Movimiento obrero
Vigo, loitas de onte e de hoxe

Un deles pechou as portas. Falouse dun peche patronal; o certo é que foron os traballadores. Sen sabelo, pero sen sorprenderse, dera comezo a folga máis longa de Vigo: Ascón, 1978. Oito meses por diante en que se xogarían o futuro.

18 abr 2018 12:04

Alí estaban todos: o Benito, o Camilo, o Carlos Barros, o Waldino Varela, o cerebro Guillermo Fontán, o sentido Ricardo Castro, o irredutible Antero... os cadros obreiros. Alí estaban as asembleas, os sindicatos. Formaríanse os comités. Tiñan a experiencia de 1972. Estaban preparados.

A Igrexa

Desde o comedor do colexio dos xesuítas esténdese ao porto cos centos de colectores diante. Talvez miles. Detrás, a ría. “Unha vista marabillosa”, di un dos curas, xa maior.

Ás sete da mañá miles de traballadores baixaban polas empinadas rúas cara ao porto. Ían con fundas, recoñecíanse. Ían aos estaleiros, ás fábricas de peixe, ás conserveiras. Eran a clase obreira. Formábana eles, unha xeración atrás Vigo apenas era un pequeno porto pesqueiro. A familia do Benito vivía da agricultura, comía o que cultivaba e o que vendía dáballes para comprar algunha cousiña e ir tirando. O habitual. Aos doce anos remataba a escola, pero o Benito tivo a posibilidade de seguir estudando. O non habitual. Foise a un internado dos xesuítas na Guarda, máis tarde a Salamanca e logo a universidade de Comillas. Tres anos de filosofía e catro de teoloxía. Era xa un cura. Coa trintena asomando, tiña unha cousa clara: Xesús non predicara desde o altar. Se quería servir a unha comunidade, tería que vivir como eles. Non sería sinxelo.

“Tristes equívocos no pasado mantiveron durante longo tempo a desconfianza e a incomprensión entre vós; a Igrexa e a clase obreira sufriron unha cousa e outra con iso. Soou a hora da reconciliación, e a Igrexa do Concilio convida a celebrala sen reservas mentais”. O Concilio Vaticano II -a renovación eclesiástica- lanzado en 1959 por Xoán XXIII e terminado por Pablo VI foi o punto de partida dos relixiosos que tomaron o bando da pobreza. O sínodo pastoral en Galicia confirmou esta vía. Entre outras cousas, conseguiuse que en cada parroquia houbese polo menos unha misa semanal en galego. A fin de contas, o latín non era a lingua do pobo.

Xunto ao Benito, arredor de 800 curas aprenderon a soldar, a ser montadores, caldereiros. Serían, para a historia, os curas obreiros. Mentres realizaba os seus estudos ían tendo unha serie de actividades coa HOAC (Hermandad Obrera de Acción Católica) e outras organizacións. Durante dous veráns foi traballar ás minas de Asturias, mentres en Madrid se adicaba á construción. Alí en Asturias atopáronse máis de 30 curas obreiros, algúns de ordes que o Benito nin sequera coñecía. A súa orde, a xesuíta, tiña un movemento social forte detrás. Impulsaran organizacións políticas como a ORT ou Bandera Roja. Desde Pontevedra, chegou a Vigo un grupo da JOC (Juventud Obrera Cristiana), organización que participou na formación da USO, a Unión Sindical Obreira, sindicato de corte cristián. Non foron os únicos en chegar. Para implantar a doutrina social da Igrexa chegaron ao barrio de Teis tres xesuítas. Un deles, o Benito.

