Energía solar
O capitalismo comeu o meu panel solar

Dentro dun sistema que procura o crecemento perpetuo é inviable a transición enerxética.

Energía solar 2
Huerto de placas solares en Almería Álvaro Minguito

Coordinador do Instituto Resiliencia

4 jun 2020 06:03

A chamada Transición Enerxética é definida como o paso dun metabolismo socioeconómico baseado principalmente nos combustibles fósiles a un que só empregue as chamadas enerxías renovables. Este proceso, en teoría, consistiría en ir substituíndo fontes fósiles (e nucleares, aínda que a propia industria nuclear, e mesmo algúns autores como George Monbiot ou James Lovelock, defenda que teñen un papel importante que xogar dentro desa transición), por fontes captadoras de enerxía eólica, solar, hidroeléctrica, maremotriz, undimotriz, xeotérmica ou biomasa (aínda que con esta pode implicar importantes problemas, como advirte o polémico documental de Jeff Gibbs Planet of the humans). E para isto o que propoñen todas as administracións públicas embarcadas en procesos deste tipo, como a española ou a galega, consiste basicamente en promover a instalación destas infraestruturas que denominan renovables, aínda que en definición de Pedro Prieto, de AEREN, son en realidade “sistemas non renovables de captación temporal de fluxos de enerxía de orixe renovable”.

Porén, cómpre preguntar: engadir GW renovables é o mesmo ca substituír enerxías fósiles? A lóxica dinos que para que haxa realmente unha substitución debe non soamente poñerse algo novo senón desaparecer o vello. Mais é isto o que está a suceder nesta Transición Enerxética que disque xa comezamos? Non parece tal, á vista dos números.

Para que haxa Transición Enerxética non só hai que engadir enerxía renovable, senón tamén reducir consumo de enerxía fósil

Así, de 2017 a 2018 o consumo de enerxía fósil medrou en 2.543 Mtoe (millóns de toneladas de petróleo equivalente), mentres que a enerxía renovable no seu conxunto só medrou en 100 Mtoe no mesmo período. E algo análogo vénse repetindo ao longo das últimas dúas décadas, sen variacións significativas, agás no ano 2009 (en plena caída da economía pola crise que estoupara no ano anterior), no que caera o consumo das fósiles en 1.731 Mtoe mentres as renovables conseguían medrar nunhas exiguas 19 Mtoe. Lonxe de estaren substituíndo as fósiles, parece claro que as renovables as están simplemente a complementar.

De facto, se acudimos a unha das fontes de referencia, o BP Statistical Review of World Energy 2019, e sumamos toda a electricidade xerada, por exemplo, pola enerxía solar desde o comezo da súa historia, non chegaría nin para alimentar o incremento do consumo da demanda eléctrica nun só ano (poñamos por caso 2018).

Isto quere dicir que para que poida haber unha verdadeira transición a un novo metabolismo alimentado só por renovables, non chega con engadir capacidade de xeración por medio deste tipo de enerxías, senón que se debe poñer freo á expansión do consumo, se non queremos que sexa o comido polo servido. Isto é: se queremos que engadir unha cantidade N de terawatts·hora de renovables signifique substituír esa mesma cantidade de combustibles fósiles, non podemos permitir que o consumo total aumente. Porque no caso de aumentar este nunha cantidade superior a N, tería que cubrirse con máis non-renovables (fósiles+nuclear), co cal non se estaría producindo ningunha transición en absoluto. Se aumentase nunha cantidade igual a N, daquela tampouco, pero polo menos non aumentaría o consumo de fósiles, que ficaría estancado (o cal tampouco é ningunha boa noticia, pois xa sabemos que temos que reducir moi rapidamente as emisións derivadas destes combustibles se queremos sobrevivir, e pola outra banda tampouco vai seguir sendo viable, habida conta do declive post-cénit destes combustibles finitos). Se aumentase o consumo nunha cantidade menor aos novos N TW·h daquela si que se podería dar un modesto avance cara a esa transición tan necesaria. E soamente se o consumo non aumenta, poderemos afirmar que todos eses novos TW·h de enerxía renovable están servindo para quitar outros tantos equivalentes de enerxía fósil.

