Decrecimiento
Tecnoloxía non é enerxía

A confusión entre estes dous conceptos dificulta a construción de horizontes realistas de transición enerxética.

Paneles solares

Coordinador do Instituto Resiliencia

8 jun 2019 09:31

Que é preciso algún tipo de transición enerxética para pasarmos do actual consumo baseado nas enerxías finitas e altamente contaminantes (combustibles fósiles e nucleares) a outro fundamentado nas enerxías renovables e —supostamente— limpas, non o dubida ninguén a estas alturas. Máis cando se entra ao detalle do que significa esa transición, do seu alcance, obxectivos e condicionantes, é onde axiña xorden as diferenzas, unhas visións que diverxen de tal xeito que conforman escenarios radicalmente diferentes. Uns, confiando todo ao poder da tecnoloxía (en definitiva: o poder do enxeño humano), argüen que seremos quen de manter a complexidade e mais o nivel de consumo das sociedades industrializadas actuais, e non só iso, senón que poderemos aumentar o consumo e facelo extensivo ao resto de sociedades chamadas "en vías de desenvolvemento". Outras persoas, habitualmente con cálculos científicos na man, non cren que ese horizonte sexa viable e explican que se queremos o noso metabolismo socioeconómico funcionar só con base nas enerxías renovables precisamos, antes que nada, reducir de maneira importante o noso consumo (e de aí a opción política do Decrecemento, as propostas da Steady-State Economy, o movemento das Transition Towns, etc.).

Existen dúas visións da transición enerxética, que diverxen a partir do papel que cren que pode xogar nela a tecnoloxía.

Un dos principais factores que explica esta radical diverxencia de análises é o concepto que temos na nosa cultura acerca do que é a Tecnoloxía, a súa función na sociedade, os condicionantes para o seu desenvolvemento, e os seus límites intrínsecos ou sistémicos. Basicamente, a maioría das persoas, sexan do común ou en cargo público, responsables empresariais ou mesmo en moitos ámbitos académicos, considera que a falta de enerxía á que nos expón o devalar da enerxía fósil (primeiro a do petróleo, despois a do carbón e a do gas natural) e do uranio, poderá ser suplida mediante o "avance tecnolóxico". Esta hipótese presenta varios problemas que son dunha transcendencia tal, que ben poderiamos dicir que no seu esclarecemento nos xogamos o noso futuro como sociedade, pois perseguir quimeras a estas alturas e en plena emerxencia enerxética e climática, semella unha idea demasiado temeraria.

En primeiro lugar, esta postura —que poderiamos denominar tecnooptimista ou mesmo tecnoutópica ou tecnólatra— esquece que habitualmente toda nova tecnoloxía, á parte de resolver, cunha maior ou menor eficacia, uns determinados problemas para os que é deseñada, remata por xerar novos problemas, tanto no terreo ambiental como social ou mesmo económico. Sóbrannos os exemplos nas sociedades industrializadas e hipertecnolóxicas actuais, nas que, para comezar, a contaminación e o consumo global de enerxía medran imparables en paralelo ao desenvolvemento de máis e máis tecnoloxías.

A tecnoloxía resolve uns problemas a forza de causar outros, precisa ela mesma consumir enerxía, e non pode sacala de onde non a hai.

En segundo lugar, a tecnoloxía non se constrúe do aire, senón que precisa para o seu desenvolvemento de materiais e enerxía, tanto para a súa fabricación, como para o seu funcionamento e o seu mantemento e reposición ao final da súa vida útil. E, xa que logo, se pretendemos que unha tecnoloxía nos "dea" enerxía, teremos que comezar analizando canta enerxía (e de que tipo, pois non todas as formas de enerxía serven para o mesmo) require esa propia tecnoloxía, e de aí calcular cal é a enerxía neta que nos permite explotar (concepto de retorno enerxético).