A clandestinidade

Ás veces quedaban no monte. Esta vez nun local de Cáritas. Había moitas reunións alí, ninguén sospeitaría. Cáritas non sabía nada. Un chegaba pola esquerda. Aos quince minutos, outro chegaba por abaixo. Dous compañeiros vixiaban, atentos a calquera movemento da policía. O lugar elixido era unha casa non queimada, de alguén pouco coñecido. Non se coñecían todos. Traballaban en células, con estruturas por encima. De feito, ao multicopista non o coñecía case ninguén. Para a propaganda, quedarían nun bar. Un deixaría unha bolsa. O outro, recolleríaa ao saír. Era o día a día na loita clandestina. E alí, dentro, xente dos estaleiros Barreras, de Vulcano... De pasar o peor, estarían a planificar clases de alfabetización. Todos coa coartada ben aprendida.

Eran tempos en que os estudantes se proletarizaban: se a universidade deformaba, introducía unha conciencia burguesa nas mentes, o seu deber era traballar de xeito conxunto cos seus compañeiros, nas fábricas. Do mesmo xeito que os curas obreiros. Estaban os ‘do partido’ e os que cantarían ‘policía para que, se temos ao PCE’. A disidencia política organizábase na contorna ao PCE -a lexítima clase obreira organizada na súa forma de partido- e as escisións que entenderon que non seguían a vía correcta. O PT, a liga Comunista Revolucionaria, o Movemento Comunista... maoístas, trotskistas, marxistas-leninistas... Tamén ORT ou Bandeira Vermella. O tempo borra os berros de traidores: queda nunha brisa ou unha mirada perdida, do que puido ser e non foi.

A pesar de todo, eran tamén, os tempos da unidade obreira. Nas manifestacións marchaban xuntos. Nos comités de fábrica traballaban de xeito conxunto. As asembleas eran plurais no debate, pero eran un cando a decisión estaba tomada.

“Mirade irmáns, mirade, eu bautízovos...”. Desde unha pedra, cal altar, un dos traballadores parodia aos párrocos; abaixo, o resto ri. Entón Waldino Varela, líder sindical de Vulcano, agarrou o Benito e levóullelo ata alí: “Compañeiros, preséntovos o cura e compañeiro Benito. As cousas cambian”. Polas costas de Benito pasara xa un tribunal de Orde Pública, por dar uns berros en defensa duns traballadores atacados pola policía. Tivo sorte de ter o respecto dun cura, pois ás tres da mañá sacárono, mentres o resto dos detidos pasaron varios días alí. Polas súas costas tamén pasou un despedimento, por defender, outra vez, os compañeiros. O único cura de Ascón non tardou en ser referente na loita social.

O porto

Davila, creador dos estaleiros Ascón, morría mozo de cancro, non chegou a vivir a crise do naval. As ofertas minguaban, a competencia doutros portos era feroz. A empresa foi vendida a Estaleiros do Cantábrico. Con eles chegou un xestor arxentino, Roberto J. Slinin. Un déspota, lembran os traballadores da fábrica. Sobre el pesaron as dúbidas de varias operacións financeiras, así como diversas actuacións de dubidosa legalidade. “Davila era un home de empresa, en cambio o Slinin tiña moitos intereses, dáballe igual o que pasase aquí”, lembra o Benito. Slinin expuxo a necesidade de reducir o persoal case á metade, que por aquel entón era de 2250 barbas. Os traballadores ofreceron solucións, cambiar os métodos de traballo. Tiñan máis maquinaria, máis especialización. “Non o recoñeceron, pero nun barco reduciramos en 2000 as horas totais empregadas na súa construción con respecto aos anteriores”, di o Benito. El, cando remataba a súa tarefa, deambulaba dunha a outra banda para axudar os compañeiros. Nada cambiou para o Slinin. Pediron as razóns para reducir o persoal. Nunca chegaron. A folga comezou. 

“Ou todos ou ningún”, foi a consigna.
“Todo se organizou á volta de comités. Foi esgotador, e precioso”. “Había solidariedade. Nos mercados xuntábanse toneladas de comida, do Berbés chegaban caixas e caixas de peixe, carne das carnicerías, diñeiro... Camilo Nogueira deunos un millón de pesetas que recibira dunha indemnización da Citröen! No porto había unha gran lona de autofinanciamento, iamos polas festas dos barrios...”, relata o Benito. Non había volta atrás. Baixaban continuamente a Madrid a negociar co ministro de Traballo, sen que chegasen solucións.

