Memoria histórica
Alejandro

Meli traballa nun viveiro en “Sansa”  (San Sadurniño). Os seus donos, unha parella arxentina, acordaron darlle eses días libres, e ademais facerse cargo de todos os gastos de manutención e viaxe . Eles, Leandro e Silvia, saben se vai sacar á luz e á historia o corpo de “Alejandro” para que non escureza.

Saben —e sábeo a neta— que Benigno era un loitador, un heroe como os resistentes europeos e do mundo contra o fascismo e a opresión. Neste país aínda son alcumados de  “roxos”, “bandoleiros” ou “ladróns”. Nomealos, aínda hoxe deste xeito,  xa implica asumir a ideoloxía dos  represores.

A ARMH acudira  falar coa veciñanza;  José  Fernández falounos  das miseria que daquela había que soportar, da pobreza, dos “malos usos” dos caciques da zona e da emigración. Outros veciños aportan datos concretos do día da morte de Benigno, da casa onde pararan, do transporte nun cabalo….    

Buscamos información sobre a persoa e soubemos que Benigno Fraga Pita “Alejandro” era o creador no ano 1946, xunto con Samuel Mayo Méndez “Saúl” e José María Saavedra Díaz “ Pepe”, da  II Agrupación Guerrilleira de Galicia, o  grupo de resistentes en Ourense que promoveran dende o partido comunista reorganizar a loita antifranquista.  Durante ese tempo  realizaron multitude de accións mentres esperaban o recoñecemento por parte dos países aliados para abater o fascismo  en España.

Na montaña de Ourense era posible sobrevivir entre a espesura do bosque e o intricado da orografía, e tamén polos apoios que había ó longo do territorio. Xunto a sabotaxes, realizaban tamén accións de castigo dirixidas ós represores. Paralelamente existía a “brigadilla”, grupos de infiltrados creados pola guardia civil e que, facéndose pasar polos “do monte”, realizaban accións de descrédito.

A partir do ano 1949, e debido ó nulo apoio dos países aliados ás forzas que loitaban conta o fascismo, o réxime franquista inicia o desmantelamento da guerrilla. Nese contexto, cae abatido polas balas da garda civil Benigno Fraga Pita “Alejandro”, aquel home do que o guerrilleiro Camilo de Dios definía como grande, bondadoso e amante da comida

A partir do ano 1949,  e debido ó nulo apoio dos países aliados ás forzas que loitaban conta o fascismo, o réxime franquista inicia o desmantelamento da guerrilla. Nese contexto, cae abatido polas balas da garda civil Benigno Fraga Pita “Alejandro”, aquel home do que o guerrilleiro Camilo de Dios definía como grande, bondadoso e amante da comida; foi morto na cantina de Candedo onde parara repostar cos seus outros compañeiros. Levárono nun cabalo e foi enterrado xunto a igrexa de Celeiros, nun lugar que non era “sagrado”.

Benigno Fraga Pita nacera nas Somozas en 1892, preto de Ferrol, nunha familia de sete irmáns na que a maioría eran ferreiros. Moitos deles emprenderon a viaxe a América. Benigno marcha a Cuba e alí, que xa era un home de ideas política avanzadas, afiliouse ao Partido Comunista. Coa chegada do ditador Machado, foi expulsado do país e retornou a Galicia. Casou con Ramona López Guerreiro e foron vivir a Ferrol, á rúa de San Juan, na carreteira de Castilla. Tiveron dous fillos: José Conrado e Ana.

A familia conta que Benigno era un home “grande e afectuoso, os nenos sempre se achegaban a el”. Despois de traballar un tempo no Arsenal chegou o golpe de estado franquista de 1936. Foi detido e preso e perdeu o traballo. Ás dificultades económicas e de persecución tamén seguiron e marcha ó monte, onde morre con 58 anos.

