Movimiento obrero
Vigo, loitas de onte e de hoxe

Un deles pechou as portas. Falouse dun peche patronal; o certo é que foron os traballadores. Sen sabelo, pero sen sorprenderse, dera comezo a folga máis longa de Vigo: Ascón, 1978. Oito meses por diante en que se xogarían o futuro.

18 abr 2018 12:04

Alí estaban todos: o Benito, o Camilo, o Carlos Barros, o Waldino Varela, o cerebro Guillermo Fontán, o sentido Ricardo Castro, o irredutible Antero... os cadros obreiros. Alí estaban as asembleas, os sindicatos. Formaríanse os comités. Tiñan a experiencia de 1972. Estaban preparados.

A Igrexa

Desde o comedor do colexio dos xesuítas esténdese ao porto cos centos de colectores diante. Talvez miles. Detrás, a ría. “Unha vista marabillosa”, di un dos curas, xa maior.

Ás sete da mañá miles de traballadores baixaban polas empinadas rúas cara ao porto. Ían con fundas, recoñecíanse. Ían aos estaleiros, ás fábricas de peixe, ás conserveiras. Eran a clase obreira. Formábana eles, unha xeración atrás Vigo apenas era un pequeno porto pesqueiro. A familia do Benito vivía da agricultura, comía o que cultivaba e o que vendía dáballes para comprar algunha cousiña e ir tirando. O habitual. Aos doce anos remataba a escola, pero o Benito tivo a posibilidade de seguir estudando. O non habitual. Foise a un internado dos xesuítas na Guarda, máis tarde a Salamanca e logo a universidade de Comillas. Tres anos de filosofía e catro de teoloxía. Era xa un cura. Coa trintena asomando, tiña unha cousa clara: Xesús non predicara desde o altar. Se quería servir a unha comunidade, tería que vivir como eles. Non sería sinxelo.

“Tristes equívocos no pasado mantiveron durante longo tempo a desconfianza e a incomprensión entre vós; a Igrexa e a clase obreira sufriron unha cousa e outra con iso. Soou a hora da reconciliación, e a Igrexa do Concilio convida a celebrala sen reservas mentais”. O Concilio Vaticano II -a renovación eclesiástica- lanzado en 1959 por Xoán XXIII e terminado por Pablo VI foi o punto de partida dos relixiosos que tomaron o bando da pobreza. O sínodo pastoral en Galicia confirmou esta vía. Entre outras cousas, conseguiuse que en cada parroquia houbese polo menos unha misa semanal en galego. A fin de contas, o latín non era a lingua do pobo.

Xunto ao Benito, arredor de 800 curas aprenderon a soldar, a ser montadores, caldereiros. Serían, para a historia, os curas obreiros. Mentres realizaba os seus estudos ían tendo unha serie de actividades coa HOAC (Hermandad Obrera de Acción Católica) e outras organizacións. Durante dous veráns foi traballar ás minas de Asturias, mentres en Madrid se adicaba á construción. Alí en Asturias atopáronse máis de 30 curas obreiros, algúns de ordes que o Benito nin sequera coñecía. A súa orde, a xesuíta, tiña un movemento social forte detrás. Impulsaran organizacións políticas como a ORT ou Bandera Roja. Desde Pontevedra, chegou a Vigo un grupo da JOC (Juventud Obrera Cristiana), organización que participou na formación da USO, a Unión Sindical Obreira, sindicato de corte cristián. Non foron os únicos en chegar. Para implantar a doutrina social da Igrexa chegaron ao barrio de Teis tres xesuítas. Un deles, o Benito.

A clandestinidade

Ás veces quedaban no monte. Esta vez nun local de Cáritas. Había moitas reunións alí, ninguén sospeitaría. Cáritas non sabía nada. Un chegaba pola esquerda. Aos quince minutos, outro chegaba por abaixo. Dous compañeiros vixiaban, atentos a calquera movemento da policía. O lugar elixido era unha casa non queimada, de alguén pouco coñecido. Non se coñecían todos. Traballaban en células, con estruturas por encima. De feito, ao multicopista non o coñecía case ninguén. Para a propaganda, quedarían nun bar. Un deixaría unha bolsa. O outro, recolleríaa ao saír. Era o día a día na loita clandestina. E alí, dentro, xente dos estaleiros Barreras, de Vulcano... De pasar o peor, estarían a planificar clases de alfabetización. Todos coa coartada ben aprendida.

