O prelo
Mosaico de estrelas

Aviso de contido sensible: violencia sexual, incesto, violencia de xénero, racismo.

“Querido Deus: Sofía e eu traballamos na colcha. Témola no soportal montada no bastidor. Shug Avery deunos o seu vello vestido amarelo para facer retallos, e cada vez que teño ocasión engado un retallo amarelo. É un padrón moi bonito que se chama mosaico de estrelas. Se a colcha queda perfecta igual lla regalo. Se non queda perfecta igual a deixo para min”.

A cor púrpura, de Alice Walker, chéganos traducida ao galego da man de Rinoceronte Editora. Esta novela, publicada en 1982, mereceu á autora o premio Pullitzer e o Premio nacional do Libro, e foi levada ao cinema por Steven Spielberg. Igual que nunha colcha de retallos, o libro componse de fragmentos de toda unha vida, reflictidos nas cartas que a protogonista, Celie, escribe a Deus a modo de diario, e nas que intercambia coa súa irmá Nettie.

A historia de Celie desenvólvese a comezos do século XX no sur dos Estados Unidos e comeza da forma máis traumática posible. Sendo aínda unha adolescente, é violada regularmente polo seu pai, agresión que fai que quede embarazada dúas veces e que ambos fillos lle sexan arrebatados. Ten que deixar a escola. A súa nai morre dunha longa enfermidade. Sae da súa casa cando a fan contraer matrimonio con Mr ____, quen lle pega a diario. Celie reflicte na idea que ten de si mesma todo o que lle van dicindo estas figuras de autoridade: é fea, é negra, é pobre, é parva, non serve para estudar… Ten que sufrir ademais o golpe da desaparición, e posible morte, da súa irmá.

“E ti que fas cando te enfadas?, pregunta.

Pénsoo. Nin sequera lembro a última vez que me enfadei, digo. Enfadábame coa miña nai porque me facía traballar moito. Pero entón vin o enferma que estaba e non puiden enfadarme. Tampouco podía enfadarme co meu pai, porque era o meu pai. [...] Pronto empecei a non sentir nada de nada. [...] Ás veces Mr ____ faimo pasar moi mal, e teño que falar co Creador. Pero é o meu marido. [...].

Deberías fenderlle a cabeza a Mr ____, di.[...]”.

En A cor púrpura, vemos a supervivencia, a curación e a reparación do trauma

Con estes pequenos toques de humor, a lectura vaise facendo máis amable ao longo da narración, igual que se vai facendo máis amable a vida de Celie. En A cor púrpura, vemos a supervivencia, a curación e a reparación do trauma. Acompañada por distintes personaxes, Celie vai sendo consciente das inxustizas ás que foi sometida por ser muller. Son en especial as personaxes femininas as que van demostrando que hai outras maneiras de vivir loitando contra os estereotipos de xénero e fóra do círculo de violencia que sofre a protagonista.

Unha destas personaxes é Sofía, a muller do fillastro de Celie. Grande e forte, semella unha amazona e responde a calquera intento de sometemento por parte do seu home cunha labazada (“Toda a miña vida tiven que loitar”). Pero a influencia máis importante para Celie é Shug Avery, unha cantante de blues, o grande amor de Mr. ____. Na historia convértese na peza clave para que a protagonista descubra a súa sexualidade e a súa valía, e convértese tamén no grande amor de Celie.

“Di: A que vou cantar agora chámase A canción de Miss Celie. Porque ma sacou ela da cabeza cando eu estaba enferma.
[...] É a primeira vez que alguén lle pon o meu nome a algo que fixo”:

Mentres Celie vive todo isto nos EEUU, Nettie está nunha aldea de África como misioneira, sufrindo xunto cos habitantes da vila a deforestación das terras para o cultivo de caucho. Na súa viaxe experimenta o abraio de coñecer o mundo, e tamén o estrañamento de volver a unha terra que foi súa, pero que xa non o é.

“Os africanos nin sequera nos ven. Nin sequera nos recoñecen como os irmáns e irmás que venderon”.

 En África experimenta o abraio de coñecer o mundo, e tamén o estrañamento de volver a unha terra que foi súa, pero que xa non o é

Ao descubrir que Nettie está viva, que era Mr. ____ o que lle agochaba as cartas recibidas, Celie cambia a destinataria das súas cartas. Xa non lle escribe a Deus, escríbelle á súa irmá. A relación epistolar, moitas veces unidireccional, funciona ao longo da novela coma un ritual, unha confesión, unha pregaria. Reivindícase así o poder da escrita non só cunha finalidade comunicativa, senón coma unha ferramenta íntima de reflexión.

“De que serve que escriba se Albert non che vai dar as miñas cartas? Iso era o que pensaba cando as rompín e chas mandei coas ondas. Pero agora penso doutro xeito. Lembro que unha vez dixeches que a túa vida che daba tanta vergoña que non podías falar dela nin con Deus, que tiñas que escribila, a pesar do mal que crías escribir. Pois agora sei a que te referías. E tanto se Deus le as cartas coma se non, sei que ti seguirás escribíndoas; e iso abóndame. De todos os xeitos, cando non che escribo síntome tan mal como cando non rezo, encerrada en min mesma e afogando cos meus sentimentos. Que soa me sinto, Celie”.

A cor púrpura é un libro de lectura sinxela, que aproveita unha trama con xiros e unhes personaxes ben perfilades para tocar temas coma a misoxinia, o racismo, o imperialismo e a relixión.

“É imposible ler a Biblia sen pensar que Deus é branco”.

O mosaico que tece Alice Walker non é perfecto, pero si é perfecto para as que, como Celie, sentimos algunhas veces non merecer nada, e precisamos ler unha historia de retallos que, despois de todo, constrúen algo fermoso.