Salto a contenido Salto a navegación Contenidos portada Accesibilidad
image/svg+xml

Ecofeminismo
Lurrak iraun dezan bizimodua eraldatzen dute baserritarrek

Natura, urbanismoa, uraren kudeaketa, basogintza, lana, turismoa, nekazaritza ekologikoa eta euskara. Baserritik ikusten du mundua Arantza Ugaldek, gogoetan ahobizia den emakumea. Ba ote dago borrokan jarraitzea baino beste irtenbiderik?

Urdaibai baserritarra
Arantza Ugalde en la puerta de su baserri. Ione Arzoz

Urdaibai Biosfera Erreserban gaude, Busturiako Etxe-Barri baserrian jaiotako Arantza Ugalde Orberekin. Euskararen arnasgunea, herri kulturaren babeslekua eta naturaren zaintzaren ikurra da Urdaibai. Bizkaia maitearen bihotzean dago, eta egungo eredu politiko eta ekonomikoaren adibide ezin hobea da.

URBANISMOA, URA ETA BASOGINTZA DIRA NATURA ZAINTZEKO HIRU ADAR ESTRATEGIKOAK

Baserritarra izan da beti natura babestu duena, eta Arantza da horren adibidea. “Biosferaren kontuarekin basoak babesteko lege batzuk atera ziren orain dela 30 urte baino gehiago”, baina askok legeen aurka egiten jarraitzen dutela gogoratzen du baserritarrak, “erreka edo itsasotik gertu, besteak beste”. Lehendakari-ohi Ardanzaren Kanalako etxea da adibidea. Ezin zen egin, baina Gautegiz-Arteagako udalak baimena eman zion. “Zain Dezagun Urdaibai ekimenaren bitartez epaitegietara eraman zen, eta kendu behar zuen, baina ez du kendu”, salatzen du emakumeak. Talde ekologistak legez kanpoko jarduera asko salatu ditu azken urteetan. “Hemen gauzak oso astiro doaz: astiro doa saneamendua, baserritarrei laguntzak, hizkuntza...”, burutzen du. 

Derecho al agua
Iratxe Arriola: “Urdaibai marka marketinetik haratago edukiz janzteko ordua da”

Iratxe Arriola Alzola Ea-ko alkatea da, eta 2011-2015 agintaldian Busturialdeko Ur Patzuergoaren lehendakaria izan zen. Kezkatuta dabil urak kudeatzeko ereduarekin, 2015etik PNVk kontrolatutako eskualdeko egitura publikoa desegiteko proiektua onarrtu duenetik.

Uraren gatazkaz ere kexatu da. Busturialdeko Ur Partzuergoa desegiteko saiakera abian jarri zuten Aldundiak, Jaurlaritzak eta eskualdeko EAJko agintariek. Argi du Arantzak: “geuk kudea ditzakegu urak eskualde honetan, eta dena hemendik egin. Baina nahiago dute beste batzuei eman, dirua atera dezaten”. Bere momentuan zorretan utzi zuen Partzuergoa EAJk, Unai Rementeriaren agindupean besteak beste, “eta EH Bildutik etekinekin uztea lortu genuen”. “Herritarrek izango dute hitza maiatzeko hauteskundeetan”, zioen Partzuergoko lehendakari ohi Iratxe Arriolak Hordagorentzat egindako elkarrizketan.

Geuk kudea ditzakegu urak eskualde honetan, eta dena hemendik egin. Baina nahiago dute beste batzuei eman, dirua atera dezaten

Lotura estua du horrekin ere basogintzak. “Jakina da dena pinua eta eukaliptoa izatea ez dela ona. Zenbait entxufe direla-eta, Aldunditik batzuek esaten dutena egiten da, guztion kalterako izan arren”, dio Arantzak. Egungo agintariek bide okerra hartu dute: “beti egin dute kapitalaren aldeko politika, bai lagunkeriagatik, bai diruagatik”. Baina dena ez da dirua. Aukerak aztertu beharra aldarrikatzen du busturiarrak: “jakin behar dugu zerk balio duen, eta nork egingo duen basoetan lan”.

Lana, turismoa eta azpiegiturak dira egungo arazoak

Urbanismoa, uraren kudeaketa eta basogintza adar estrategikoak dira. Horiekin batera guztiz aldatu da bizimodua, baserritarraren begietatik: “gure lurrak komunalak ziren lehen. Gerra garaian udalek dirua behar zuten eta saldu zituzten basoak, pribatizatu ziren lurrak. Baserrirako bizi ziren familia handiak izaten ziren, eta dena hartzen zuten euren lanean. Basora joaten ziren egurra batzen, edo arbolak zaintzen. Familia guztiak zeukan kontaktua basoarekin. Baina apurka-apurka jendea kanpora joan da lanera, edo emigratu behar izan du, eta horrek naturarekin duzun harremana mugatu du”.

