Balea Cultural
‘Black Mirror: Bandersnatch’ nin come nin deixa comer

O pasado 28 de decembro Netflix lanzaba “Black Mirror: Bandersnatch”, un filme interactivo que introduce ao espectador na historia de Stefan, un mozo de 19 anos que pretende desenvolver un videoxogo no que o xogador escolla as súas propias decisións para rematar a historia. As primeiras críticas que puiden observar eran moi optimistas: o director español Álex de la Iglesia valorou moi positivamente o novo de Black Mirror na súa conta de Twitter, xerando un debate sobre se Bandersnatch era unha obra mestra ou unha produción mediocre. Álex de la Iglesia e máis eu temos unha cousa en común: vímonos abraiados pola novidade. Antes de poñerme a escribir este artigo vin o filme tres veces. Fixen todos os finais e experimentei todas as combinacións que puiden. E desta visualización frenética tiro dúas conclusións. A primeira, que quedei a cadros; a segunda, que non sabería dicir se me gustou ou non. Para ser sincera, a primeira vez que a vin fiquei abraiada. Colin dicía “vémonos na seguinte”, e eu pensaba se se referiría á seguinte vida ou á seguinte decisión. A película está ben: é entretida, fainos pensar e provoca moitas emocións. Mais ten demasiados problemas.

UNHAS PERSONAXES A MEDIAS

Stefan está a medio cocer. Para ser o protagonista da trama é unha personaxe sen ningún tipo de desenvolvemento. En parte os espectadores somos coprotagonistas, e no mesmo espazo de tempo no que o mozo apenas se move da súa perspectiva inicial, a obra pasa de producir na persoa que está fronte ao ordenador unha sensación de querer matar a todo o mundo a facer que non se queira recorrer á violencia. É un mozo de 19 anos obsesionado coa morte da súa nai e coas decisións. Friki, con problemas de saúde mental e incapaz de facer algo por si mesmo. Esperta cero empatía, quizá por iso decidín matalo na primeira ocasión que se me presentou.

As personaxes secundarias como o pai, a doutora ou Tucker pasan sen pena nin gloria. O primeiro é unha personaxe arquetípica, a doutora é unha psiquiatra cargante e Tucker é un empresario da industria que só pensa en conseguir máis cartos. O normal.

Colin, polo contrario, chama moito a atención. Se os guionistas querían que o público amase á personaxe, conseguírono. É a personaxe que nos introduce moitas das cuestións filosóficas que se pretenden abordar. O control do goberno, a imposibilidade de decidir por nós mesmos, a obrigatoriedade de volver tentalo... Black Mirror tenta crearnos unha sensación de control sobre o filme e Colin pode destruíla en calquera momento. Se rexeitamos tomar drogas, mete o éxtase no té e obríganos a tomalo pese a que nós tomamos a decisión contraria. Cando aceptamos a oferta de Tucker, di que escollemos a opción equivocada, que temos que volver tentalo. E se queremos seguir vendo o que pasa, literalmente obríganos a tomar a outra decisión. Moitas veces non se distingue se Colin estaba a falar con Stefan ou co espectador, xa que a pesar de que se dirixe a Stefan fan preguntas para facernos pensar. Incluso en ocasións mira directamente á cámara rompendo a cuarta parede. Ten unha carisma que non sabe onde metela: felicidades Colin, pasas o corte.

formulaciónS FILOSÓFICaS

Se hai algo que me molesta de Black Mirror é a “deriva illuminati” que trae desde hai tempo, sobre todo, desde que se incorporou ao catálogo de Netflix. Desespérame que os guionistas dean a sensación de estarmos en Matrix, que a tecnoloxía é malvada e que somos un rabaño de ovellas que non saben pensar por si mesmas.

Porén, aínda que o filme mantén a amentada tradición “illuminati confirmed” da serie, si que introduce –non todo o ben que podería– conceptos interesantes sobre o libre albedrío e a liberdade individual. As decisións que tomamos na película –e na vida– non só nos afectan a nós, senón tamén ao noso arredor. Cando Stefan é consciente de que alguén decide por el e temos que dicirlle quen o controla, nós escollemos o símbolo no lugar de Netflix, mais matar ao pai é obrigatorio. Todo ten consecuencias, e aínda que pensemos que podemos controlalo todo, non é certo.

Aínda que todo ten problemas neste filme, os detalles son quen de abrandarlle o corazón a calquera. Que Colin se comunique co público nalgúns finais (volve a tentalo, podes decidir, opción equivocada…) é moi interesante. Hai frases moi destacables nesta personaxe aínda que non teñan maior transcendencia. Por exemplo, di “vémonos na seguinte”, polo que é razoable dubidar se se refire á seguinte vida ou á seguinte decisión, xa que volven mandarnos cara atrás moitas veces. Cando lle dicimos a Stefan que esnaquice o seu pai di: “Ai deus, en serio?” Dío mentres mira ao ceo: significa “deus” coma os espectadores que deciden o destino de Stefan ou como un ser todopoderoso que determina o destino?

‘BLACK MIRROR: BANDERSNATCH’ NON É UN VIDEOXOGO, PENSO

Desde que saíu o filme defendín ante moitos que non era un videoxogo, xa que algunhas persoas comparan a película cos xogos de decisións. Bandersnatch é un filme interactivo cun concepto moi interesante a explorar noutras producións. Aínda así, hai momentos nos que si que a película dá a sensación de estar xogando a unha novela das de “constrúe a túa propia historia”: nos primeiros minutos do filme, cando aceptamos a oferta de Tucker, e Colin di que escollemos mal a resposta: vemos un dos finais e temos que volver atrás e escoller a outra resposta para poder seguir a trama. Noutro momento temos que teclear un número de teléfono que se nos repite se non o escoitamos ben. Neses momentos tiven a sensación de estar xogando á Play no lugar de estar vendo un filme.

A valoración xeral de Black Mirror: Bandersnatch é positiva. Non se pode cualificar isto de revolución –tal e como facía Álex de la Iglesia nos seus chíos– mais si que me alegra ver que se abren novas formas de ver cine e de interactuar con este. Black Mirror comete sempre o erro de tentar ser unha cousa profunda e escura, e para a súa desgracia moitas veces fica a metade de camiño. A película é como moitos dos capítulos das súas tempadas: nin come nin deixa comer.