Opinión
Aresti leheneratzea euskal oroimen hegemonikoaren desaktibazio totemikoaren aurka

Euskal Gaiak Deustuko Unibertsitatean
Ezin da irudikatu oroimena transmisiotzat, ez bada aldi berean irudikatzen ideologiaren aparatutzat. Oroimena ez da iraganaren biltegiratze hutsa, ez eta leialtasunezko ekintza sentimentala ere: sinbolizazio aktiboa da oroimena, eta, zentzu horretan, beti dago orainaren diskurtso hegemonikoaren zerbitzura.
Kultura ez da inoiz eremu neutroa; beti dago borroka ideologikoaren barruan, eta, horregatik, figura erradikalen irudikapen sinbolikoa ez da inoiz ekintza tolesgabe bat.
Totemizazioa da figura erradikalaren sakrifizio sinbolikoa, non, haren ahotsa isiltzen ez, baizik eta beste zerbait osorik bilakatzen den: busto bat, testuliburu bat, izen bat ekitaldi instituzional batean.
Figura bat —Gabriel Aresti, kasu honetan— iraganeko subjektu historiko gisa baino gehiago, orainaldiko dispositibo hegemoniko gisa uler daiteke, bere osotasunean onartu ezin denean.
Horren ondorioz, haren ahotsa ez da gorde, berreraiki baizik: haren –eta harekiko gure– kontraesanak zurituak izan dira, haren diskurtso politikoa estetikaren bidez desaktibatua, eta haren figura totem sinboliko bilakatu da, komunitatearen autoafirmazio postnazionalaren (eta autonomismoaren) sinbolo aseptiko (edo desinfektatu) gisa.
Hau ez da prozesu kontingentea; egitura bat da. Hegemonia kulturalaren funtzionamenduan oinarritzen da: figura erradikalak ezin dira beren potentzial disruptiboan integratu, eta, horregatik, birmoldatu behar dira, erabilgarri bihurtzeko.
Totemizazioa da figura erradikalaren sakrifizio sinbolikoa, non, haren ahotsa isiltzen ez, baizik eta beste zerbait bilakatzen da osorik: busto bat, testuliburu bat, izen bat ekitaldi instituzional batean.
Aresti ez zen hizkuntzaren aldeko poeta sentimental bat; haren lanak, haren pentsamenduak, eta haren posizionamenduak berak ere, proiektu intelektual kritiko bat osatzen zuten
Gabriel Arestiren figura, hain zuzen ere, desaktibazio prozesu horren adibide paradigmatikoa da. Ez zen hizkuntzaren aldeko poeta sentimental bat; haren lanak, haren pentsamenduak, eta haren posizionamenduak berak ere, proiektu intelektual kritiko bat osatzen zuten; besteak beste, materialismo kulturalaren gorakadaren aurrean hizkuntza eta literatura defendatzeko.
Baina iraganeko kritika eta gatazka horra non den bihurtu gaurko txalo eta kontsentsu txepel. Haren poesia ez da interpelazio gisa irakurtzen, ornamentazio kulturalaren partetzat baizik.
Kontsentsuaren aurka
Oroimena, halakoetan, dispositibo bat da: ez du figura gordetzen, figuraren erabilera ekoizten baizik. Horrela, hegemonia egonkortzeko baliabide bihurtzen da oroimena. Arestiren testuek, horrela, ez dute gaur esanahi bizi irekia proposatzen, baizik eta halako esangura integratu, politikoki desaktibatu bat, hegemoniak bere gisara kokatua komunitatearen identitate sinbolikoaren (eta interesatuaren) sendotze-prozesuan.
Hau ez da Euskal Herrian bakarrik gertatzen den zerbait: hegemonia kulturala eraikitzeko modu estruktural bat da, kultura nazionalen logikan berezkoa. Baina, testuinguru postnazionalean —non nazioa bera sinbolo bihurtu den, eta sinboloa, aldi berean, merkatuaren eta instituzioaren arteko nodo—, oroimenaren dispositiboa identitatearen ekonomiaren parte da. Eta identitate hori zerbait finkoaren izenean artikulatzen da, ez galderaren edo gatazkaren izenean.
