Galicia
Axenda rural: a peregrinación á Franqueira

A peregrinación á A Franqueira é un evento que ninguén deixa pasar na niña parroquia. Cada ano unha comisión da aldea sae de madrugada e camiña ducias de quilómetros levando a súa virxe a costas para chegar á misa multitudinaria das Pascuíñas. É un evento que reúne a centos de persoas que proveñen de poboados Galicia e Portugal.  

Esta festividade lévase a cabo desde hai séculos e só se tiña interrompido antes pola guerra, ata este ano. A crise sanitaria do COVID-19 impediu a celebración da romaría e obrigou á organización a facer a misa vía streaming. Mais non foi suficiente para a miña veciñanza que, na véspera da data na que se acostuma facer a procesión, non se cansaban de lamentar a cancelación da camiñada e da feira.

Porque a cuestión non é camiñar ata o santuario da Franqueira e atreveríame a dicir que vai alén da fe aínda que esta estea presente. É unha desas datas nas que a xente permítese deixar de traballar en pos do pracer. É unha ocasión na que ducias de parroquias que comparten un mesmo obxectivo se organizan e colaboran para atoparse e celebrar. Quen cargará o estandarte? Quen traerá os chalecos amarelos? Quen se encarga dos bocadillos á metade do camiño? Quen quere cargar á virxe os próximos quilómetros? Quen quere compartir unha ración de polbo? E de churrasco?

Relato aquí a miña crónica da peregrinación do ano pasado porque foi unha experiencia que me permitiu achegarme doutro xeito á cultura galega e porque sinto que facer memoria é unha maneira de revivila aínda que este ano o faga desde a miña casa. 

A CRÓNICA

Eran as catro da mañá cando soou o primeiro foguete. Os cans feriron o silencio co seus ladridos. A ninguén lle faltaba asomarse á fiestra para saber o que estaba a pasar. Tampouco tería servido de algo, a escuridade aínda era espesa. No cumio do monte as dúas pequenas fiestras da igrexa ilumináronse como ollos de gato. 

Cando as luces se apagaron -o gato volveu a durmir-, o son dos foguetes comezou soar máis e máis próximo. Baixaban polo monte. Quen? Cantos? A expectativa levántase. Só o ollo adestrado das veciñas distinguía algo entre as sombras. Coa súbita frustración que lle nace a quen sinala o evidente, levantaban o dedo cara á escuridade, onde eu debería ver un grupo de persoas baixando da montaña. 

Puiden velas só cando pasaron debaixo dun poste de luz. Alcancei a distinguir os triángulos que forman as pernas conforme se dan pasos. Logo, volveron a desaparecer na negrura. Non moito tempo despois apareceron a cen metros debaixo doutro poste de luz e puiden distinguir a unha cardume de dez persoas. 

Levanteime e prepareime para acompañalos na súa empresa. Non foi ata que pasaron xusto fronte a min que vin a virxe da parroquia, apoiada no trono cargado por catro persoas. Unha máis levaba a cruz da aldea e outra levaba o estandarte no que se podía ler “Nosa Señora do Rosario, Sabaxáns”. 

A HISTORIA

A Franqueira é unha parroquia que pertence ao consello de A Cañiza, Pontevedra. Cada ano lévase a cabo unha romaría na que máis de 60 imaxes de diversas aldeas son levadas a maneira de peregrinación para renderlle honor á virxe no seu santuario de A Franqueira. É unha das celebracións máis importantes na axenda da parroquia na que vivo (Sabaxáns) e as súas contornas. 

Esta romaría é coñecida como “As Pascuíñas” ou “Pascuas menores”, pois celébrase o luns de Pascua do Espírito Santo. Esta tradición remóntase á aparición da virxe de El Rosario no século VII. A imaxe tiña permanecido oculta nunha furna no alto dun monte. Cando apareceu, a veciñanza de Luneda e A Franqueira discutían sobre a cal das dúas parroquias lle pertencía a imaxe. Optouse por poñer a imaxe da virxe sobre un carro tirado por bois cos ollos vendados. Cara a onde camiñasen, sería o lugar onde se lle brindaría culto á virxe. Construíuse unha ermida en A Franqueira unha vez cos bois se dirixiron cara alí.  

Sabaxáns, entre moitas outras parroquias de diversos Consellos, cada ano saca a imaxe relixiosa da súa igrexa ás catro da mañá para iniciar a procesión a través dos montes ata chegar ao Santuario de A Franqueira. No meu caso, o percorrido foi de case trinta quilómetros e durou de cinco a seis horas. Ao longo do camiño, as parroquias que quedan de paso, vanse sumando á procesión coas súas respectivas imaxes, estandartes e cruces.  

***

A camiñada foi lixeira ata que, unha hora despois, chegamos a un extremo da ponte de pedra que marca a entrada a Mondariz. Antes de cruzalo nos sentamos ao borde da estrada e esperamos a que o resto das parroquias das contornas chegaran. 

Alumeados aínda só polos postes de luz, comezaron os rituais ancestrais de benvida entre as parroquias que consiste en “cruzar e inclinar reverentemente por tres veces a cruz, o pendón e o estandarte cos respectivos que chegan de cada parroquia. O mesmo fan os portadores da imaxe da Virxe do Rosario que saen ao encontro dos portadores de cada imaxe visitante facendo tres xenuflexións ante eles e abrazándoos cando se encontran. Se trata dun acto propio da Idade Media”¹.

O camiño é longo mais hai algúns momentos para descansar. Cando non reina o silencio, as bromas e os comentarios entre as procesións de cada parroquia levantan los ánimos. Aínda que, escoitando ditos comentarios todo o percorrido, o pensamento que máis inxectaba forzas non era necesariamente un sobre a vista que se ía a ter desde a cima da montaña unha vez chegáramos ao final do traxecto, nin sequera sobre a misa masiva do mediodía, senón o de comer unha boa ración de polbo da feira. 

O ceo foise aclarando e perdín a conta das parroquias que percorremos. A última hora do traxecto deixamos a estrada e subimos o monte por un deses camiños que abre o paso frecuente. 

Ao chegar, unha carpa branca xigantesca levantábase na cima dunha montaña. Recibíronnos con aplausos centenares de persoas e logo tivemos que facer fila para ca virxe de Sabaxáns puidera “saudar” á de A Franqueira. Despois, pasamos a pousala no seu respectivo sitio de exhibición, a carón das ducias de virxes que tiñan chegado. 

Fóra da carpa, había un sitio destinado a aparcar tractores adornados con coroas e ramos de flores nos que outras parroquias, quizabes máis afastadas ca nosa, transportaron as súas imaxes sacras. 

A feira era masiva e vendían todo tipo de cousas. Desde polbo, churrasco, pan e queixo, ata zapatos, bolsos e xoguetes. A pesar de que a maioría da mocidade ten saído sistematicamente a vivir ás cidades, o sitio estaba repleto de xuventude. Porque cabe mencionar que na procesión de Sabaxáns non fun a única que camiñaba na procesión nin aprendía las coreografías de los ritos por primeira vez. Tamén ía, orgulloso e contento, un neno de 8 anos. Por non mencionar a os dous ou tres adolescentes. A pesar do panorama da crise demográfica no rural galego, estou segura que á nosa pequena parroquia quédanlle varios anos para desprenderse desta tradición. 

Despois de comer unha ración de polbo, de ver a cantidade de velas que se prenden no santuario e de levar un paquete de rosquillas na miña mochila, volvín no coche da miña veciña Lourdes, escusándome así da camiñada de regreso.

_{[1]http://www.afranqueira.org/?sec=17&lang=esConsultado el (03/06/20)}