Ecología
Ondo etorri Urdaibai paradisuaren gezur eta iruzurretara

Naturaren zaintzaren ikur da Urdaibai, baina ikusi nahi duenarentzat agerikoa da iruzurra. Gezurrak dira nagusi, pinudi eta eukalipto, txatarrazko lantegi, Panpako lezka, ur zikin eta turistentzako ekimen txikitzaileen artean.

Busturialdeko biztanleen %70ak eskualdetik kanpo egiten du lan, eta ondorioak izan ditu horrek baserriko bizitzan. “Baserria auto-hornituta zen, tela baino ez zenuen erosten, arropak egiteko, eta bonbillaren bat. Beste guztia ekoitzi egiten zen", dio Arantzak.  Metropoliko langileek eta udatiarrek joan-etorri arinak egin ahal izateko “errepideak eta tunelak egin behar dira”. "Gaur egungo baserriak itota daude, errepideak egin dira joan-etorri arinak egin ahal izateko. Umeak herrian botako ditut eskolara, eta ni Bilbora joango naiz lanera. Udatiarrentzako herriak dira orain, eta horretarako tunelak egin behar dira”, jarraitzen du.

Turismoa erakartzeko ere badira azpiegitura horiek, agintarien esanetan. “Balio erantsi gutxiko turismoa egin beharrean, beste bideak topatu behar ditugu lagunak erakartzeko: hizkuntza, historia, kultura eta natura”, aldarrikatu zuen Edorta Jimenez idazleak 2013an, Astran egindako V. Lurraren Astean. Guztiz ados dago Arantza: “asko etortzen dira eta bost minututan buelta ematen dute. Ez da ezer prestatzen jendeari erakusteko inguru hauetako balioa, gozatu eta zaindu ahal izateko”.

Medio ambiente
Mundaka Festivaleko kakatza arteko lorak
Bizkaiko Aldundiak 110.000€ jartzen ditu urtero Mundaka Festivalerako. Guztion ondarea ospatzeko makro-ekitaldi horren kritika egiten du Danona Doneak

Bide iraunkorren aurkakoa da Guggenheim 2 egiteko proiektua, berriro mahai gainean dagoena, eta agian Gernikako Gorroño anaien kolaborazioa beste lau urterako lortzeko (beste) txanpona izan daitekeena. “Etorriko ziren, Guggenheim ikusi, bokata jan edo jatetxera joan, Gaztelugatxeko Donienera eta badoaz” argi du Arantzak. Turistak zer nahi duen galdetzen dio sarritan bere buruari : "Lo egiteko lekua eta gero berera egon nahi dute". Harreman gutxi sortzen den heinean bide okerrean jarraituko dugula uste du Arantzak.

Nekazaritza ekologikoa azokatik haratago: etxerako otzarak eta eskola-jantokiak

Busturiako Azoka Ekologikoan parte hartzen du Arantzak. Garai batean EHNE baserritarren sindikatuarekin erabaki bat hartu zuten: “hasi ginen informatzen lurra garbi mantentzeko, gure nagusiek egiten zituzten erein-aldaketa eta tratamenduak errazago berreskuratzeko”. Jendea hasi zen nekazaritza ekologikoa egiten, eta ekoizpena saltzeko abiatu zuten azoka, duela 18 urte. Apurka-apurka zabaldu zen. Gaur egun euren arazoak dituzte azoka ekologikoek, “ez garestiagoak direlako, ze ez dira, gure lurrak garbiagoak dira eta produktua hobeagoa da, baina jarraipen bat falta izan zaio nekazariari, eta laguntza falta eta traba lar jarri dituzte erakundeek”
Gurasoak arduratu egiten dira, eta helburua eskualdeko lur ez kutsatuta eskola-jantokietarako erabili eta mantentzea da

Otzarak banatzen hasi ziren, eta orain eskola-jantokietara ailegatzen ari dira. “Gernikan bi daude martxan eta beste ekimen piloto batzuk daude bidean”. Eskolen ekimena sendotzeko eta bide berriak irekitzeko beharra ikusten du Arantzak. 45.000 lagun bizi diren eskualdean, “zenbatek egiten dute lan lurrean? horiei guztiei jaten emateko zenbat baserritar behar da?”, galdetzen du. Lur guztiak jarri beharko lirateke lanean, “baina noski, denda handiek mesede barik kalte baino ez dute egiten, eta denda askok Mercabilbaotik ekartzen dituzte frutak”.

