Donostiatik, Joseba Barandiaran gogoan

1978ko uztailaren 8ko iluntzean polizia batek jaurtiriko balak hil zuen German Rodriguez Saiz Iruñeko Orreaga karrikan. Bi egun eta erdi beranduago, uztailaren 11ko eguerdi aldean beste polizia batek Donostiako San Bartolome kalean gauza bera egin zuen Joseba Barandiaran erail zuelarik.

Orduko Barne Ministroa zen Rodolfo Martin Villaren esanetan, erailketa horiek “akatsak” izan ziren, poliziak Iruñean zein Donostian erasotuak izan zirelako. Harrigarria zen Ministroaren lotsagabekeria horrela argudiatzeko Donostian egindako agerraldia, zein Madrilgo Parlamentuan bertan eginikoa. Izan ere, Iruñeko gertaera latzak sinestezinak baziren ere, Donostian eta Errenterian gertaturikoak sinestezinagoak ziruditen. Nola onetsi zitekeen Sanferminetan, zezen plazan polizia -agintariak buruan zirelarik- sartzea bi lekuetatik eta bi alditan, borraz, ke potez eta tiroka, pankarta baten aitzakian? Nola arrazoitu zitekeen Iruñeko uztailaren 8ko demasezko erasoa burutu ondoren, 24 ordu beranduago, zuhurtziari eutsi beharrean, polizia agintari batek irratiz esatea bere kideei: “Eman buelta plazari. Prestatu fusil-ahoko guztiak eta jo indar guztiekin. Ahalik eta gogorren. Bost axola hiltzen baduzue, Aurrera!”? Eta nola justifikatu, Iruñeko triskantza eragin ostean, Euskal Herri osoan izandako elkartasun mobilizazioek berriro antzeko errepresio bortitza pairatzea? Izan ere, Sanferminetako gertaerekin abiaturiko errepresio irrika moteldu beharrean, areagotu egin zen hurrengo egunetan, Donostian eta Errenterian bereziki. Hori dela eta, Iruñeko “akatsa” zuzendu beharrean, askoz gehiago okertu eta larritu zuten Donostian beste erailketa batekin: Joseba Barandiaranena, hain zuzen ere.

Uztailaren 11ko goizean, Iruñearekiko elkartasunez burutzen ari ziren greba eta mobilizazioen karietara, polizia berriro metrailetekin eta pistolekin aritu zen, patxadaz eta inpunitate osoz Donostiako Aldapeta eta San Bartolome kaleek bat egiten duten gunean. Manifestazio bat Urbieta kaletik Amara aldera zihoala, hainbat barrikada eratu zituzten, polizien erasoak saihesteko asmoz. Kinka horretan, poliziek tirokatu egin zituzten manifestariak eta barrikaden atzean babestu zirenak. Hortxe, San Bartolomeko kaleko 11 zenbakiaren parean, manifestari zebilen Joseba Barandiaran gazteak bular aldean jaso zuen Aldapetatik botatako bala. Kaleko atzeko aldean artatu ostean, azkar-azkar ospitaleratu zuten baina hark ere hantxe eman zuen azken arnasa. Germanekin elkartasunean, Germanek bezala bukatu zuen bizitza 19 urterekin Astigarragako gazteak.

Ordutik gogoan izan ditugu biak baina, nire uste apalean, era desberdinez. 1979tik aurrera, German omendua izan da urtez urte, behar zuen gisan. Joseba, aldiz, memoriaren zirrikituetan galduxeagoa dugulakoan nago. Orreagako bidean Germanen aldeko oroitarria 1978az geroztik izan dugun lez, Donostia aldean ez dugu holakorik Josebaren alde 40 urte beranduago, ezta arrastorik ere. Donostia aldeko lagunek zein Euskal Herriko memoriaren aldeko taldeek ez al lukete Joseba kontuan izan beharko, gure memoriaren leku eta hutsune horiek betetzeko?