Eran tempos en que os estudantes se proletarizaban: se a universidade deformaba, introducía unha conciencia burguesa nas mentes, o seu deber era traballar de xeito conxunto cos seus compañeiros, nas fábricas. Do mesmo xeito que os curas obreiros. Estaban os ‘do partido’ e os que cantarían ‘policía para que, se temos ao PCE’. A disidencia política organizábase na contorna ao PCE -a lexítima clase obreira organizada na súa forma de partido- e as escisións que entenderon que non seguían a vía correcta. O PT, a liga Comunista Revolucionaria, o Movemento Comunista... maoístas, trotskistas, marxistas-leninistas... Tamén ORT ou Bandeira Vermella. O tempo borra os berros de traidores: queda nunha brisa ou unha mirada perdida, do que puido ser e non foi.

A pesar de todo, eran tamén, os tempos da unidade obreira. Nas manifestacións marchaban xuntos. Nos comités de fábrica traballaban de xeito conxunto. As asembleas eran plurais no debate, pero eran un cando a decisión estaba tomada.

“Mirade irmáns, mirade, eu bautízovos...”. Desde unha pedra, cal altar, un dos traballadores parodia aos párrocos; abaixo, o resto ri. Entón Waldino Varela, líder sindical de Vulcano, agarrou o Benito e levóullelo ata alí: “Compañeiros, preséntovos o cura e compañeiro Benito. As cousas cambian”. Polas costas de Benito pasara xa un tribunal de Orde Pública, por dar uns berros en defensa duns traballadores atacados pola policía. Tivo sorte de ter o respecto dun cura, pois ás tres da mañá sacárono, mentres o resto dos detidos pasaron varios días alí. Polas súas costas tamén pasou un despedimento, por defender, outra vez, os compañeiros. O único cura de Ascón non tardou en ser referente na loita social.

O porto

Davila, creador dos estaleiros Ascón, morría mozo de cancro, non chegou a vivir a crise do naval. As ofertas minguaban, a competencia doutros portos era feroz. A empresa foi vendida a Estaleiros do Cantábrico. Con eles chegou un xestor arxentino, Roberto J. Slinin. Un déspota, lembran os traballadores da fábrica. Sobre el pesaron as dúbidas de varias operacións financeiras, así como diversas actuacións de dubidosa legalidade. “Davila era un home de empresa, en cambio o Slinin tiña moitos intereses, dáballe igual o que pasase aquí”, lembra o Benito. Slinin expuxo a necesidade de reducir o persoal case á metade, que por aquel entón era de 2250 barbas. Os traballadores ofreceron solucións, cambiar os métodos de traballo. Tiñan máis maquinaria, máis especialización. “Non o recoñeceron, pero nun barco reduciramos en 2000 as horas totais empregadas na súa construción con respecto aos anteriores”, di o Benito. El, cando remataba a súa tarefa, deambulaba dunha a outra banda para axudar os compañeiros. Nada cambiou para o Slinin. Pediron as razóns para reducir o persoal. Nunca chegaron. A folga comezou. 

“Ou todos ou ningún”, foi a consigna.
“Todo se organizou á volta de comités. Foi esgotador, e precioso”. “Había solidariedade. Nos mercados xuntábanse toneladas de comida, do Berbés chegaban caixas e caixas de peixe, carne das carnicerías, diñeiro... Camilo Nogueira deunos un millón de pesetas que recibira dunha indemnización da Citröen! No porto había unha gran lona de autofinanciamento, iamos polas festas dos barrios...”, relata o Benito. Non había volta atrás. Baixaban continuamente a Madrid a negociar co ministro de Traballo, sen que chegasen solucións.

Vigo_2

Na alcaldía o PSOE non era capaz de xestionalo. “A USO confiara en nós, pero pasaba o tempo”. Eran tempos duros. Houbo algún suicidio. Na última asemblea, o Antero, o irredutible Antero, quixo continuar. Ou todos ou ningún. Todos iguais. Douscentos corenta días despois, cento trinta persoas estaban dispostas a continuar camiñando xunto a el, a continuar coa loita. A asemblea celebrábase na Igrexa. “Mentres negociabamos, chegou un compañeiro que comezou a gritar: Traidores, traidores!”, lembra o Antón. Mentres decidían que facer, a patronal e os sindicatos chegaran a un acordo; había que terminar o conflito, era necesario. Comezou a pelexa, caeu algunha puñada. Algunhas empresas pequenas pecharan e non ían volver a abrir. Onde ía parar esa xente?

