Energía solar
O sucio segredo da enerxía fotovoltaica

Dentro da chamada Transición Enerxética é vox populi que os paneis fotovoltaicos (FV), capaces de converter a infinita enerxía do sol en electróns aproveitables pola cada vez máis electrívora civilización industrial están chamados a xogar un papel moi relevante. Abondan os cálculos sobre a enorme cantidade de electricidade que seriamos quen de producir, por exemplo, simplemente (é un dicir) con encher todos os nosos tellados de paneis solares, e mesmo hai propostas de substituír o firme das estradas ou cubrir as xanelas coa orientación xeográfica axeitada con material con capacidade fotovoltaica. Porén, este tipo de sistemas de captación de enerxía renovable, coma todos os demais, ten unhas limitacións importantes. A mesmísima OTAN, por medio do seu Centro de Excelencia en Seguridade Enerxética (NATO EnSec CoE), publicou hai uns meses un informe elaborado por Thomas A. Troszak que supón un xerro de auga fría sobre as optimistas previsións acerca do papel que a fotovoltaica vai xogar na transición posfósil.

Saber Sustentar

A consecuencia do futuro ‘100% renovable’ da que non queren falar

Manuel Casal Lodeiro

1

Energía

A consecuencia do futuro ‘100% renovable’ da que non queren falar

Manuel Casal Lodeiro

1

O gran consenso social entorno a ese obxectivo agocha o feito de que implica a fin do crecemento da economía.

O informe elaborado por este consultor especializado en tecnoloxía para a industria militar e investigador sobre fabricación fotovoltaica comeza sinalando que despois de máis de vinte anos de medre exponencial dos investimentos nesta tecnoloxía, aínda apenas representa unha pequena fracción da produción eléctrica mundial (3%), mentres que o uso de combustibles fósiles con esta función non deixou de aumentar. Pero non é só que as enerxías renovables non estean a substituír as fósiles (apenas a complementalas) senón que, como xa teñen sinalado numerosos autores, son dependentes da enerxía que fornecen eses mesmos combustibles fósiles que se supón teñen que substituír, igual ca “todas as tecnoloxías modernas”, explica o informe do NATO EnSec. Aclara con dureza que dá igual as intencións que teñamos, os cartos que poñamos ou os decretos que asinen os gobernantes: “non se produce nin un só watt de enerxía eléctrica sen utilizar unha cantidade significativa de materias primas e de enerxía fósil”. Así, o autor únese ás voces que chaman ao “realismo” a gobernos, cidadáns, empresas e ecoloxistas, con respecto aos modernos sistemas de captación de enerxías renovables.

Saber Sustentar

O capitalismo comeu o meu panel solar

Manuel Casal Lodeiro

Energía solar

O capitalismo comeu o meu panel solar

Manuel Casal Lodeiro

Dentro dun sistema que procura o crecemento perpetuo é inviable a transición enerxética.

O informe da OTAN chama ao realismo con respecto ao carácter non renovable da enerxía fotovoltaica

Tamén fai fincapé no feito de que, á parte de que se precise utilizar enerxía fósil en todos os pasos que levan á fabricación dun panel solar, comezando pola minaría e rematando no mantemento das instalacións, o seu carácter intermitente fai preciso que estean dispoñibles na rede eléctrica outras formas de produción non renovables capaces de compensar dita intermitencia. É esa a causa de que centrais de ciclo combinando teñan que estar aínda queimando un gas fósil cada vez máis escaso e custoso ou as nucleares usando un uranio tamén finito e moi perigoso, en países coma España, que dispoñen de moita máis capacidade de xeración eléctrica renovable có consumo que teñen, como xa sinalou, entre outros, o físico experto en declive enerxético Antonio Turiel.

A mensaxe principal deste documento é que sen enerxías fósiles non hai fotovoltaica posible, algo en boa medida extrapolable tamén á eólica e outras chamadas renovables, un golpe para as políticas actuais tanto en España coma na UE, co seu Pacto Verde Europeo, e que se basean nos optimistas cálculos de xente como Mark Jacobson. Será el, precisamente, o convidado estrela dun congreso que terá lugar o 7 de outubro en Navarra e que será contestado por unhas xornadas alternativas organizadas por diversos colectivos sociais baixo o lema “Renovables sí, pero no así” dentro dun movemento de reacción máis amplo que está a medrar por todas as partes contra a instalación de macroproxectos de renovables, imposta desde os poderes autonómicos ou desde o goberno central, contestación que algúns prorrenovables a ultranza desbotan baixo o cualificativo de NIMBY (Not in my backyard), unha postura que viría dicir renovables si, pero non aquí.

Porén, detrás da negativa a instalar máis fotovoltaica ou eólica porque si, a calquera prezo, na meirande escala posible e sen analizar as necesidades reais da poboación ou a viabilidade de gastar nelas recursos finitos e acelerar as emisións de GEI e o esgotamento dos combustibles fósiles, hai moito máis ca unha postura supostamente egoísta ou localista. Hai unha cuestión de realismo tecnolóxico e de dependencia dun sistema tecnolóxico moderno con respecto ás enerxías grazas ás que se levantou. Troszak exemplifícao na elaboración metalúrxica do silicio de alta pureza que precisan estes módulos FV, que require fornos de varios MW de potencia, así como “combustibles fósiles e ducias doutros recursos minerais non renovables”.

