Galiza potencia enerxética? Vai ser que non

O falso carácter excedentario en materia enerxética do país é un dos mitos máis arraigados, especialmente dentro do nacionalismo.

Homenaxe a minaría en Cerceda
Mural en homenaxe a minaría en Cerceda.
9 dic 2019 14:59

Na recente feira Culturgal presentouse o número 0 do xornal Nós diario, un novo intento de ofrecer unha publicación impresa diaria integramente na nosa lingua. Malia ser unha iniciativa que cómpre parabenizar e desexarlle unha longa vida, resulta lamentable que o titular principal co que se estreou incumpra o lema desta nova publicación ("a información precisa"). Así, en grandes letras, podiamos ler na súa primeira capa: "Galiza, unha potencia enerxética sen apenas retorno económico". Polo de agora deixaremos de lado a cuestión do "retorno económico" e a súa relación co retorno enerxético, por moi interesante que for esta cuestión, e dedicaremos estas liñas a explicar por que esa caracterización do noso país como unha "potencia enerxética", por moi cara que sexa a certos sectores políticos (non soamente nacionalistas), económicos, sindicais (un exemplo moi recente: Paulo Carril, secretario xeral da CIG, en Radio5: minuto 3:10), mediáticos e sociais, está lonxe de ser unha "información precisa".

Segundo o dicionario da RAG, unha potencia é un "Estado con soberanía propia, en especial o que está dotado de gran poder económico, militar etc.". Se obviamos o tema da soberanía, neste caso entenderíase que Galiza ten un gran "poder" enerxético. No contexto internacional da enerxía adóitase utilizar o termo potencia (ou superpotencia) para aquelas que adoitan dispor de tantos recursos enerxéticos que resultan "significantes para outros países, sendo capaz de projetar este poder para influenciar decisões internacionais de seu interesse" (Wikipedia). Ben é certo que entre nós a fachenda non chegou ao punto de autocualificarnos como superpotencia enerxética mais, en calquera caso, un país deficitario en enerxía parece lonxe de poder encaixar nin tan sequera no segundo nivel de simple "potencia". E Galiza é deficitaria en enerxía.

Galiza non pode ser unha "potencia enerxética" cando é deficitaria en enerxía: non damos producido nin a que consumimos internamente.

Este é precisamente o erro de concepto (ou de cálculo) que está na base desa consideración de "potencia enerxética" que ten para algúns Galiza: o mito da excedencia enerxética. E é que, por moito que unha mentira se repita, a realidade é teimuda e as cifras que a reflicten, tamén. Abonda consultar o Balance Enerxético de Galiza, publicado polo INEGA (o máis recente, de 2017), ou as "Dez preguntas sobre a enerxía en Galiza" de Galiza non se vende (2005). Ou escoitar a Xoán Ramón Doldán, unha das persoas que máis sabe sobre o modelo enerxético do noso país, ex-director precisamente do INEGA (2005-2008) e profesor de Economía Aplicada na USC, onde tamén ostenta o cargo de Decano, explicaba nun artigo publicado en 2015: "Galiza dispón dunha considerábel riqueza en recursos enerxéticos: en particular hidráulicos, eólicos, solares ou da biomasa; potencialmente poderían considerarse outros, como os provenientes do mar. A pesar disto, non deberiamos deixarnos levar por unha euforia va, facendo énfase no suposto carácter de potencia enerxética dentro do Estado español que, se algunha vez o tivo Galiza, hai moitos anos que o perdeu." E aclaraba: "hoxe os recursos enerxéticos explotados —ou enerxía primaria— en Galiza non son suficientes para atender a demanda interna." Isto é: se non temos enerxía de noso nin para nós mesmos, como imos poder ser unha potencia excedentaria en enerxía ou poder ter independencia enerxética, como se ten afirmado repetidamente? (...tantas veces que esta falsidade xa fai parte, como se laia Doldán, do "imaxinario colectivo galego").