“O longo conflito resolveuse en falso mediante un laudo arbitrario polo ministro de Traballo, Calvo Ortega”, afirma o Benito. Catro despedimentos máis un quinto, Guillermo Fontán, cerebro nas asembleas. Aceptaron o laudo. Unha medida de carácter simbólico, para dar imaxe de que aquí perderan todos. Pero non. Foi unha vitoria dos traballadores. Pero só foi unha prórroga ante o tempo. Ascón volveu cambiar de dono. ERE temporais, recolocación de traballadores -mediante o Ministerio de Traballo- en fábricas de granito, lavanderías e outras empresas de nova creación...

Os barrios

Os conflitos no naval deixaran listas negras, xente a quen non contratar. Algúns, os de máis altura intelectual, metéronse a representantes políticos. Uns recicláronse nas empresas públicas. Outros foron quedando na rúa. Os últimos tiñan claro que podían continuar, que a forza de traballo estaba nas súas mans: o Benito, o Antón e outros tantos formaron a cooperativa Ganaín.
Emilio Suárez
chegara á Igrexa do Cristo da Vitoria do barrio de Coia, a pesar de que “os dominicos non somos moi de parroquias”. Pero aí estaba o seu proxecto de vida. Sociólogo de formación, foi chamado polas forzas da orde por facer un estudo explosivo do seu barrio, Coia. En fronte estaba o Waldo, xefe da policía de Vigo. Ao carón, o da social; ao outro, o da criminal.

-Lin os seus estudos e parécenme moi interesantes -di o Waldo cun moscón detrás.
-Si, o último é sobre a necesidade de ter un centro de EXB en Coia.
- EXB?

O da social achégase á súa orella entón, acláralle que non son siglas políticas, que o que significa é Educación Xeral Básica.

Non foi a última vez que pasou polo tribunal. A segunda foi cando se inculpou de certa reunión sindical en certo local de Cáritas. Dixeron del que escapara lanzándose polo segundo piso. Pero iso non era certo, e seguía sendo un cura co respecto que iso implicaba. O Emilio é partidario da teoloxía da liberación. “A parroquia é unha comunidade de comunidades, as decisións tómanse en asemblea e no consello parroquial onde hai representantes de cada unha destas”. A Igrexa transformouse nun referente no barrio.

 Os barrios estaban a medio construír. Os traballadores de Vulcano, Ascón, Barreiras e outras empresas representativas tiñan as súas casas alí, pero non había servizos. Non había rede de sumidoiros, luz eléctrica, teléfonos, centros de saúde, zonas verdes, garderías infantís. A xente que chegaba do rural atopábase unha contorna urbana descoñecida e non asimilada. O Antón fundou unha das primeiras asociacións de veciños, organizacións moi transversais. Unha das primeiras das demandas eran as ratas e o saneamento da zona: mordían os rapaces. Nunha das asembleas da Igrexa comezou a loita da “Bouza é nosa”, polo parque. Duraría 30 anos e sería historia viva. A charca transformouse na praza do pobo. Do único microbus pasouse á construción de infraestruturas. Construíuse o centro da EXB.

Pero as asociacións de veciños fóronse despolitizando. Chegaron os anos da droga. “Foron terribles -lembra con tristeza Emilio- aquí morreu moita xente”. Certos movementos mudaron cara á institucionalización. Incluso o entroido, eses días nos que a rúa era do pobo. O entroido, aquel que percorrera o meco da “Santa Sotina”, representando ao alcalde do PSOE Manuel Soto Ferreiro, e que fora queimado sen maiores problemas. O concello foise facendo cargo do entroido xunto a varios centros culturais. Hoxe, das cento e pico comparsas moitas foron quedando polo camiño, o resto compiten por uns premios. Hoxe, o meco é Feijóo, en tanto que rival de Abel Caballero. O meco hoxe só é un instrumento partidista.

