Balea Cultural
Cine e Cómic: as artes condenadas a entenderse

As adaptacións do cómic ó cinema son cada vez máis numerosas e relevantes, feito que ven acompañado de certas semellanzas chave contextuais, de linguaxe e significación que fan que sexan medios irmáns.

Do cómic ao cinema Marvel
The Avengers de Marvel: da banda deseñada á grande pantalla.
baleacultural.net
14 oct 2018 13:00

A semana do 4 de outubro estreouse Venom (Ruben Fleischer, 2018), o novo filme que sae desde Marvel, desta volta con críticas bastante divididas. O fenómeno cinematográfico actual máis continuado é sen dúbidas (a pesar do traballo de Disney sobre Star Wars) o Universo Cinematográfico Marvel, sacando entre dúas e tres películas ó ano, cunha venda de entradas que soe ser sobresaínte, e cunha crítica cada vez máis positiva. A súa clásica competidora no mundo da banda deseñada, DC, está tamén a intentar reproducir ese éxito no cinema, de momento sen resultados. Non é casualidade que o maior éxito do cine mainstream na última década veña do mundo do cómic, xa que ambos están, a niveis de linguaxe e traxectoria, máis perto do que poidamos pensar.

As adaptación ó cine desde o cómic, paradoxalmente, nacen a través da compañía hoxe en día menor neste mundo, DC Comics, con recoñecidas adaptacións de Superman ou Batman durante as décadas dos 70 e dos 80. Mais onde é máis interesante poñer o énfase e naquelas adaptacións que non veñen do mundo dos superheroes. Temos que ter en conta filmes dos anos 90 como As Tartarugas Ninja (1990), O Corvo (1994) ou Men in Black (1997); nos 2000, Sin City (2005), 300 (2006) e Watchmen (2009), e nos últimos anos con Scott Pilgrim contra o Mundo (2010), A Vida de Adèle (2013), ou Kingsman (2013). O cómic non só invadiu o cinema, senón o audiovisual en xeral, con producións televisivas coma The Walking Dead, The End of The F***ing World ou Preacher; incluso certos autores están a facer camiño en ambas as artes, cos exemplos de Frank Miller, Joss Whedon ou mesmo Carlos Vermut. O Estado español non escapa deste fenómeno con filmes coma Mortadelo e Filemón (2003) , Zipi e Zape (2013) ou a próxima estrea de Superlópez (2018).

Balea Cultural
Marvel Studios, a nova forma de entender as superproducións
Nunca na historia de Hollywood o obxectivo foi facer boas películas senón películas que vendan (aínda que isto non sexa incompatible). As críticas a este modelo son obvias e moitas veces xustificadas.
E é que estes dous medios teñen moito en común, comezando pola condición da narración gráfica e secuencial de ambas, que se fai máis palpable na banda deseñada, e que se esvae no cinema ata dar esa sensación de movemento. A viñeta e o plano teñen un funcionamento moi parecido con respecto á estrutura xeral da narración, semellándose tamén en cuestións de perspectiva ou composición, e non só nese primeiro nivel de significación (o denotativo). A través da montaxe, presente nos dous medios, ambos poden alcanzar un segundo nivel (o connotativo), máis profundo, onde se crea o subtexto, característica inherente a estas dúas artes. Incluso o proceso creativo é semellante, ao ter que traballar guión e historia en favor da imaxe, aínda que evidentemente o cine ten un mundo enteiro engadido que é o son. Incluso na preprodución dun filme hai, ata certo punto, que pasar polo cómic a través da elaboración do storyboard, onde se realiza un esquema gráfico de cada plano que sirva de axuda técnica posterior.
Storyboard Spiderman
Storyboard feito para Spiderman 2 (San Raimi, 2004).
A evolución de cada medio tamén se desvela como similar en canto a que ambas artes naceron como entretemento case de feira, situación que cos anos foron deixando atrás para instalarse na gran sociedade: entendo a época dos anos 20 e 30 de Hollywood e a idade de ouro dos cómics, nos 40 e nos 50. Despois disto as dúas teñen un punto de inflexión que levan as súas respectivas linguaxes un paso máis aló, coma poden ser Citizen Kane (Orson Welles, 1941) e Contrato con Deus (Will Eisner, 1978). Posteriormente a evolución e ramificación destes medios é infinita en canto a xeitos de narrar ou temas tratados.

Dáse un paradoxo bastante interesante con estas adaptación que non tratan os superheroes de forma central, xa que a maioría de obras orixinais, no cómic, nacen dun entorno mais ben independente, que a través dos anos gañan fama ata que algunha produtora decide probar sorte no cinema con elas, xa dentro do mundo mainstream.