Arestiren testuak berriz irakurtzeko ezin zaie kontsentsuaren logikatik heldu, beharrezkoa da, ordea, haren kontraesanetara itzultzea, haren ezinegon epistemologikoa entzutea eta haren zer guztia interpelazio gisa ulertzea
Beraz, Arestiren ahotsa berreskuratzea ez da ariketa estetikoa, ez eta fidelitate historikoari dagokiona ere. Gehienbat, arrisku politiko bat da. Haren testuak berriz irakurri nahi badira, ezin zaie kontsentsuaren logikatik heldu. Beharrezkoa da haren kontraesanetara itzultzea, haren ezinegon epistemologikoa entzutea, haren zer guztia interpelazio gisa ulertzea. Ez bustoaren azpiko plaka irakurtzea, bustoaren atzean ezkutatu den zarata entzutea baizik.
Hori da, funtsean, oroimenaren dispositibo hegemonikoari aurre egitea: historia erabilgarri bihurtzeari uko egitea, eta, horren ordez, infernutik berpiztutako diskurtso kritiko gisa onartzea historia.
Arestiren figurak horixe eskatzen digu: ez erabileraren mozorroari, baizik eta kontraesan gordin biziari berari so egitea. Inposatu zaigun identitatearen egonkortasunari uko egitearen pareko eginbidea da Aresti leheneratzea.
Euskal Herria
50 años recordando a Gabriel Aresti, una ventana de oportunidad para restituir su memoria
Relacionadas
Energía
Podemos deja en manos del PP la aprobación del ‘decreto antiapagones’ del Gobierno
Palestina
Genocidio
Israel secuestra al doctor Marwan Al-Hams, responsable de los hospitales de campaña de Gaza
Justicia
El futuro de Daniel, el hijo menor de Juana Rivas, vuelve a manos de la justicia española
Crisis climática
¿Es posible el bienestar humano en un planeta finito? Sí, pero con “cambios extraordinarios”
Crisis climática
Friederike Otto
“La industria fósil tiene un lobby; los trabajadores que mueren bajo el sol no”
València
La presión vecinal frena 24 bajos turísticos ilegales en Patraix (València)
Racismo
Miles de personas por todo el Estado se concentran contra la ola racista de Torre Pacheco
Galicia
Las embarazadas de Ourense exigen dar a luz con seguridad mientras la Xunta maniobra para trasladar el paritorio
Últimas
Comunidad El Salto
El Salto estrena nueva página: una web como una casa
El Salto n.79
Galicia dice 'no' al capitalismo verde y en el último número de la Revista El Salto te lo contamos
Análisis
La descentralización de la guerra y el fin de la Agenda de Paz Internacional
Psicoactivos
Psiquedélicos, patentes y trumpismos: el campo antagonista que inaugura el renacimiento psiquedélico
Desahucios
CaixaBank pretende desahuciar a una familia con una hija estudiante en Jerez de la Frontera
Opinión
Igualdad de estómago e inmigración
Río Arriba
Núria Soto (Riders X Derechos)
“Ver salir del juzgado con ojeras al CEO de Glovo es una victoria”
Portugal
Portugueses en los dos lados de la Guerra Civil española
Galicia
Todo lo que podría ser el género y cómo deshacerlo desde el escenario
Recomendadas
Memoria histórica
Tantos muertos que nos faltan
Extrema derecha
Nuria Alabao
“Frente a la lógica reaccionaria que explota el odio, una política cara a cara y apoyo mutuo”
Siria
Wael Tarbieh
“Israel hace que tu vida sea un infierno para que huyas por tu cuenta”
Laboral
Legislación laboral en condiciones de calor extremo: existe pero ¿se aplica?
Para comentar en este artículo tienes que estar registrado. Si ya tienes una cuenta, inicia sesión. Si todavía no la tienes, puedes crear una aquí en dos minutos sin coste ni números de cuenta.
Si eres socio/a puedes comentar sin moderación previa y valorar comentarios. El resto de comentarios son moderados y aprobados por la Redacción de El Salto. Para comentar sin moderación, ¡suscríbete!