O futuro

Hoxe en día Coia ten bastantes servizos. Hai dous institutos, colexios, un ambulatorio. “A través da loita fomos conseguindo os dereitos -precisa o Emilio- mais a pesar de ter os servizos, digamos, arquitectónicos, a pobreza volve”. E continúa: “a droga está a volver. Xente que non ten de que vivir adícase ao ‘trapicheo’; mozos que ante unha educación competitiva para a que non teñen os recursos quedan na rúa; os mozos que deixaron de estudar para traballar xa non teñen traballo...”. Son moitos os casos que buscan solucións na parroquia, pois nin sequera as familias poden responder en axuda.

“Os poderes souberon como irnos baixando os fumes. Iamos comer o mundo e fóronnos comendo a nós”. O Antón lembra cando lle obrigaban a mandar a un aprendiz a subir a soldar. “Daquelas dicíaslle non! e se che respondía chegaban varios compañeiros para rodear o encargado. Non ves que pode ser o teu fillo? como o mandas arriba, non ves que é perigoso?”. Actualmente os movementos estalan pero non son capaces de consolidarse. Os esforzos por continuar o transversal Nunca Máis como ferramenta para dar un sentido de país topáronse co desinterese de que non puido capitalizalo.

Antón é presidente do colectivo Os Ninguéns, que leva a loita contra a pobreza por bandeira. Hai cousas que non cambiaron. Unha delas é o alcalde que non oculta a súa frustración cara a eles ou cara a “ese cura de Coia que mente”. Outra, son as celebracións relixiosas encarnadas de realidade: Coia segue sendo un reduto. Cal é o diagnóstico actual?. “Hai estudos que demostran que dunha familia pobre, un de cada tres fillos herdaraa”, asegura o Antón. É difícil recoñecer no compañeiro outra persoa con quen ter forza. Como humanizar? É a gran pregunta do Benito. El segue coa premisa “dunha teoloxía que alimenta, que fai madurar, de compromiso, non unha fe infantil”. Cos pobres.

Hoxe pintan canas naqueles que riron, distintos e unidos, das bromas entre curas e traballadores. Pesimismo da razón, optimismo da vontade.

Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra en tu cuenta.

Relacionadas

Historia
Historia 1855: la primera huelga general
Pisando lo desconocido, los obreros reclaman lo imposible, o eso sentencia la opinión publicada. Jornadas de diez horas, derecho a la sindicación y jurados mixtos en las empresas
Movimiento obrero
Movimiento obrero Trabajo de base en el socialismo español
En España, la vertiente socialista del movimiento obrero desarrolló un intenso y constante trabajo de base.
Explotación laboral
Explotación laboral Aquí no trabaja nadie
Ahora los patronos no tienen empacho en decir públicamente lo que piensan de la clase trabajadora.
#14078
18/4/2018 15:50

Muy buen artículo, hay un documental que se llama 1972 que aborda cuestiones complementarias a las del artículo.

2
0
Economía
En primera persona Instrucciones por si encuentras muerta a tu suegra
Todo el que está en el mundillo sabe que el sector funerario vive casi un duopolio de facto y lo máximo que se está dispuesto a hacer es poner una multa de vez en cuando. Cuando alguien llama a una, ni se imagina al entramado que está llamando.
Educación pública
Iglesia Semana Santa: negocios, procesiones en colegios, inmatriculaciones y fervor
Más allá de la expresión cultural, la Semana Santa tiene una esfera económica que genera millones de euros y otra social que le sirve a la Iglesia Católica para legitimar sus privilegios dentro del Estado español.
Industria
Transición industrial Mecaner, un cierre injusto o cuatro alternativas con mirada ecosocial para mantener la fábrica de Urduliz
ESK y LAB han presentado el ‘Plan de Transición Ecosocial’ que ha elaborado la cooperativa Garúa como una herramienta para la búsqueda de soluciones al ERE propuesto por la multinacional Stellantis.
Venga, circula
Venga, circula Un paso, luego otro
Llega un día en el que vemos con claridad algo que solíamos observar en los demás pero que nunca —prometíamos— nos sucedería a nosotros.
Sexualidad
Consultorio de sexualidad ¿Qué tengo si me diagnostican Síndrome de Ovario Poliquístico?
Afecta a entre un 7 y un 13% de las mujeres en edad reproductiva, y el 70% están sin diagnosticar. Pero, ¿qué es el SOP y como podemos apaciguar sus síntomas?
Palestina
Palestina Viaje al fondo del horror
El fotoperiodista Javier Bauluz cubrió la primera Intifada, la primera gran rebelión del pueblo palestino desde la creación del estado israelí.
Ocupación israelí
Opinión Las palestinas también existen
La morbilidad femenina, el conjunto de enfermedades, factores de riesgo y motivos de consulta recurrentes en las mujeres que merecen una atención específica, tiene múltiples ejes de discriminación: no es lo mismo en Suecia que en Palestina.
Argentina
Argentina Myriam Bregman: “El de Milei es un típico gobierno neoliberal con recetas ortodoxas clásicas”
Quien fuera candidata de la izquierda a la presidencia en las elecciones en las que Milei salió victorioso, evalúa las consecuencias del gobierno de La Libertad Avanza y las respuestas que están dando los distintos actores políticos.