O exemplo máis claro neste senso pode ser o filme 300 que deu a coñecer a Zack Snyder –lembremos que é unha das mentes tras o Universo Cinematográfico de DC–, que segue a ser a adaptación cinematográfica dun cómic non superheroico con máis recadación. Neste filme produciuse unha simbiose que resalta todas as similitudes entre as dúas artes. A intención dos dous autores –Frank Miller no cómic, Snyder no cinema– é a mesma, polo que as narrativas converxen ata case facérense iguais en certas partes do filme, buscando unha expresividade centrada na imaxe: na montaxe rítmica tanto de viñetas coma de planos como na busca da acción e o espectáculo.

Viñeta e plano calcados en 300
Comparación entre viñeta e plano cinematográfico en 300.
Zack Snyder é unha figura moi interesante dentro desta relación entre o cine e o cómic, porque a súa carreira se centrou neste tipo de filmes, e pode servir para exemplificar o que é unha boa adaptación –coma a nomeada 300– como para falar do que é unha mala adaptación, a que poderíamos entender que é Watchmen.

Aclaremos aquí que unha boa adaptación non ten por que significar unha identificación total en canto á historia, planos, narrativa, personaxes ou universo, senón que vai mais aló: fala da narrativa, da intencionalidade, dos temas que trata unha historia. Watchmen, de Alan Moore, é clave na historia do cómic, sendo referenciado como o mellor da historia para moitos expertos. Aquí non existe a simbiose da que falamos anteriormente, xa que as formas de narrar de cada autor son diametralmente diferentes. Alí onde Alan Moore é puro guión, fondo, ritmo progresivo, historias paralelas e misturadas, con numeroso subtexto e mala uva, Zack Snyder desvirtúa a historia e fai o que fai sempre: tende ao épico, ao visual, a unha narrativa máis directo e clara, con menos complexidade e uns personaxes máis planos. Directamente desfaise de subtramas, personaxes e incluso da intención estética e narrativa do cómic, mudando o final e os temas dos que fala.

Cor de Watchmen
Comparación da cor entre o cómic e o filme de Watchmen.
Dalgunha maneira pódese concluír que esa clarividencia de 300 foi ata casual e non froito dun traballo de adaptación consciente. Simplemente Frank Miller e Zack Snyder converxeron nunha única dirección, mentres que á hora de abordar a Alan Moore, o resultado segundo este “soaba a vermes regurxitados”. A película resultante, aínda que poida resultar algo pedante, é digna: un produto mainstream dixerible pero que se queda lonxe da significación do Watchmen cómic, un diagnóstico que se repite en moitas adaptacións de cómic posteriores. É importante diferenciar unha boa adaptación dunha boa película nacida do universo dun cómic.

Parece que o futuro segue deparándonos este camiño converxente a partir de adaptacións, xa que a tendencia é facer cada vez máis. É curioso como na historia intrínseca da adaptación cinematográfica do cómic podemos dicir que estamos en plena idade de ouro, co boom do cinema de superheroes coa alegre e espectacular Marvel. Mais isto pode estar chegando á súa fin. Os grandes superheroes (Iron Man, Thor, Capitán América, Hulk…) parecen estar chegando ás súas últimas películas, e o relevo que vai chegando, aínda que de momento contan cun ímpetu baseado na especificación de temáticas —Black Panther dentro da cultura negra, Spiderman para un público máis xoven, os Gardiáns da Galaxia no humor—, a recepción do relevo sen as grandes figuras claves amósase máis incerto. Se nos fixamos no cómic, houbo unha época tras esta idade de ouro de confusión e baixón na industria, ata que chegaron os temas sociais dos X-Men e as historias adultas de DC nos 70. Esta evolución por parte de DC estase a tentar, con resultados de momento nefastos, mentres que en Marvel non hai visos dunha grande mudanza na liña editorial. A fórmula parece que se puidese esgotar a medio prazo, e non sería estraño comezar a ver reboots coma os que xa sufriron Spiderman (dúas veces), os X-Men ou os 4 Fantásticos, con resultados irregulares.

O seguinte paso neste senso podería ser buscar que esa innovación narrativa que hai nos cómics orixinais, se desenvolva cara a un filme que conserve ese risco, e non que se adapte ao método comercial da época que lle toque. Mais para iso, hai que esperar, e ver como se move esta estraña e fermosa relación.

Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra en tu cuenta.

Relacionadas

Balea Cultural
‘Star Wars’: As dúas caras da nostalxia

A historia de como Disney mercou os dereitos da saga de Star Wars sen ter antes unha idea clara de que facer con ela.