Energía solar
Huerto de placas solares en Almería. Álvaro Minguito

Debemos ter en conta que estes cálculos son unha simplificación optimista que non ten en conta o feito de que para xerar eses N TW·h de enerxía renovable faría falta incrementar o consumo de enerxía (principalmente fósil) para fabricar e instalar os novos sistemas xeradores nunha cantidade que dependería da TRE (Taxa de Retorno Enerxético) de cada un deses tipos de enerxía, e que debería ser menor ca N (doutro xeito non tería moito sentido construílos), pero aínda así non sería nada desprezable. Así, por exemplo, se un panel solar de 400 Wp xera durante os apenas 25 anos da súa vida útil uns 12 MW·h de electricidade, a razón duns 600 KW·h/ano nun lugar cunha boa insolación e tendo en conta perdas varias (po, perda de potencia co paso do tempo), e ese panel ten unha TRE de por exemplo 3:1, iso implica que na súa posta en marcha teriamos que comezar gastando 4 MW·h de enerxía principalmente fósil (un terzo de tonelada de petróleo) antes de obter o primeiro W de electricidade solar; agora imaxinemos multiplicar iso por todos os paneis solares instalados cada ano no mundo, e facer o propio cos aeroxeradores, cos encoros hidroeléctricos, etc. Extraer ou captar enerxía consome enerxía, non o esquezamos.

O crecemento da demanda que implica un sistema que procura o crecemento perpetuo, está a devorar calquera aumento da xeración de enerxía renovable

Dito doutra maneira: só hai verdadeira transición enerxética se ademais de engadir xeración enerxética renovable, deixamos de aumentar o consumo enerxético total das nosas sociedades. Nun punto ideal de chegada (o denominado 100% renovable), un consumo anual mundial moi reducido con respecto ao actual, sería subministrado só con enerxías renovables. E reducir o consumo implica —se non acreditamos en máxicas desmaterializacións da economía— reducir o PIB, algo que é incompatible co actual sistema económico, baseado no crecemento permanente: o capitalismo. Mentres permanezamos nel, calquera nova xeración de enerxía renovable será engulida polo propio crecemento do consumo, e non vai servir para transitar a ningún sistema diferente senón para alimentar unha prórroga dun crecemento económico que en última instancia vai ser imposible continuar. A isto engádese o feito xa coñecido (aínda que non recoñecido) de que, ao ser a enerxía renovable que podemos chegar a captar, unha enerxía limitada (por diversos factores), non pode alimentar un crecemento perpetuo.

Con todo, neste ano e posiblemente en menor medida nos inmediatamente seguintes, imos vivir, a causa da pandemia da COVID-19, unha distorsión deste fenómeno que se viñera constatando desde o comezo dos modernos sistemas de captación de renovables, e que vai facer máis difícil recoñecelo: o PIB vai sufrir a nivel mundial e tamén local, importantes descensos, xunto coa xeración e consumo de enerxía de todo tipo, mais previsiblemente vai ser máis notable no consumo de combustibles fósiles, por ser esta a de máis potencia e utilidade. Isto vailles poder dar a impresión aos sectores sociais máis entusiastas das renovables, de que se está a avanzar de maneira efectiva na Transición Enerxética, aínda que a potencia instalada deste tipo de enerxía en realidade non teña máis ca un modesto aumento, se é que logra ter algún. E vai vir demostrar na práctica que só unha forte redución do consumo global é o camiño para deixar de queimar fósiles ao ritmo que precisamos.

Decrecimiento
Causas e consecuencias da fin do crecemento económico

A nosa civilización áchase nun intre final da súa historia, enfrontada á imposibilidade de seguir a medrar, mais cun ADN que a empuxa ao crecemento continuo.

Sobre este blog
O Centro de Saberes para a Sustentabilidade (CSS) é un Regional Centre of Expertise on Education for Sustainable Development recoñecido oficialmente pola Universidade das Nacións Unidas. Ten como misión fundacional “informar, sensibilizar e implicar a comunidade educativa e a sociedade no seu conxunto na promoción da transformación social necesaria para o cumprimento dos Obxectivos de Desenvolvemento Sustentable a través de experiencias cos pés na terra que fomenten a conservación, a sustentabilidade, a protección ambiental e a resiliencia“. O goberno do CSS é horizontal e democrático a través dun Consello Reitor formado por representantes de todos os axentes participantes. Máis información: http://www.saberes.eu
Ver todas las entradas
Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra en tu cuenta.