Últimas

Ocupación israelí
Palestina El Salto te ofrece una camiseta para apoyar económicamente a la UNRWA
No cesamos de buscar nuevas vías para visibilizar un mayoritario clamor social que pide un alto el fuego al que apenas se da cabida en el discurso mediático convencional. Todos los beneficios de esta campaña irán destinados a la UNRWA.
Maternidad
Maternidades Reaprender la espera
El tiempo de gestación es largo y va a un ritmo distinto al que acostumbras: el ritmo natural al que desarrolla una playa, un monte, un océano. Y no estamos ya habituados a darle la mano a la pausa.
Momus Operandi
Momus operandi Todo es una narración
Nos dicen que las mentiras son la única realidad. Que aprendamos a mentirnos, que nos engañemos, que no nos importa la salud, ni los derechos laborales, ni las violencias estructurales.
Accidentes laborales
Accidentes laborales Detenidos tres empresarios en Galicia tras la muerte de un migrante que trabajaba sin equipo de protección
El joven de 28 años, que estaba empleado con un contrato irregular, falleció el 26 de febrero tras precipitarse desde una carretilla elevadora sin la protección necesaria para esa labor.
Derecho a la vivienda
Derecho a la vivienda La PAH València clama por el derecho a una vivienda digna: “¿Duermen tranquilos?”
Centenares de personas protestan frente al palacio de la Generalitat para exigir que se haga efectivo el derecho a la vivienda ante la insoportable alza de los precios.
Sidecar
Sidecar Crisis intratable en la República Democrática del Congo
Una y otra vez los actores externos han fracasado a la hora de contener la escalada de violencia en la República Democrática del Congo.
Deportes
Rugby femenino +35 Las Milnoh Granada, un club de rugby femenino +35 creado y gestionado por mujeres
32 mujeres nacidas en mil novecientos y pico, federadas en un equipo que les ha dado un espacio propio, sentido de pertenencia, una tribu donde “yo soy porque somos”

Recomendadas

Ríos
Radiografía fluvial de España La tierra que no amaba sus ríos
Los ríos ibéricos agonizan. Casi la mitad de las masas de agua está en mal estado. Presas, sobreexplotación, contaminación y crisis climática son sus principales amenazas, con la agroindustria como mayor agresora.
Memoria histórica
Marc Solanes “Mi bisabuela luchó en el frente y fue considerada una mala madre, pero lo hizo por sus hijas”
En ‘Las niñas de Elna’ (Pollen, 2024) el periodista reconstruye la historia de las mujeres de su familia resolviendo enigmas para resignificar la imagen de la mujer en la historia.
Euskal Herria
Korrika Correr a favor del euskera cruzando fronteras
La Korrika es el mayor evento de Euskal Herria. En la última edición de esta carrera de más de 2.500 kilómetros ha participado un tercio de la población vasca.
Cine
María Alché y Benjamín Naishtat “El cine puede proponer imágenes y reflexionar, y por eso Milei necesita destruirlo”
María Alché y Benjamín Naishtat dirigen ‘Puan’, una película optimista y amarga, entre la comedia y el cine social, que ofrece nuevas lecturas tras los primeros cien días de gobierno de Milei en Argentina.