Vigo_2

Na alcaldía o PSOE non era capaz de xestionalo. “A USO confiara en nós, pero pasaba o tempo”. Eran tempos duros. Houbo algún suicidio. Na última asemblea, o Antero, o irredutible Antero, quixo continuar. Ou todos ou ningún. Todos iguais. Douscentos corenta días despois, cento trinta persoas estaban dispostas a continuar camiñando xunto a el, a continuar coa loita. A asemblea celebrábase na Igrexa. “Mentres negociabamos, chegou un compañeiro que comezou a gritar: Traidores, traidores!”, lembra o Antón. Mentres decidían que facer, a patronal e os sindicatos chegaran a un acordo; había que terminar o conflito, era necesario. Comezou a pelexa, caeu algunha puñada. Algunhas empresas pequenas pecharan e non ían volver a abrir. Onde ía parar esa xente?

“O longo conflito resolveuse en falso mediante un laudo arbitrario polo ministro de Traballo, Calvo Ortega”, afirma o Benito. Catro despedimentos máis un quinto, Guillermo Fontán, cerebro nas asembleas. Aceptaron o laudo. Unha medida de carácter simbólico, para dar imaxe de que aquí perderan todos. Pero non. Foi unha vitoria dos traballadores. Pero só foi unha prórroga ante o tempo. Ascón volveu cambiar de dono. ERE temporais, recolocación de traballadores -mediante o Ministerio de Traballo- en fábricas de granito, lavanderías e outras empresas de nova creación...

Os barrios

Os conflitos no naval deixaran listas negras, xente a quen non contratar. Algúns, os de máis altura intelectual, metéronse a representantes políticos. Uns recicláronse nas empresas públicas. Outros foron quedando na rúa. Os últimos tiñan claro que podían continuar, que a forza de traballo estaba nas súas mans: o Benito, o Antón e outros tantos formaron a cooperativa Ganaín.
Emilio Suárez
chegara á Igrexa do Cristo da Vitoria do barrio de Coia, a pesar de que “os dominicos non somos moi de parroquias”. Pero aí estaba o seu proxecto de vida. Sociólogo de formación, foi chamado polas forzas da orde por facer un estudo explosivo do seu barrio, Coia. En fronte estaba o Waldo, xefe da policía de Vigo. Ao carón, o da social; ao outro, o da criminal.

-Lin os seus estudos e parécenme moi interesantes -di o Waldo cun moscón detrás.
-Si, o último é sobre a necesidade de ter un centro de EXB en Coia.
- EXB?

O da social achégase á súa orella entón, acláralle que non son siglas políticas, que o que significa é Educación Xeral Básica.

Non foi a última vez que pasou polo tribunal. A segunda foi cando se inculpou de certa reunión sindical en certo local de Cáritas. Dixeron del que escapara lanzándose polo segundo piso. Pero iso non era certo, e seguía sendo un cura co respecto que iso implicaba. O Emilio é partidario da teoloxía da liberación. “A parroquia é unha comunidade de comunidades, as decisións tómanse en asemblea e no consello parroquial onde hai representantes de cada unha destas”. A Igrexa transformouse nun referente no barrio.

 Os barrios estaban a medio construír. Os traballadores de Vulcano, Ascón, Barreiras e outras empresas representativas tiñan as súas casas alí, pero non había servizos. Non había rede de sumidoiros, luz eléctrica, teléfonos, centros de saúde, zonas verdes, garderías infantís. A xente que chegaba do rural atopábase unha contorna urbana descoñecida e non asimilada. O Antón fundou unha das primeiras asociacións de veciños, organizacións moi transversais. Unha das primeiras das demandas eran as ratas e o saneamento da zona: mordían os rapaces. Nunha das asembleas da Igrexa comezou a loita da “Bouza é nosa”, polo parque. Duraría 30 anos e sería historia viva. A charca transformouse na praza do pobo. Do único microbus pasouse á construción de infraestruturas. Construíuse o centro da EXB.