Balea Cultural
‘Casablanca’: revisitando o mito
De cando en vez non está de máis visionar de novo un dos grandes expoñentes do cinema clásico de Hollywood.
Educación pública
Iglesia Semana Santa: negocios, procesiones en colegios, inmatriculaciones y fervor
Más allá de la expresión cultural, la Semana Santa tiene una esfera económica que genera millones de euros y otra social que le sirve a la Iglesia Católica para legitimar sus privilegios dentro del Estado español.
Industria
Transición industrial Mecaner, un cierre injusto o cuatro alternativas con mirada ecosocial para mantener la fábrica de Urduliz
ESK y LAB han presentado el ‘Plan de Transición Ecosocial’ que ha elaborado la cooperativa Garúa como una herramienta para la búsqueda de soluciones al ERE propuesto por la multinacional Stellantis.
Palestina
Palestina Viaje al fondo del horror
El fotoperiodista Javier Bauluz cubrió la primera Intifada, la primera gran rebelión del pueblo palestino desde la creación del estado israelí.
Argentina
Argentina Myriam Bregman: “El de Milei es un típico gobierno neoliberal con recetas ortodoxas clásicas”
Quien fuera candidata de la izquierda a la presidencia en las elecciones en las que Milei salió victorioso, evalúa las consecuencias del gobierno de La Libertad Avanza y las respuestas que están dando los distintos actores políticos.
Maternidad
Maternidades Reaprender la espera
El tiempo de gestación es largo y va a un ritmo distinto al que acostumbras: el ritmo natural al que desarrolla una playa, un monte, un océano. Y no estamos ya habituados a darle la mano a la pausa.
Momus Operandi
Momus operandi Todo es una narración
Nos dicen que las mentiras son la única realidad. Que aprendamos a mentirnos, que nos engañemos, que no nos importa la salud, ni los derechos laborales, ni las violencias estructurales.
Ríos
Radiografía fluvial de España La tierra que no amaba sus ríos
Los ríos ibéricos agonizan. Casi la mitad de las masas de agua está en mal estado. Presas, sobreexplotación, contaminación y crisis climática son sus principales amenazas, con la agroindustria como mayor agresora.
Accidentes laborales
Accidentes laborales Detenidos tres empresarios en Galicia tras la muerte de un migrante que trabajaba sin equipo de protección
El joven de 28 años, que estaba empleado con un contrato irregular, falleció el 26 de febrero tras precipitarse desde una carretilla elevadora sin la protección necesaria para esa labor.

Últimas

Ocupación israelí
Palestina El Salto te ofrece una camiseta para apoyar económicamente a la UNRWA
No cesamos de buscar nuevas vías para visibilizar un mayoritario clamor social que pide un alto el fuego al que apenas se da cabida en el discurso mediático convencional. Todos los beneficios de esta campaña irán destinados a la UNRWA.
Derecho a la vivienda
Derecho a la vivienda La PAH València clama por el derecho a una vivienda digna: “¿Duermen tranquilos?”
Centenares de personas protestan frente al palacio de la Generalitat para exigir que se haga efectivo el derecho a la vivienda ante la insoportable alza de los precios.
Sidecar
Sidecar Crisis intratable en la República Democrática del Congo
Una y otra vez los actores externos han fracasado a la hora de contener la escalada de violencia en la República Democrática del Congo.
Deportes
Rugby femenino +35 Las Milnoh Granada, un club de rugby femenino +35 creado y gestionado por mujeres
32 mujeres nacidas en mil novecientos y pico, federadas en un equipo que les ha dado un espacio propio, sentido de pertenencia, una tribu donde “yo soy porque somos”
América Latina
Caribe Haití: el fracaso neocolonial y el “eterno castigo de su dignidad”
La crisis de gobernabilidad que vive Haití después del alzamiento paramilitar que liberó a más de 3.600 presos y expulsó al primer ministro es un capítulo más de una historia colonialismo y dependencia.
Trabajo sexual
Estudio sobre trabajo sexual De la Policía, los dueños de locales y los clientes: así es la violencia que sufren las trabajadoras sexuales
Las trabajadoras sexuales sufren múltiples violencias y un estudio las recoge en sus propios términos. Las violencias más frecuentes por parte de los clientes consisten en la retirada del condón sin consentimiento o malos tratos verbales.
Urbanismo
Urbanismo La nueva Ley del Suelo va al Congreso bajo la acusación de fomentar pelotazos urbanísticos
Sumar y Podemos no garantizan el apoyo a la ley, que limita las posibilidades de declarar nulos los planes urbanísticos, así como la acción ciudadana contra las irregularidades urbanísticas.

Recomendadas

Memoria histórica
Marc Solanes “Mi bisabuela luchó en el frente y fue considerada una mala madre, pero lo hizo por sus hijas”
En ‘Las niñas de Elna’ (Pollen, 2024) el periodista reconstruye la historia de las mujeres de su familia resolviendo enigmas para resignificar la imagen de la mujer en la historia.
Euskal Herria
Korrika Correr a favor del euskera cruzando fronteras
La Korrika es el mayor evento de Euskal Herria. En la última edición de esta carrera de más de 2.500 kilómetros ha participado un tercio de la población vasca.
Cine
María Alché y Benjamín Naishtat “El cine puede proponer imágenes y reflexionar, y por eso Milei necesita destruirlo”
María Alché y Benjamín Naishtat dirigen ‘Puan’, una película optimista y amarga, entre la comedia y el cine social, que ofrece nuevas lecturas tras los primeros cien días de gobierno de Milei en Argentina.