Elecciones autonómicas
Galiza e A Comunidade do Anel

En cantas consultas electorais votei xa? Trinta? Máis? E, con todo, sóbranme os dedos dunha man para contar as veces nas que o meu voto estivo en disposición de sumarse a unha transformación social. Sospeito que todos temos experiencias parecidas.

As alegrías electorais, as esperanzas de cambio cumpridas, son flores raras na biografía dunha persoa de esquerdas. Un pouco, como esas plantas efémeras que crecen no deserto e cuxas sementes poden estar décadas esperando baixo a area a pinga de choiva que as faga xerminar. Cando es de esquerdas e vaste facendo maior sabes que eses instantes máxicos danse moi poucas veces na vida e arrepínteste se algunha vez deixáchelos pasar.

Polo xeral, ocorre o contrario. Polo xeral, perdemos. Xa sexa polos nosos propios e recorrentes erros, xa sexa porque nos enfrontamos a forzas moi poderosas. Mesmo, ás veces, perdemos á mantenta. E vemos pasar esa onda de ilusión ao noso lado, recoñecémola...e aínda así decidimos non subirnos a ela. Embárganos unha especie de pulsión de morte e quedámonos no noso escuro cubil de frustracións e rancores, vendo o estalido colectivo dos demais como nenos enfurruñados que non queren participar nos aniversarios.

As derrotas fixéronnos desprezar o noso voto, malbaratarlo e degradalo

As derrotas fixéronnos desprezar o noso voto, malbaratarlo e degradalo. Ao cabo, case nunca serve para nada. Enfadados cos nosos propios ideais, que nos traizoaron tantas veces, usámolo para pagar vellas facturas de resentimento ou para apontoar a nosa identidade e poder mirarnos coma íntegros personaxes nunha inútil mitoloxía do perdedor de mil batallas. Pero de mozos non eramos así. Entón pensabamos que votando podiamos construír para todos unha vida digna de ser vivida. Votabamos con alegría e esperanza, imaxinando un futuro ilusionante.

Sobre isto reflexionaba cando escoitei a Ana Pontón dicir que “o voto é un superpoder”, e entendín moi ben a que se refería. A tratalo coa mesma veneración que cando, con 18 anos, usámolo por primeira vez e dirixiámonos á urna coa sensación de que todo era posible, de que o noso xesto tiña unha transcendencia extraordinaria.

Esta idea do superpoder, entón, relaciónanos con aquela inocencia prístina do noso pasado animoso e recupera a verdadeira esencia do acto de votar. Cando entendemos o voto deste xeito todo se transforma; as portas do posible ábrense e deixa de ser un rito máis ou menos inútil. Sentimos o peso de usar ese poder con responsabilidade e, coma se de heroes tratásese, somos convocados á aventura. Recibimos unha chamada nova que ecoa espertando vellos e bos soños, e imaxinámonos ao final do periplo nun futuro máis luminoso dicíndonos orgullosos a nós mesmos: “eu fun parte deste cambio”.

Pareceume percibir que unha emoción contida condensábase no aire e envolvía na súa brétema tanto aos rapaces de 20 como aos veteranos que roldaban os 90

Aínda así, pareceume percibir que unha emoción contida condensábase no aire e envolvía na súa brétema tanto aos rapaces de 20 como aos veteranos que roldaban os 90. Non debe de ser fácil gardar rancor a persoas tan extraordinarias como Noriega e Beiras. Percibín alivio e ganas de alborozarse. Como cando o teu corazón libérase dun peso escuro que o esmagaba.

Toda a escena mandaba mensaxes doutro tempo: a volta do fillo pródigo, a asemblea que une a mozas e a anciáns na tribo, Telémaco saíndo á procura do seu pai perdido, os abrazos longo tempo esperados, os vellos chistes, as vellas historias; e, no centro de todo, a heroína devolvendo a unidade ao que estaba roto.

