Electricidad
Sistema eléctrico: cambio ou reforma?

Se existe algunha coincidencia nos diferentes axentes que actúan no sistema eléctrico (incluídas as persoas consumidoras) é que precisa dun cambio moi profundo, ben diferente é que se coincida nas solucións. Os sucesivos ministros de Enerxía ante a vertixe consideraron que, con pequenos parches, o sistema podería seguir a funcionar.

Son demasiadas as controvertidas cuestións abertas que, en definitiva, provocan uns prezos de electricidade dos máis altos de Europa, tanto para o consumo doméstico como para o industrial. Entre elas estarían o funcionamento do pool (beneficios chovidos do ceo); a estrutura das peaxes (sobrecusto extrapeninsular, pagos por capacidade, primas renovábeis, déficit de tarifa e poxa de interrompibilidade), e a política fiscal con dobre imposición (imposto especial e un IVE no tipo máximo do 21%).

Pero hai outras cuestións que inciden no propio modelo enerxético: vida útil das centrais nucleares, emisións, autoconsumo (mellor dito, autoprodución), imposto ao sol, pobreza enerxética, financiamento do bono social, tarifa única, suplementos territoriais, participación pública no sector...

Até o de agora optouse pola vía da reforma. Aprobáronse reais decretos, decretos e ordes ministeriais que converteron o sector eléctrico nunha selva regulatoria con moi pouca transparencia e non foron quen de solucionar os problemas.

Por este motivo, a nivel estatal, abriuse o debate político sobre a necesidade dunha transición enerxética. Estamos nun momento no que Galiza non ten ningún peso político nos centros de decisión do Estado —nin no Goberno nin na oposición— e a Xunta, que non pasa de ser unha macrodeputación provincial, é totalmente submisa ás decisións centrais e proclive a frear calquera reivindicación propia do País. Pese a termos unha enorme capacidade de transformación enerxética, como explica perfectamente Adrián Dios no seu artigo, soportamos as consecuencias negativas, tanto as sociais como as medioambientais.

En tanto o Goberno vasco, cunha boa argumentación técnica, acadou unha significativa rebaixa nas tarifas da súa industria, cun cambio nas peaxes —o que se denomina no sector a ‘Euskopeaxe’— que, aínda que non afecte en exclusiva a Euskadi, si é onde ten máis impacto económico. En Aragón, a Confederación Hidrográfica do Ebro recuperou nos Pirineos catro centrais hidráulicas: Pueyo de Jaca, Barrosa, Auxiliar de Campo e Lafortunada-Cinqueta. O Goberno estremeño demanda un mellor financiamento autonómico pola súa condición excedentaria na produción eléctrica, por mor dos dous grupos nucleares de Almaraz e un moi baixo consumo interno.

Na Galiza, ante unha Iniciativa Lexislativa Popular impulsada pola CIG, na que entre outras cousas se demandaba unha tarifa eléctrica galega, o PP rexeitou a proposta por considerala unha tarifa separatista. Semella que as diferenzas en salarios, pensións e prezos dos carburantes non separan, pero a electricidade si. Pola contra en Europa hai Estados sen tarifa unificada, entre outros Noruega, Gran Bretaña, Alemaña ou Austria.

Ademais diso, Feixóo, por cuestións ideolóxicas e económicas, paralizou o sector eólico impedindo a participación pública, o desenvolvimento doutras tecnoloxías renovábeis, ou o almacenamento enerxético. Segue sen existir un I+D+i asociado ao sector de produción eléctrica que nos dea un maior valor engadido: só producimos e exportamos.