Muíño

Porque aí precisamente radica o terceiro e máis transcendental erro de concepto sobre a relación entre tecnoloxía e enerxía: a tecnoloxía non fornece enerxía, senón que tan só permite explotar, dunha maneira máis ou menos eficiente, enerxía xa preexistente. Así, as modernas tecnoloxías dos sistemas de captación de renovables, permiten captar máis enerxía eólica ou solar; as técnicas de fractura hidráulica permiten explotar gas e petróleo disperso entre certas rochas; novas tecnoloxías de aproveitamento de xacementos convencionais permiten arrepañar máis axiña as derradeiras faragullas do petróleo cru; etc. De facto, prodúcese o paradoxal efecto de canto máis eficiente for unha tecnoloxía de explotación/captación enerxética, máis axiña se esgota o recurso. E, en definitiva, toda tecnoloxía acaba por bater coa lei dos rendementos marxinais decrecentes, que non é máis ca unha expresión da Segunda Lei da Termodinámica. E contra as leis físicas non hai tecnoloxía que valla, por moito que xa nas fronteiras entre o tecnoutopismo e o magufismo, algúns aínda teimen en motores de auga e movementos perpetuos. Non en van dicía Arthur C. Clarke que calquera tecnoloxía suficientemente complexa era indistinguible da maxia.

As tecnoloxías low-tech, apropiadas e tradicionais son a alternativa aos soños tecnoutópicos.

Xa que logo, precisamos desfacernos dese perigoso pensamento máxico, aclarar este malentendido tan espallado na nosa cultura, fillo da fe no progreso perpetuo que arrastramos desde o inicio da Modernidade, mais sen caermos tampouco no estremo oposto de negar calquera papel no futuro poscrecemento das tecnoloxías, tanto modernas como tradicionais. O equilibrio que precisamos vai proceder seguramente da aposta como sociedades polas chamadas tecnoloxías apropiadas (no seu duplo sentido de seren axeitadas e apropiables pola xente común), e por unha recuperación das tecnoloxías pre- ou protoindustriais de explotación da enerxía renovable (muíños de vento, auga e marea, por exemplo; pequenos encoros doados de manter e de baixo impacto ambiental; forxas e batáns fluviais; etc.). Porque, en realidade, non precisamos ningunha nova tecnoloxía que nos veña salvar: as sociedades humanas coñecen desde hai séculos resilientes tecnoloxías low-tech para vivir exclusivamente das enerxías renovables. É hora de recuperarmos ese saber tecnolóxico realmente sustentable e esquecernos das ladaíñas milagreiras da tecnomaxia.

Decrecimiento
Causas e consecuencias da fin do crecemento económico

A nosa civilización áchase nun intre final da súa historia, enfrontada á imposibilidade de seguir a medrar, mais cun ADN que a empuxa ao crecemento continuo.

Sobre este blog
O Centro de Saberes para a Sustentabilidade (CSS) é un Regional Centre of Expertise on Education for Sustainable Development recoñecido oficialmente pola Universidade das Nacións Unidas. Ten como misión fundacional “informar, sensibilizar e implicar a comunidade educativa e a sociedade no seu conxunto na promoción da transformación social necesaria para o cumprimento dos Obxectivos de Desenvolvemento Sustentable a través de experiencias cos pés na terra que fomenten a conservación, a sustentabilidade, a protección ambiental e a resiliencia“. O goberno do CSS é horizontal e democrático a través dun Consello Reitor formado por representantes de todos os axentes participantes. Máis información: http://www.saberes.eu
Ver todas las entradas
Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra en tu cuenta.

Relacionadas

Decrecimiento
Ampliación aeropuerto La insostenible sostenibilidad de Barcelona
La ampliación del aeropuerto de Barcelona es un proyecto impregnado de la cultura del siglo XX, con evidentes implicaciones en la destrucción de una naturaleza y una ciudad que han alcanzado sus límites.
Río Arriba
Río Arriba Luis González Reyes: “Vivimos en un mundo en el que la escasez es un elemento central”
Primera entrevista del programa Río Arriba en formato podcast y vídeo donde hablamos de las nuevas guerras neocoloniales por recursos en la era de Trump y Putin, de la escasez, del decrecimiento y el colapsismo.
Tribuna
Tribuna Decrecimiento azul: un enfoque necesario para mares al límite
Mientras se celebra la UNOC3 y en el contexto de cambio climático y pérdida de biodiversidad al que nos enfrentamos se necesita —también en el mar— un cambio de paradigma donde el crecimiento y la ausencia de límites dejen de ser la norma.
Sobre este blog
O Centro de Saberes para a Sustentabilidade (CSS) é un Regional Centre of Expertise on Education for Sustainable Development recoñecido oficialmente pola Universidade das Nacións Unidas. Ten como misión fundacional “informar, sensibilizar e implicar a comunidade educativa e a sociedade no seu conxunto na promoción da transformación social necesaria para o cumprimento dos Obxectivos de Desenvolvemento Sustentable a través de experiencias cos pés na terra que fomenten a conservación, a sustentabilidade, a protección ambiental e a resiliencia“. O goberno do CSS é horizontal e democrático a través dun Consello Reitor formado por representantes de todos os axentes participantes. Máis información: http://www.saberes.eu
Ver todas las entradas
Extrema derecha
Extrema derecha Estados Unidos declara la guerra contra los pobres con la ley “grande y bella” de Trump
VV.AA.
La norma presupuestaria, que contempla más de un centenar de disposiciones, convierte a ICE en el cuerpo de seguridad del Estado más financiado y es un cheque en blanco para las grandes contaminantes.
Comunidad de Madrid
Comunidad de Madrid Una “victoria moral” da alas a la Plataforma STOP Planta de Biogás en Colmenar y Tres Cantos
La aprobación en el último pleno de una moción para revertir la declaración de utilidad pública del proyecto infunde ánimos a la plataforma, que ya ha denunciado el procedimiento ante los tribunales.