Pero as asociacións de veciños fóronse despolitizando. Chegaron os anos da droga. “Foron terribles -lembra con tristeza Emilio- aquí morreu moita xente”. Certos movementos mudaron cara á institucionalización. Incluso o entroido, eses días nos que a rúa era do pobo. O entroido, aquel que percorrera o meco da “Santa Sotina”, representando ao alcalde do PSOE Manuel Soto Ferreiro, e que fora queimado sen maiores problemas. O concello foise facendo cargo do entroido xunto a varios centros culturais. Hoxe, das cento e pico comparsas moitas foron quedando polo camiño, o resto compiten por uns premios. Hoxe, o meco é Feijóo, en tanto que rival de Abel Caballero. O meco hoxe só é un instrumento partidista.

O futuro

Hoxe en día Coia ten bastantes servizos. Hai dous institutos, colexios, un ambulatorio. “A través da loita fomos conseguindo os dereitos -precisa o Emilio- mais a pesar de ter os servizos, digamos, arquitectónicos, a pobreza volve”. E continúa: “a droga está a volver. Xente que non ten de que vivir adícase ao ‘trapicheo’; mozos que ante unha educación competitiva para a que non teñen os recursos quedan na rúa; os mozos que deixaron de estudar para traballar xa non teñen traballo...”. Son moitos os casos que buscan solucións na parroquia, pois nin sequera as familias poden responder en axuda.

“Os poderes souberon como irnos baixando os fumes. Iamos comer o mundo e fóronnos comendo a nós”. O Antón lembra cando lle obrigaban a mandar a un aprendiz a subir a soldar. “Daquelas dicíaslle non! e se che respondía chegaban varios compañeiros para rodear o encargado. Non ves que pode ser o teu fillo? como o mandas arriba, non ves que é perigoso?”. Actualmente os movementos estalan pero non son capaces de consolidarse. Os esforzos por continuar o transversal Nunca Máis como ferramenta para dar un sentido de país topáronse co desinterese de que non puido capitalizalo.

Antón é presidente do colectivo Os Ninguéns, que leva a loita contra a pobreza por bandeira. Hai cousas que non cambiaron. Unha delas é o alcalde que non oculta a súa frustración cara a eles ou cara a “ese cura de Coia que mente”. Outra, son as celebracións relixiosas encarnadas de realidade: Coia segue sendo un reduto. Cal é o diagnóstico actual?. “Hai estudos que demostran que dunha familia pobre, un de cada tres fillos herdaraa”, asegura o Antón. É difícil recoñecer no compañeiro outra persoa con quen ter forza. Como humanizar? É a gran pregunta do Benito. El segue coa premisa “dunha teoloxía que alimenta, que fai madurar, de compromiso, non unha fe infantil”. Cos pobres.

Hoxe pintan canas naqueles que riron, distintos e unidos, das bromas entre curas e traballadores. Pesimismo da razón, optimismo da vontade.

Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra en tu cuenta.

Relacionadas

Historia
Historia 1855: la primera huelga general
Pisando lo desconocido, los obreros reclaman lo imposible, o eso sentencia la opinión publicada. Jornadas de diez horas, derecho a la sindicación y jurados mixtos en las empresas
Movimiento obrero
Movimiento obrero Trabajo de base en el socialismo español
En España, la vertiente socialista del movimiento obrero desarrolló un intenso y constante trabajo de base.
Explotación laboral
Explotación laboral Aquí no trabaja nadie
Ahora los patronos no tienen empacho en decir públicamente lo que piensan de la clase trabajadora.
#14078
18/4/2018 15:50

Muy buen artículo, hay un documental que se llama 1972 que aborda cuestiones complementarias a las del artículo.