A realidade é que Galiza, mesmo que deixase de exportar enerxía, non se daría autoabastecido, e precisaría seguir importando enerxía. Isto é debido, segundo o profesor Doldán, a que se está a confundir "a existencia de exportacións de enerxía transformada cuns supostos, mais irreais, excedentes de enerxía primaria propia" (a cursiva é miña). É dicir, o que é Galiza é unha gran transformadora de enerxía (carbón e gas natural importados para transformar en electricidade, e petróleo importado para transformar en gasolina e outros derivados, principalmente). Pero un país transformador de enerxía non é unha "potencia enerxética", é un mero intermediario nos fluxos de enerxía mundiais. E, aínda por riba, a meirande parte da enerxía que importamos non é para exportar senón para consumo interno, un consumo que non damos abastecido coas fontes propias, especialmente no caso da enerxía fósil, que é a que move case na súa totalidade un sector coma o transporte, vital para o funcionamento das economías modernas. Os datos do INEGA (Balance 2017) son contundentes: importamos once millóns de Tep (unidade que representa a enerxía equivalente a unha tonelada de petróleo), aos que sumamos algo menos de dous millóns propios, para consumir algo máis de seis millóns e exportar algo menos de catro (6+4 son menos que 11+2 porque hai perdas; é o que ten transformar enerxía!). Unha auténtica potencia enerxética (Rusia, por exemplo) produce moito máis do que importa, e dispón de tanta enerxía que pode autoabastecerse e aínda lle sobra para exportar; algo moi lonxe do caso galego, cuxo nivel de autosuficiencia é mesmo peor (15%) có do conxunto do Estado Español (29%).

O noso país é un gran transformador de enerxía que importa para consumo interno e para poder exportar, cun grao de autosuficiencia moi pequeno: o 15%.
Doldán apóiase nesta realidade para pór en cuestión as demandas de tarifas eléctricas especiais, pois crean un "efecto reclamo para que as grandes empresas intensivas no uso de enerxía se instalen aquí, é dicir, para pór os recursos enerxéticos galegos, máis unha vez, a disposición de intereses alleos ou para favorecer usos ineficientes da enerxía". E marca o camiño, nun contexto de chegada ao seu teito máximo de extracción dos combustibles fósiles, cara á única posibilidade de autosuficiencia enerxética no país: "Cos recursos propios, recuperando o seu control, sen unha orientación ao exterior, sen usos intensivos en enerxía, racionalizando os usos á dispoñibilidade real, a soberanía enerxética podería chegar a ser factíbel". E detalla algúns criterios para acadalo: "a autosuficiencia pasa por garantir solucións de acceso democrático á enerxía, a partir de renovábeis, para o conxunto da sociedade." Isto incluiría relegar a primacía dos beneficios privados así como o aproveitamento dos recursos enerxéticos a prol duns poucos, e promover o "descenso no volume de enerxía utilizada" como un camiño inevitable (isto é: Decrecemento). Pero namentres, o que temos é un modelo enerxético caracterizado pola "non renovabilidade, a dependencia do exterior e a súa capacidade de polución".

Outro factor que favorece a persistencia deste mito da Galiza como potencia excedentaria é a confusión (tremendamente común, mesmo en ámbitos públicos importantes) entre electricidade e enerxía. Así, como Galiza produce moita electricidade concluímos ser unha potencia, pero trabucámonos ao identificar potencia en xeración eléctrica como potencia enerxética, pois a electricidade non é senón unha das formas en que se pode consumir a enerxía, que aínda que pode ser xerada a partir de fontes propias e de orixe renovable, non é o caso de toda a electricidade que se produce no noso país (aproximadamente é o 50% na actualidade), e iso marca unha diferenza fundamental que fica agachada co discurso simplista e confundido da sobreabundancia enerxética. Neste sentido, fixeron moito dano unhas rechamantes gráficas que veñen circulando profusamente, a partir de datos de Red Eléctrica de España do 2008, que amosan Madrid como un gran burato negro consumidor de enerxía (eléctrica) e Galiza como un dos lugares que máis fornece desa electricidade; o problema é que para comprender ben ese gráfico faría falta outro que mostrase Galiza como outro burato negro de produtos enerxéticos importados para xerar a metade de toda a súa electricidade. Doldán conclúe que "exportamos electricidade porque antes importamos carbón e gas natural para manter esa capacidade exportadora. Ergo, non hai excedente enerxético senón dependencia".

Confundir electricidade con enerxía e pensar que a tecnoloxía é a que produce enerxía agravan aínda máis os mitos sobre a enerxía en Galiza.

E é que Galiza precisa importar moito carbón e gas natural para poder convertelo (cunhas importantes perdas, como xa apuntamos, debidas á ineludible termodinámica: saen menos MWh eléctricos cós MWh fósiles que entran nas nosas centrais) nunha electricidade que rematamos consumindo en boa medida no propio país. A confusión entre tecnoloxía e enerxía trabuca aínda máis a moita xente, pois non falta quen pensa que é a maxia (tecnolóxica, claro) das centrais a que crea a enerxía a partir de materias primas que, segundo esta opinión, non serían enerxía, contravindo así non só a contabilidade enerxética usada por administracións e científicos, senón tamén a Primeira Lei da Termodinámica (a enerxía non se crea nin se destrúe, só se transforma).