Últimas

Palestina
Palestina Albanese presenta su informe ante la ONU: “Gaza es el escenario de un crimen”
El Consejo de Derechos Humanos atiende al reporte sobre el lucro de empresas y bancos en el actual genocidio de Gaza. The Guardian califica de “posible crimen de guerra” el ataque contra una cafetería en la que murieron 39 personas.
Opinión
Opinión Sirat y las zonas temporalmente autónomas
En la película de Olivier Laxe prevalece el relato sobre la deserción del mundo que una mirada a la propia creación de la comunidad que surge en torno a las raves.
Política
Política Feijóo radicaliza al Partido Popular en medio del terremoto Cerdán con la vista puesta en las elecciones
Miguel Tellado será el nuevo secretario general del partido. Un movimiento con el que Feijóo consigue el control casi absoluto del PP y le come espacio del discurso ultra a Vox, pero que lo aleja de eventuales pactos con PNV y Junts.
Galicia
Galicia Galicia elige el rumbo de la lucha contra Altri en las elecciones a la directiva de la plataforma Ulloa Viva
Vecinos y vecinas de la comarca más afectada presentan dos listas separadas tras no llegar a una propuesta de consenso. Por un lado concurre una candidatura continuista y, por el otro, una alternativa que se acerca más al nacionalismo institucional.
Madrid
Madrid Vecinas de Tribulete 7 presentan demanda colectiva por acoso inmobiliario contra Elix Rental Housing
Es la primera demanda colectiva que se presenta en España contra una socimi. El inquilinato quiere conservar sus hogares e impedir que se desarrolle el plan de pisos turísticos que pretende el propietario.
Más noticias
Comunidad de Madrid
Sanidad Pública Cae el techo de la entrada principal del Hospital Isabel Zendal
El hospital de pandemias, inaugurado por Isabel Díaz Ayuso en 2020 y que generó unos sobrecostes del triple de lo presupuestado en su construcción, ha visto cómo se desplomaba el techo de entrada.
El Salto Radio
EL SALTO RADIO Podcast familiar Caleidoscopio, episodio 26: Y... ¡Acción! (Segunda parte)
Los pequeños colaboradores y colaboradoras nos cuentan cómo sería su película ideal, cuánto creen que tardarían en grabarla... y cómo imaginan que sería su estreno.
Tribuna
Regadíos Regar con un agua que no tenemos ni tendremos
Se encona la lucha por el control de un agua de la que somos deficitarios, exponiendo amplios territorios a la desertificación y el abandono.

Recomendadas

En el margen
En el margen Aisetou Kajakeh: “Nosotras no estamos rompiendo techos de cristal, sino sorteando muros”
Esta socióloga española asegura que las asociaciones gambianas en España mantienen un vínculo directo con el lugar de origen, lo que hace que nunca pierdan la conexión con las raíces.
Salud mental
Laura Martín López-Andrade “La psiquiatría es una profesión potencialmente muy peligrosa”
La psiquiatra granadina defiende desde Málaga otro tipo de psiquiatría que huye de los diagnósticos y de la jerarquía y cambia la palabra tratamiento por acompañamiento.
Alquiler
Racismo y alquileres Siete de cada diez migrantes se ve en la necesidad de vivir de alquiler frente al 14% de los hogares españoles
“El precio del prejuicio” es el título del más reciente estudio del Instituto de Investigación Urbana de Barcelona, IDRA, en el que disecciona la relación entre las personas migrantes y su acceso a la vivienda.