2
0
Crisis climática
Crisis climática El maremoto ignorado: la temperatura de los océanos alcanza registros nunca vistos
Los mares del planeta llevan un año batiendo récords de temperatura. Las consecuencias de este fenómeno van desde un incremento de las anomalías meteorológicas a una desestabilización de las corrientes marinas y los patrones climáticos globales.
Crisis climática
Crowdfunding 350.000 euros por denunciar la inacción climática
Un total de 16 integrantes de Rebelión Científica se enfrentan a importantes multas por sus acciones no violentas para denunciar la inacción ante la crisis climática. Activistas medioambientales denuncian un “efecto dominó represivo” en toda Europa.

Últimas

Antitaurinos
Maltrato animal Un nuevo paso hacia la derogación de la tauromaquia
“El marco legislativo debe cambiar en base a una sociedad con mayor sensibilidad”, argumenta David Calvo, miembro de la Comisión Promotora de #NoEsMiCultura.
Ocupación israelí
Palestina El Salto te ofrece una camiseta para apoyar económicamente a la UNRWA
No cesamos de buscar nuevas vías para visibilizar un mayoritario clamor social que pide un alto el fuego al que apenas se da cabida en el discurso mediático convencional. Todos los beneficios de esta campaña irán destinados a la UNRWA.
Antimilitarismo
Financiación de Israel Una sede del BBVA, “bañada en sangre” por los vínculos del banco con el genocidio palestino
Activistas de Alternativa Antimilitarista-Movimiento de Objeción de Conciencia rocían con pintura roja una sede del BBVA para denunciar el apoyo financiero de la entidad a las compañías que suministran armamento al ejército sionista.
Opinión
Opinión A las armas
Cualquiera que ame la guerra es un idiota. No importa si tienen barba de pasdaran islámico o pelo largo y revuelto de libertario parisino, los peores prorrumpen en enunciados altisonantes con tal de excitar los ánimos excitables.
Más noticias
La vida y ya
La vida y ya En el interior de las cocinas
Dice Vandana Shiva que una de las cosas que hay que hacer para cambiar todo lo que está del revés es precisamente esa: aprender a cocinar.
Congreso de los Diputados
Partidos políticos El PSOE entra en modo electoral, tensa la cuerda con Sumar y ya mira a septiembre
El adelanto electoral catalán, la postergación del debate de presupuestos y la amnistía aprobada han abierto un nuevo escenario. Sánchez ya piensa en el segundo semestre para relanzar el Gobierno mientras sus aliados se hacen zancadillas.
El Salto Radio
Programa especial La vida en viñetas
El programa ¡Qué Grande Es El Cómic! celebró su primer aniversario promoviendo una tertulia sobre el oficio de hacer cómics con destacadas figuras de la industria
Iberdrola
Fondos públicos Las energéticas recibieron 367 millones de subvenciones públicas en 2023
Iberdrola sería la mayor beneficiada con 107,9 millones de subvenciones sin contraprestación, según ha publicado Civio.

Recomendadas

Inteligencia artificial
Inteligencia artificial La Unión Europea abraza la ley del algoritmo más fuerte
La inteligencia artificial ya tiene quién la regule. El Parlamento Europeo ha aprobado una ley que no mitiga las preocupaciones por los efectos que puede tener el modelaje algoritmo sobre los derechos fundamentales.
Cómic
François Schuiten “Viví la desaparición de mi perro con tanta violencia que dibujé guiado por la intuición”
Ven la luz las dos últimas obras del autor de cómic belga François Schuiten: ‘Jim’, elegía por su perro fallecido, y ‘El regreso del capitán Nemo’, nueva entrega de la imaginativa serie que desarrolla desde 1983 junto al guionista Benoît Peeters.
Rojava
Pueblo kurdo Alina Sánchez o Legerin: huellas para quien busca
El 17 de marzo de 2018, la internacionalista argentina Alina Sánchez perdía la vida en Rojava.
Análisis
América Latina Bukele, sin contrapesos e internacionalizado
El presidente de El Salvador ha ganado peso como referente de la derecha radical hispanohablante. Su “método”, una combinación de represión, punitivismo y propaganda digital, ha calado en otras experiencias regionales e internacionales.