En definitiva: dado o papel literalmente vital da cuestión enerxética no noso presente, e máis aínda no noso futuro (por mor da mudanza climática e do esgotamento das enerxías fósiles das que depende o noso modo de vida), é perentorio que comecemos a entender con rigor e racionalidade todo o que ten que ver co noso uso da enerxía e desbotemos mitos e espellismos que nos levan por camiños errados, comezando por este peculiar mito nacional de Galiza como potencia enerxética.

Economía
Mentiras sobre o peche da térmica das Pontes

O debate que se está a dar no país sobre o peche da central está inzado de falsidades.

Decrecimiento
Tecnoloxía non é enerxía

A confusión entre estes dous conceptos dificulta a construción de horizontes realistas de transición enerxética.

Energías renovables
O mito das enerxías renovables

As enerxías renovables son o futuro, disque. Mais que tipo de futuro poden sustentar?

Sobre este blog
O Centro de Saberes para a Sustentabilidade (CSS) é un Regional Centre of Expertise on Education for Sustainable Development recoñecido oficialmente pola Universidade das Nacións Unidas. Ten como misión fundacional “informar, sensibilizar e implicar a comunidade educativa e a sociedade no seu conxunto na promoción da transformación social necesaria para o cumprimento dos Obxectivos de Desenvolvemento Sustentable a través de experiencias cos pés na terra que fomenten a conservación, a sustentabilidade, a protección ambiental e a resiliencia“. O goberno do CSS é horizontal e democrático a través dun Consello Reitor formado por representantes de todos os axentes participantes. Máis información: http://www.saberes.eu
Ver listado completo
Cargando valoraciones...
Ver comentarios 3
Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra en tu cuenta.

Relacionadas

Cargando relacionadas...
Sobre este blog
O Centro de Saberes para a Sustentabilidade (CSS) é un Regional Centre of Expertise on Education for Sustainable Development recoñecido oficialmente pola Universidade das Nacións Unidas. Ten como misión fundacional “informar, sensibilizar e implicar a comunidade educativa e a sociedade no seu conxunto na promoción da transformación social necesaria para o cumprimento dos Obxectivos de Desenvolvemento Sustentable a través de experiencias cos pés na terra que fomenten a conservación, a sustentabilidade, a protección ambiental e a resiliencia“. O goberno do CSS é horizontal e democrático a través dun Consello Reitor formado por representantes de todos os axentes participantes. Máis información: http://www.saberes.eu
Ver listado completo

Asturias
Las Seis de la Suiza consiguen el tercer grado penitenciario a la espera del indulto prometido por el Gobierno
Las sindicalistas podrán cumplir su condena en régimen de semilibertad y durmiendo en la cárcel. Se prevé que las manifestaciones continúan a la espera del indulto prometido por la vicepresidenta Yolanda Díaz, aún sin fecha de posible aprobación.
Laboral
Legislación laboral en condiciones de calor extremo: existe pero ¿se aplica?
Los sindicatos y expertos demandan mejoras en los reglamentos, que muchas veces dejan en manos de la buena voluntad de las empresas aplicar medidas de protección en alertas meteorológicas.
Portugal
La derecha y la extrema derecha portuguesas acuerdan una ley antimigrantes sin precedentes
El Parlamento luso aprueba una ley que endurece los requisitos para la obtención de nacionalidad a los extranjeros, incluyendo a los lusófonos, y limita extraordinariamente los supuestos de reagrupación familiar.
El Salto n.79
Galicia dice 'no' al capitalismo verde y en el último número de la Revista El Salto te lo contamos
Ya está disponible el número 79 de nuestra revista, en el que destacamos la investigación y el rechazo social que encuentra el proyecto de macrocelulosa de la multinacional Altri.
Euskal Herria
La transferencia a Euskadi de los subsidios de desempleo se atasca
La reunión entre Pradales y Sánchez ha servido para pactar el traspaso de algunas prestaciones familiares, pero aún no ha prosperado la negociación sobre los subsidios de desempleo con el Ministerio de Trabajo y Economía Social.
Incendios
El vecindario de la Cañada responsabiliza del incendio a Ayuso y denuncia la actuación de Emergencias
Un total de 19 dotaciones de Bomberos acudió a sofocar un incendio en el sector 6, afectado por cortes de luz desde 2020, como vienen denunciado vecinos y organizaciones.
Grecia
Grecia muestra su peor cara ante el aumento de llegadas de personas migrantes a Creta
El país heleno suspende, durante los próximos tres meses, los procedimientos de asilo para las personas migrantes que lleguen por mar desde el norte de África.
Torrejón de Ardoz
Torrejón clama justicia por Abderrahim un mes después de que muriera asfixiado por un policía de Madrid
La plataforma Justicia por Abderrahim ha querido sacar músculo en las calles de la ciudad y honrar la memoria del vecino magrebí fallecido estrangulado por el agente municipal.
Palestina
El ataque de Israel a una iglesia indigna al Gobierno francés, que sigue sin hacer nada contra el genocidio
Eslovenia se convierte en el primer país europeo en prohibir la entrada y en imponer sanciones contra jerarcas del régimen de Tel Aviv.

