestionado por mujeres
32 mujeres nacidas en mil novecientos y pico, federadas en un equipo que les ha dado un espacio propio, sentido de pertenencia, una tribu donde “yo soy porque somos”

Recomendadas

Argentina
Argentina Myriam Bregman: “El de Milei es un típico gobierno neoliberal con recetas ortodoxas clásicas”
Quien fuera candidata de la izquierda a la presidencia en las elecciones en las que Milei salió victorioso, evalúa las consecuencias del gobierno de La Libertad Avanza y las respuestas que están dando los distintos actores políticos.
Ríos
Radiografía fluvial de España La tierra que no amaba sus ríos
Los ríos ibéricos agonizan. Casi la mitad de las masas de agua está en mal estado. Presas, sobreexplotación, contaminación y crisis climática son sus principales amenazas, con la agroindustria como mayor agresora.
Memoria histórica
Marc Solanes “Mi bisabuela luchó en el frente y fue considerada una mala madre, pero lo hizo por sus hijas”
En ‘Las niñas de Elna’ (Pollen, 2024) el periodista reconstruye la historia de las mujeres de su familia resolviendo enigmas para resignificar la imagen de la mujer en la historia.
Euskal Herria
Korrika Correr a favor del euskera cruzando fronteras
La Korrika es el mayor evento de Euskal Herria. En la última edición de esta carrera de más de 2.500 kilómetros ha participado un tercio de la población vasca.