Na mitoloxía cristiá a muller desfai o que antes era Un, crea a loita de contrarios, o masculino fronte ao feminino, o ben contra o mal, o ser humano se disocia da natureza. Pola contra, na mitoloxía que se nos propón nesta campaña é precisamente o feminino o que une, o que restaña, o que vincula ao ser humano co seu espazo físico, que é como se entende ese nacionalismo acolledor. E seica non é esta idea a que latexa no espírito dos tempos? Non falamos de mercados de proximidade, das comunidades de base, do comercio de proximidade, de responsabilizarse dos ecosistemas propios? Non soa todo cunha música parecida? E, indo máis aló, non é a idea que atopamos en todas as mitoloxías primitivas desde o nacemento da humanidade? A visión do espazo habitado como sacro, como parte indisoluble dun mesmo.

Cando vexo ás candidatas do BNG percorrendo a xeografía galega parécenme heroínas que batallan cantando

Esta narrativa mítica é moi distinta a outras que escoitamos no pasado recente. Porque nela desaparece o compoñente masculino épico de confrontación e conquista e substitúese por unha lírica alegre, como unha melodía que nos trae o aire anunciando unha festa próxima. Un lirismo que ten moito que ver coa tradición galega pero que tamén atopa ecos noutras culturas ancestrais, como na epopea do Kalévala, na que o seu heroe é un bardo que batalla co extraordinario poder da palabra e as cancións.

Nisto penso cando vexo ás candidatas do BNG percorrendo a xeografía galega, quizá exhaustas, pero saudándose alegres ao cruzarse nos seus roteiros sen perder o seu permanente sorriso. E iso parécenme, heroínas que batallan cantando.

Na gran saga da Terra Media, unha vez derrotadas as forzas da destrución, cada integrante da alianza volveu cos seus ás súas aldeas e reinos. As aguias aos ceos, os ríos aos seus leitos e as árbores ao oco espido das súas raíces. Cada un regresou aos seus ritos, as súas culturas, as súas visións, as súas crenzas e as súas tarefas tras compartir a aventura de defender o espazo común.

Na Galiza somos moitos os que escoitamos a petición de socorro que brota de todo o vivo. Moitos os que pensamos que o noso mundo merece outra cousa. E moitos os que sentimos chamados á aventura por esa melodía antiga que recupera o noso poder. O noso superpoder transformador.

Non fai falta que sexamos iguais, de feito...tanto mellor que non o sexamos! Basta con desexar habitar, xuntos e diversos, un lugar compartido onde a vida poida florecer.

É un chamamento que reverbera noutras mitoloxías do noso imaxinario. E xa pouco importa se es nacionalista ou non, que lingua fales ou que votaches anteriormente, porque a idea de que hai moitos modos de ser galego e que todos somos igualmente convocados, atravésanos. E dános a posibilidade de sentirnos integrantes dunha especie de Comunidade do Anel que une a todos os pobos da Terra Media contra o mal radical. Todas as razas, os aliados e os antigos adversarios, os guerreiros e os pequenos seres fráxiles, criaturas grandes e diminutas, as forzas da natureza e do inanimado, cooperan para defender na súa contorna as condicións que permiten a vida. Ata as árbores! Esas árbores vellas, lentos, que estaban antes que ningún, levántanse para protexer a súa terra e as súas raíces. E que votarían as árbores se puidesen votar?

Esta conexión coa nosa memoria mítica é sen dúbida o maior acerto da campaña electoral do BNG, e de aí provén a súa inmensa mobilización. O mito atravesa dun lado a outro a súa mensaxe. E mesmo alberga unha historia de renacemento e redención: a que se produce cando, nas súas horas máis negras, escindido e ao bordo do abismo, entregou o seu destino a Ana Pontón para insuflarle nova vida e iniciar a súa viaxe de renovación.

Pero non só. Porque o proceso da transformación simbólica non se consuma ata que se restaura a unidade perdida. E esta escenificouse hai uns días no acto no que Xosé Manuel Beiras e Martiño Noriega volveron integrar o corpo común. Tiven a oportunidade de velo e a sensación que me deu foi de estar fronte a un rito reparador. Pero un rito amable, natural, sen palabrería nin xestos ampulosos, exhibido só como un cálido diálogo de vellos amigos que se atopan tras moitos anos de distanciamento e que, en apenas uns segundos, parecen recuperar todas as complicidades pasadas.