Últimas

Comunidad El Salto
El Salto estrena nueva página: una web como una casa
Después de un año de trabajo, lanzamos en julio la nueva web de El Salto, con un nuevo diseño, pero, sobre todo, con una nueva Zona Socias llena de ventajas para las personas que hacen posible El Salto con su apoyo.
Cómic
Simon Hanselmann y el arte de lo obsceno
Simon Hanselmann se ha convertido en el verdadero ‘enfant terrible’ del mundo del cómic ‘underground’. Un artista de lo obsceno, titiritero del universo gestado en torno a los incorregibles Megg, Mogg y Búho.
Región de Murcia
Más de mil organizaciones piden que se castiguen los discursos de odio que incentivan las agresiones racistas
Colectivos sociales, migrantes y antirracistas convocan concentraciones en decenas de ciudades para mostrar el rechazo ante las agresiones racistas y xenófobas en Torre Pacheco y exigir responsabilidades a los incitadores.
El Salto Radio
Yupanqui, la música en colectivo
Jóvenes con raíces latinoamericanas generan espacios de encuentros y formación en Madrid.
Región de Murcia
Bulos y algaradas: la estrategia internacional para promocionar el supremacismo
La campaña en redes de Torre Pacheco ha replicado el modus operandi que instigó los disturbios racistas de Inglaterra el pasado verano.
Estados Unidos
No es una guerra de Trump contra el fentanilo, es una guerra contra los pobres
Donald Trump revive la War On Drugs firmando una nueva ley que establece penas mínimas de diez años contra los traficantes del opiáceo.
Más noticias
Justicia
Organizaciones civiles y de derechos humanos piden protección para el hijo menor de Juana Rivas
Consideran la orden de entrega del hijo menor de Juana al padre como una grave desprotección infantil al ignorar el proceso penal italiano por presunto maltrato contra Arcuri y la minimización previa de las denuncias de violencia del hijo mayor
Francia
Francia se ensaña con los más desfavorecidos con su nueva batería de recortes
El primer ministro galo, François Bayrou, quiere congelar pensiones, ayudas sociales y salarios de funcionarios con un agresivo plan de austeridad que deja indemnes a los más ricos.

Recomendadas

Pensamiento
Nuria Romo
“Los procesos de medicalización no son neutros, se hacen sobre todo hacia las mujeres”
Catedrática de Antropología Social y Cultural, Nuria Romo Avilés lleva más de dos décadas compaginando la investigación con perspectiva de género acerca de drogodependencia con la docencia en la Universidad de Granada.
Comunismo
Jodi Dean
“Sin organización, los movimientos surgen y desaparecen como setas”
La politóloga e historiadora Jodi Dean ha estado en Barcelona para reivindicar el poder de las organizaciones políticas y de la camaradería. En la actualidad trabaja sobre el neofeudalismo y la reconfiguración de la clase trabajadora.
Arte contemporáneo
Palabras contra el poder: la vigencia radical de Barbara Kruger
La primera retrospectiva completa de Barbara Kruger en España presenta los distintos formatos y soportes con los que ha trabajado en las últimas cinco décadas: ‘paste-up’, instalaciones de vídeo, obras en LED y vinilos murales.
Málaga
Málaga, el punto de inversión para los fondos israelíes a pie de playa
Diversos fondos de origen israelí están presentes en proyectos urbanísticos de Málaga influyendo en la turistificación de la provincia mientras se enriquecen con la ocupación de Palestina
Comentarios 3

Para comentar en este artículo tienes que estar registrado. Si ya tienes una cuenta, inicia sesión. Si todavía no la tienes, puedes crear una aquí en dos minutos sin coste ni números de cuenta.

Si eres socio/a puedes comentar sin moderación previa y valorar comentarios. El resto de comentarios son moderados y aprobados por la Redacción de El Salto. Para comentar sin moderación, ¡suscríbete!

Cargando comentarios...