Alimentación
Eskola jantokia elikadura sistema aldatzeko giltzarria da

Eskola jantokiak betekizun oso garrantzitsua dauka haurren eta gazteen elikaduran. Diagnosi sakon eta oinarrizko printzipio batzuetatik zenbait proposamen egiten ditu EHIGE elkarteak, gurasoen aldarriari bidea emateko estrategia oso bat aurkeztuz. Otsailaren 15 eta 28an arteko Sindikalagenda

Busturian bezala, hainbeste herri eskolen sukaldeak berritzeko zorian daude.Guraso askok nahi dute tokiko nekazaritzagaz hornitu, baina kontratuek aukerak mugatzen dituzte. "Gurasoak arduratu egiten dira, eta helburua lurrak erabili eta mantentzea da, ze gure eskualdeko lur asko oraindik ez dago kutsatuta”, dio Arantzak. Arazo administratiboak izaten dituzte, eta paperak eskuratzeko zailtasunak. “Unibertsitate, gobernu eta erakunde guztietatik soldata altuak dauzkaten eta lurrarekin harremanik ez dutenen baldintzak jasan behar izaten ditugu", salatzen du. Edozeinetan aurrera jarraituko dutela dio baserritarrak.

Euskararen balioa erabiltzen

Natura zaintzeaz eta elikadurarako ekoizpenaren ardura izateaz gain, kulturaren eta hizkuntzaren transmisioan berebiziko garrantzia du baserritarren kulturak. “Lana eta hizkuntza lotuta daude. Zelako lana daukazun, zure hizkuntza joera aldatzen duzu”, dio Arantzak. Gure hizkuntzari geroz eta garrantzi gutxiago ematen diogula uste du. "Guk urteak eman genituen herriko jendeari irakasten, baina erakundeetatik ez dute laguntzen, aldeko itxurak egiten dituzte baina ez dira benetan arduratzen”, dio AEK-ko irakasle ohian den Arantzak.

Etxeko eta kaleko hizkuntza izatetik egungo unibertsitateko ikasgeletara egin du jauzi euskarak, eta espresio zientifiko eta kulturalean ere nabarmena da hizkuntzaren gorakada. Zelan lortu euskararen nagusitasuna gure herriaren orainean eta etorkizunean? “Erabili, erabili eta erabili” da Arantzaren bide-orria euskararen nagusitasuna orainean eraikitzeko. “Jendeari erakutsi balio duela. Barre eta negar egiteko balio duela. Balio duela maitemintzeko eta bizitzeko. Balio duela kalean eta etxe barruan. Balio duela baserrian eta mendian. Leku guztietan balio duela. Euskara erakargarri egin behar diegu herritar guztiei”.

Aldaketarako esperantza

Hirigintza antolatu, basoak, urak eta natura zaindu, nekazaritza eraldatu eta euskara zabaldu. Ba al dago esperantzarik? Egungo agintariak bota eta beste bide bat jorratu beharko dugu, eta bagabiltza. Baikorra da Arantza, baina batzuetan ezkor jartzen dela esaten du, “inguru hauetan dauden tejemanejeak ikustean”. “Euskal herritarren erdia beti egongo da borrokan, eta beti ibiliko da bere kulturari, bere hizkuntzari eta bere izaerari eusten”, dio itxaropentsu.
Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra en tu cuenta.

Relacionadas

Medio ambiente
Día de las vías pecuarias Convocado el IV Día de las vías pecuarias y caminos públicos en Extremadura
Los días 16 y 17 de marzo se convocan diferentes actos demandando que las administraciones públicas garanticen el uso público sostenible, social y ambiental frente a las apropiaciones del dominio público viario y el uso privativo excluyente.
Agricultura
Enrico Somaglia “Sin naturaleza no hay trabajo ni agricultores”
Enrico Somaglia, secretario general adjunto de la Federación Europea de Sindicatos de los sectores de la Alimentación, la Agricultura y el Turismo y ramas afines, defiende que la transición ecológica puede mejorar las condiciones del sector agrícola.
Análisis
Movilizaciones en el campo Engrasemos bien los tractores para que sea un éxito
Datos, nombres, apellidos, números y detalles de las realidades antagónicas en las movilizaciones del campo de estas jornadas y de su trasfondo.
Economía
En primera persona Instrucciones por si encuentras muerta a tu suegra
Todo el que está en el mundillo sabe que el sector funerario vive casi un duopolio de facto y lo máximo que se está dispuesto a hacer es poner una multa de vez en cuando. Cuando alguien llama a una, ni se imagina al entramado que está llamando.
Educación pública
Iglesia Semana Santa: negocios, procesiones en colegios, inmatriculaciones y fervor
Más allá de la expresión cultural, la Semana Santa tiene una esfera económica que genera millones de euros y otra social que le sirve a la Iglesia Católica para legitimar sus privilegios dentro del Estado español.
Genocidio
Ayman Qwaider “A la gente se le pide una cantidad excesiva de dinero para poder salir de este campo de exterminio de Gaza”
Profesor especializado en educación en emergencia y educación inclusiva, Ayman Qwaider vive en Australia. Desde allí, intenta ayudar a su familia a salir de Gaza, mientras denuncia la ocupación israelí y la complicidad de la comunidad internacional.
Industria
Transición industrial Mecaner, un cierre injusto o cuatro alternativas con mirada ecosocial para mantener la fábrica de Urduliz
ESK y LAB han presentado el ‘Plan de Transición Ecosocial’ que ha elaborado la cooperativa Garúa como una herramienta para la búsqueda de soluciones al ERE propuesto por la multinacional Stellantis.
Venga, circula
Venga, circula Un paso, luego otro
Llega un día en el que vemos con claridad algo que solíamos observar en los demás pero que nunca —prometíamos— nos sucedería a nosotros.
Sexualidad
Consultorio de sexualidad ¿Qué tengo si me diagnostican Síndrome de Ovario Poliquístico?
Afecta a entre un 7 y un 13% de las mujeres en edad reproductiva, y el 70% están sin diagnosticar. Pero, ¿qué es el SOP y como podemos apaciguar sus síntomas?
Palestina
Palestina Viaje al fondo del horror
El fotoperiodista Javier Bauluz cubrió la primera Intifada, la primera gran rebelión del pueblo palestino desde la creación del estado israelí.
Ocupación israelí
Opinión Las palestinas también existen
La morbilidad femenina, el conjunto de enfermedades, factores de riesgo y motivos de consulta recurrentes en las mujeres que merecen una atención específica, tiene múltiples ejes de discriminación: no es lo mismo en Suecia que en Palestina.