A ARMH segue investigando coa documentación. Na acta de defunción di que foi enterrado en Celeiros, e como di o informe: “Seguidamente de orden del Sr juez se procede al traslado del cadáver de Benigno Fraga Pita (a) “El Alejandro” procediendo a su inhumación en el cementerio de Celeiros, cuyo sepelio se halla en el referido cementerio distante un metro del paramento de la pared de la Iglesia de dicho pueblo por su lado oeste frente a la esquina derecha de dicha iglesia entrando por su puerta principal, cuyo sepelio mide y es igual que los demás ordinarios de la localidad, sin otras señales dignas de especial mención”

Despois de numerosos permisos, fichas e informes procedeuse á exhumación. Durante o verán de 2019 os datos sobre o lugar do enterramento estaban errados, a localización era inexacta e ademais ese lugar, diante da igrexa de Celeiros “onde nunca se enterrara a ninguén” apareceron corpos de nenos e de algún home e muller. Quen serían eses? Contaban dunha muller a quen se lle “morrían os nenos” —daquela non poderían ser enterrados en sagrado— falaban tamén dunha suicida… e o resto? Canta xentiña mal enterrada! Evidenciouse a maldade de igrexa de ter defuntos enterrados en lugares de primeira e de segunda.

A xente apareceu. Viñeron veciños que nos contaban a penosa situación que se vivía daquela, outros relataban as últimas horas de “Alejandro”, tamén falaban do home que o delatara. Moitos repetían unha e outra vez o día que a “pandilla” dos homes do monte roubaran as carteiras na feira… e foron opinando tamén da sepultura: que debe ser mais á dereita, que se fixera unha obra e moverán os corpos, que hai un recheo, que quen sabía desto era fulano que xa morreu, “ese sí que sabía”… e contaban que de nenos dicíanlles que non pasaran por diante dunha pedra para ir tocar a campá, porque “debaixo estaba enterrado un roxo”. Como sería no imaxinario colectivo infantil ese ser?

E tamén soubemos dunha caveira da que todos sabían que estaba na igrexa dentro dunha caixa de madeira. A caveira dun “roxo”. O home convértese nunha personaxe, nun ser lendario sobre o que fabular.

E marchamos sen atopar a Benigno. Falarannos dun lugar onde non debía haber ninguén enterrado e resultou ser un lugar onde foran levar ós que non tiñan dereitos. Nin despois de mortos.

Volvemos despois dun ano a ese lugar. No alto, cunha bucólica vista de casa de pedra, carballos, camiños entre valos, rabaños de ovellas, o soar dos arouxos das ducias de vacas, e un vento mainiño do amencer.

Meli, a neta,  seguía emocionada co traballo de Marcos, Nuria, Juan Carlos, Malena, Óscar e do resto do equipo chegado de lonxe para colaborar, e de Rubén, o veciño, sempre aí. E apareceu unha bala, despois uns pés, sen botas, -disque un veciño as levou-, un anaco de tela xunto á tibia, máis tela como de camisa con varios botóns e parte do resto do esqueleto…. Seguramente é Benigno Fraga Pita.

E apareceu unha bala, despois uns pés, sen botas, -disque un veciño as levou-, un anaco de tela xunto á tibia, máis tela como de camisa con varios botóns e parte do resto do esqueleto…. Seguramente é Benigno Fraga Pita

Ata que se fagan as probas antropolóxicas e de ADN non será posible dar a certeza pero é moi probable.

Ana a bisneta embarazada dun varón xa está preparada para poñerlle ó neno o nome do seu tataravó: Alejandro.

Despois do traballo fómosllo contar a familia de Camilo de Dios. El seguro que dende algún lugar sábeo e está tamén, como todos nós, moi contento.

Camilo de Dios: “Neste país a memoria histórica xa naceu moi pobre”

Carolina Cao Eiriz

1

Memoria histórica

Camilo de Dios: “Neste país a memoria histórica xa naceu moi pobre”

Carolina Cao Eiriz

1

O Camilo é o único membro do Exército Guerrilleiro de Galicia que aínda vive. Ten 85 anos e reside nos arredores de Xinzo de Limia coa súa familia.