O prelo
Sopas New Campbell ou a literatura onírica

Por máis que leamos, gardamos certas ideas preconcibidas sobre a literatura. Digamos que gran parte dos libros que lemos, aínda que nos parezan magníficos, non nos chegan a sorprender completamente: quizabes a trama, as súas personaxes, o uso da linguaxe ou o xeito en que se desenvolven os feitos termina por ser, por así dicilo, “convencional”. E non ten nada de malo. O gusto non está nin debería de estar determinado só por todo aquilo que sae das normas preestablecidas polos xéneros ou polas meras convencións. Mais, cando sucede, cando se le algo que resulta inesperado, confúndenos. Regresamos as páxinas e volvemos a ler porque hai unha parte de nós que non pode crer o que din esas diminutas palabras impresas.

Obras así quédanse na memoria. É como ler Peer Gynt e pensar: que está a pasar?, de verdade é este teatro decimonónico?, e din que é do mesmo autor que escribiu Casa de Bonecas? Ou como ler Cen anos de soidade e non estar segura de quen é esa personaxe, se o fillo, o neto ou o curmán, mais aínda así sentir o espírito sobresaltarse cando na súa morte choven flores amarelas durante toda a noite. Son libros que nos lembran todas as posibilidades que garda a literatura. Algo similar sucedeume lendo Sopas New Campell.

É difícil de presentar a Teresa Moure. Leo a súa pequena biografía na lapela do libro e describese como “un projecto performático em construçao” e más adiante advírtese que “qualquer dado biográfico (humano) atribuído a TM é, portanto, (necessariamente) falso”.  Para min, o único que isto pode significar (e que quizabes di moito máis dela que os seus premios e listaxe de publicacións) é que o papel no lle é suficiente para construír os seus relatos. Dá a sensación de que a súa obra é a súa vida mesma e que si ben usa a literatura como unha ferramenta para comunicar, tamén a usa para narrarse, para darlle forma á súa identidade.

Porén, os datos falsos na rede dan conta de que, supostamente, Moure é profesora na Universidade de Santiago de Compostela e ten escrito máis dunha vintena de libros de diferentes xéneros, entre os que destacan o ensaio, a dramaturxia e a narrativa. Teresa Moure é recoñecida como unha das escritoras máis orixinais e versátiles da literatura contemporánea galega.

O seu último libro, Sopas New Campell, foi publicado na metade do 2020 por Cuarto de Inverno, editorial que, con pouco máis dun ano de vida, distínguese tanto pola diversidade do seu catálogo feminino, así como polo extremo coidado das súas edicións.

A premisa do texto é a seguinte: Nádia, unha muller que traballa cargando armarios, un día atopa no seu un elefante. E é que Sopas New Campbell é a terceira parte dunha triloxía de metaficción en que o denominador común son os elefantes.

Neste texto que pecha o ciclo, os elefantes aparecen nos armarios como a culpa aparece nos nosos corpos. Aliméntanse da nosa melancolía e as nosas angustias manteñenos vivos, os fan medrar. Só desaparecen cando se experimentan momentos de tranquilidade e paz. Mais nada dura para sempre e a vida escríbese sobre un muro cuberto de mosaicos de emocións. Por máis que a protagonista quere acabar cos elefantes e incluso inventa métodos para asasinalos, o que Moure parece querer comunicarnos con esta metáfora é que ninguén pode fuxir nin escapar dos seus propios elefantes. Xa sexa cedo ou máis tarde, volverán e haberá que aprender a vivir con eles.

“Intuitivamente sabemos que qualquer animal deve estar cá no planeta com alguma finalidade. Porém, um elefante serve para quê? (...) quando a civilização ocupou as terras mais afastadas, começou a demonstrar-se a sua ineficácia evolutiva: precisam comer exageradamente. Como ocorre nestes casos, os exemplares mais dotados adaptaram-se, precisamente ao entenderem que a culpa é o fruto mais fresco e nutritivo que existe. A culpa floresce a cada manhã. É só digerível para un estômago banhado em bastantes ácidos. Está em toda a parte e sem medida. Foi neste momento que os elefantes vieram para se instalarem nos roupeiros dos humanos. Simplesmente assim. Tão real."

Ao longo do libro acompañamos a Nádia na súa procura por tratar de eliminar a praga paquidérmica. Esta personaxe resalta polo carácter egoísta e enfastiado que a fai parecer unha eterna adolescente sumida nun humor pesimista. Por sorte, como contrapuntos aparecen na historia amizades que a rodean e a conteñen con paciencia, coidado e cariño.  Desta maneira, a historia convértese nunha sorte de viaxe iniciático contemporáneo e onírico no que non hai grandes aventuras nin desafíos que sortear. Máis ben é un percorrido interior para descubrir quen somos, de que estamos feitos.

“Os sabotadores são seres minúsculos que estão presentes nos momentos decisivos das nossas vidas. Revistam o que fazemos e exprimem a sua opinião, sempre negativa, em alta e clara voz. Têm a facultade de se encarnarem no corpo dos nossos familiares, das amizades, ou no de um ser superior que está em toda a parte para emitirem juízos negativos das pessoas ou das ideias que nos atraem. (...) O seu único objetivo é fazerem a melhor das guerrilhas: a de estragar o pleno funcionamento dos mecanismos da nossa vontade”.

E, xusto alí, cando pensamos que sabemos cara a onde vai a historia, todo re-configúrase coma nun xogo de espellos en que nada é o que parecía ser. Teresa Moure non busca compracernos cunha historia convencional, senón que non deixa de desconcertarnos cos xiros que lle dá á historia. A través das súas palabras reproduce a arquitectura dos soños e é alí onde plasma a acción: un escenario en que parece que nada ten sentido, pero onde todo se move segundo a súa propia lóxica.

Hai algúns anos, cando estudaba unha licenciatura en interpretación, unha das miñas mestras preguntou a todo o meu grupo: “que fai que sobre o escenario (mais tamén aplica á vida real) unha raíña teña lexitimidade? Non depende unicamente da actriz que a interpreta, depende do rango que lle dan todos ao redor”. Algo similar pasa en Sopas New Campbell: cando nada é o que parece até o grao que a protagonista, Nádia, perde o sentido da identidade, indispensablemente recorre aos demais. Son os outros quen nos constrúen e somos nós quen nos construímos en relación a eles. Non podemos ser uns sen os outros. O problema é, claro, saber se están a mentir.

A autora xoga coas nosas expectativas. Ao final, Teresa Moure pecha a súa triloxía de maneira congruente en relación ás ideas coas que parece rexer a súa vida e a súa arte: “Não pretendo diferenciar-me das linhas da literatura galega atual voluntariamente. Pretendo é diferenciar-me de mim própria (…) as obsessões próprias, o pulso na maneira de contar é o que dá unidade a cada uma das entregas, a cada livro. Mas os livros têm que ser diferentes, até porque eu não sou a mesma que era há um ano. Escrever exige reinventar-se; diferenciar-se no possível do escrito antes”, contaba para uha entrevista con Através Editora, e non nos decepciona nese sentido.