Fabricar un panel solar consome necesariamente cantidades importantes de combustibles fósiles e outros recursos finitos

Aínda que puidésemos alimentar eses fornos electricamente cun subministro obtido con enerxía renovable, como de feito fan algunhas fundicións de silicio en Noruega, que usan hidroelectricidade, en lugar de plantas de carbón dedicadas como é hoxe a maioría dos casos, non poderiamos evitar seguir dependendo do carbono que fornecen principalmente os combustibles fósiles como elemento redutor na fundición que permite a reacción Si0₂+2C=Si+2CO. Aínda que alguén puidese pensar en obter ese carbono na súa integridade de madeiras duras, a cantidade de carballos, aciñeiras, faias ou cerdeiras que habería que queimar sería descomunal e moi pouco sustentable. Xa na actualidade se están a queimar cada ano nos fornos onde se fabrica este tipo de silicio case 200 mil toneladas de madeira, mesturadas con carbón de alta calidade, coque de petróleo e carbón vexetal. O caso do carbón vexetal, tamén obtido da madeira, a razón de ata 10 toneladas para obter unha de carbón vexetal, é un exemplo máis de como a Transición Enerxética do norte rico se pretende facer a base do neocolonialismo extractivista e da destrución ambiental do resto do mundo, pois obtense en boa proporción destruíndo selvas virxes en países coma Brasil ou Myanmar.

Este informe estratéxico-militar non se corta en criticar que os estudos sobre a produción de paneis FV máis citados e elaborados polas supostas “autoridades” nesta tecnoloxía omiten estes aspectos, e denuncia que están a agachar “a utilización de combustibles fósiles como materia prima na produción FV” e a esquivar “o potencial conflito social ou político que podería resultar de revelar o significativo grao de deforestación que é preciso para a fabricación [de módulos] fotovoltaicos”. Chega a afirmar que “unha perpetua deforestación é un compoñente inherente á fabricación fotovoltaica”.

O despregamento da fotovoltaica tamén é corresponsable da deforestación de selvas virxes en varios lugares do mundo

Tamén explica que para obter unha tonelada de silicio da calidade metalúrxica necesaria para fabricar un módulo FV, se emiten entre 5 e 6 toneladas de CO₂ e de CO e se consomen aproximadamente 20 MWh, aos que hai que sumar despois as emisións e a enerxía precisa (175 MWh) para o seguinte paso, obter o silicio policristalino en reactores especiais mediante o proceso de Siemens. Estes e os consumos enerxéticos posteriores precisos ata obter os tan mitificados paneis solares son os que levan a cálculos como os de Pedro Prieto e Charles Hall que sinalan que o retorno enerxético obtido destas instalacións é moi baixo, seguramente insuficiente para termar dunha sociedade industrial coa súa exigua enerxía neta.

Saber Sustentar

Proxecto MEDEAS: malas novas para a Transición Enerxética

Manuel Casal Lodeiro

Energía

Proxecto MEDEAS: malas novas para a Transición Enerxética

Manuel Casal Lodeiro

O proxecto liderado desde o Estado Español está á vangarda mundial da modelización de políticas enerxéticas.

Tamén nos fai comprender por que os autores do modelo MEDEAS levan tempo advertindo de que unha Transición Enerxética en carreira irreflexiva para instalar todos os sistemas de renovables posibles sen ter en conta o seu retorno enerxético, nin os seus requerementos materiais nin as súas emisións de carbono, pode levar a un empeoramento destas precisamente nun momento no que o caos climático se está a acelerar moi perigosamente. Ao respecto da enerxía neta o informe afirma que se pretendemos gardar a produción fotovoltaica en baterías de ion litio, daquela a taxa de retorno enerxético (TRE) do sistema vira menor ca 1, é dicir, non fornece enerxía neta á sociedade senón que a consome.

En canto ao outro compoñente preciso para a fundición, o silicio, é común escoitar aos defensores da fotovoltaica que é unha materia prima moi abondosa, pois o cuarzo é do que está feita a area. Porén, para fabricar silicio dunha calidade suficiente para o seu uso na electrónica, non vale un seixo calquera, e os depósitos existentes do tipo preciso son contados. Así, sinala o informe que existe unha enorme dependencia “estratéxica” para a fabricación de semicondutores, ordenadores, paneis FV e todo tipo de aparellos electrónicos dunha única mina situada en Spruce Pine, Carolina do Norte, onde se atopa case todo o silicio da pureza suficiente. A isto engádese a necesidade doutras materias primas finitas coma o gas natural, o aluminio, a prata, o cobre, as terras raras, etc. ata dispoñer dun módulo FV completo listo para instalar. En canto á súa reciclaxe dentro das pretensións gubernativas dunha economía circular, os paneis son dificilmente recuperables, e constitúen unha “bomba de reloxaría” ambiental que pode estoupar en 2 ou 3 décadas, segundo se advirte no informe citando medios do sector.

En resumo, a gran pegada enerxética e material dos sistemas de captación de enerxía fotovoltaica, así como o feito de que requiran necesariamente que boa parte desa enerxía e materiais sexan non renovables, pon en dúbida non só que este tipo de enerxía mereza o cualificativo de renovable senón mesmo o seu papel nunha transición enerxética que pretenda substituír as enerxías fósiles e contribuír a evitar os peores escenarios do caos climático en curso. Ás advertencias neste sentido procedentes da comunidade científica súmase agora o centro de excelencia para a seguridade enerxética da máis grande organización militar do planeta. A que esperan os nosos gobernantes para rectificar en clave realista o rumbo e obxectivos da chamada Transición Enerxética?