Últimas

Ocupación israelí
Palestina El Salto te ofrece una camiseta para apoyar económicamente a la UNRWA
No cesamos de buscar nuevas vías para visibilizar un mayoritario clamor social que pide un alto el fuego al que apenas se da cabida en el discurso mediático convencional. Todos los beneficios de esta campaña irán destinados a la UNRWA.
Maternidad
Maternidades Reaprender la espera
El tiempo de gestación es largo y va a un ritmo distinto al que acostumbras: el ritmo natural al que desarrolla una playa, un monte, un océano. Y no estamos ya habituados a darle la mano a la pausa.
Momus Operandi
Momus operandi Todo es una narración
Nos dicen que las mentiras son la única realidad. Que aprendamos a mentirnos, que nos engañemos, que no nos importa la salud, ni los derechos laborales, ni las violencias estructurales.
Accidentes laborales
Accidentes laborales Detenidos tres empresarios en Galicia tras la muerte de un migrante que trabajaba sin equipo de protección
El joven de 28 años, que estaba empleado con un contrato irregular, falleció el 26 de febrero tras precipitarse desde una carretilla elevadora sin la protección necesaria para esa labor.
Derecho a la vivienda
Derecho a la vivienda La PAH València clama por el derecho a una vivienda digna: “¿Duermen tranquilos?”
Centenares de personas protestan frente al palacio de la Generalitat para exigir que se haga efectivo el derecho a la vivienda ante la insoportable alza de los precios.
Sidecar
Sidecar Crisis intratable en la República Democrática del Congo
Una y otra vez los actores externos han fracasado a la hora de contener la escalada de violencia en la República Democrática del Congo.
Deportes
Rugby femenino +35 Las Milnoh Granada, un club de rugby femenino +35 creado y gestionado por mujeres
32 mujeres nacidas en mil novecientos y pico, federadas en un equipo que les ha dado un espacio propio, sentido de pertenencia, una tribu donde “yo soy porque somos”

Recomendadas

Argentina
Argentina Myriam Bregman: “El de Milei es un típico gobierno neoliberal con recetas ortodoxas clásicas”
Quien fuera candidata de la izquierda a la presidencia en las elecciones en las que Milei salió victorioso, evalúa las consecuencias del gobierno de La Libertad Avanza y las respuestas que están dando los distintos actores políticos.
Ríos
Radiografía fluvial de España La tierra que no amaba sus ríos
Los ríos ibéricos agonizan. Casi la mitad de las masas de agua está en mal estado. Presas, sobreexplotación, contaminación y crisis climática son sus principales amenazas, con la agroindustria como mayor agresora.
Memoria histórica
Marc Solanes “Mi bisabuela luchó en el frente y fue considerada una mala madre, pero lo hizo por sus hijas”
En ‘Las niñas de Elna’ (Pollen, 2024) el periodista reconstruye la historia de las mujeres de su familia resolviendo enigmas para resignificar la imagen de la mujer en la historia.
Euskal Herria
Korrika Correr a favor del euskera cruzando fronteras
La Korrika es el mayor evento de Euskal Herria. En la última edición de esta carrera de más de 2.500 kilómetros ha participado un tercio de la población vasca.