Relacionadas

Energía
Gas fósil La cautela tras el apagón añade euros, emisiones y energía verde desperdiciada a la factura de la luz
La mayor penetración de gas y nuclear en el mix aumentará la factura, aunque la subida quedará algo amortiguada por la energía barata de mayo. Las emisiones de la producción eléctrica subirían en 6.800 toneladas de CO2 equivalente.
Córdoba
Opinión ¿Cabra, ciudad sostenible? La lucha colectiva para conservar lo que aún es nuestro
Los vecinos de las Huertas Bajas de Cabra, Córdoba, han comenzado una lucha para salvar lo más preciado que tenemos: nuestras tierras.
Crisis climática
Captura de carbono Los espejitos de colores de la captura de CO2: la mayor planta del mundo no cubre sus propias emisiones
Una investigación ha revelado que la empresa suiza Climeworks, que desde el 2021 apuesta por la captura de CO2 del aire como “solución tecnológica” a la crisis climática, emite más gases de efecto invernadero de los que sus ventiladores atrapan.
Sobre este blog
O Centro de Saberes para a Sustentabilidade (CSS) é un Regional Centre of Expertise on Education for Sustainable Development recoñecido oficialmente pola Universidade das Nacións Unidas. Ten como misión fundacional “informar, sensibilizar e implicar a comunidade educativa e a sociedade no seu conxunto na promoción da transformación social necesaria para o cumprimento dos Obxectivos de Desenvolvemento Sustentable a través de experiencias cos pés na terra que fomenten a conservación, a sustentabilidade, a protección ambiental e a resiliencia“. O goberno do CSS é horizontal e democrático a través dun Consello Reitor formado por representantes de todos os axentes participantes. Máis información: http://www.saberes.eu
Ver todas las entradas
Opinión
Opinión Pedro Sánchez, final de partida
El presidente del Gobierno se irá sin haber hecho nada para evitar que el circuito que ya estaba ahí cuando llegó siga funcionando.
Opinión
CEOE Los corruptores condenan la corrupción
Desde la CEOE, lobby de los grandes empresarios implicados en tramas de corrupción durante décadas, han criticado a los políticos que han formado parte de dicha corrupción.
Oriente Próximo
Oriente Próximo Israel pone la región al borde del abismo
La región vive una escalada de la tensión tras el ataque de Israel a Irán y la respuesta de este. El intercambio de ataques no ha cesado en todo el fin de semana.
Alicante
Alacant Martín Villa y el expolicía Daniel Aroca irán a juicio por un asesinato político durante la transición
El exministro y empresario será investigado por crímenes contra la humanidad cometidos durante la dictadura franquista. Se trata del primer caso de estas características dirigido desde un juzgado español.
Baleares
Un modelo insostenible El rechazo a la turistificación se expande en Canarias, Baleares y Barcelona
Tras la masiva manifestación en las Islas Canarias del pasado mayo, Palma de Mallorca, Barcelona y San Sebastián salen este 15 de junio a la calle contra un modelo de turismo desmedido insostenible para el territorio y sus habitantes.

Últimas

Oriente Medio
Oriente Medio Decenas de muertos en una noche de sirenas y misiles cruzados entre Israel e Irán
Después del ataque israelí contra la infraestructura energética y militar iraní, cientos de misiles iraníes atraviesan el cielo israelí e impactan en Tel Aviv, Bat Yam, Tamra y Haifa.
Opinión
Opinión Amor, alienación y nostalgia en la obra de Wong Kar Wai
El cine de Wong Kar Wai logró captar la avalancha de nostalgia que florecía en el capitalismo tardío frente a la desorientación y la enajenación de los propios sujetos sociales.
Crónica
Justicia En la sala de un juicio a una madre protectora
Esta es una crónica de un juicio a una mujer que pidió medidas por sospechar de abusos sexuales a su hija en el domicilio paterno sin que ninguna institución moviera un dedo y, un mes después, cogió un vuelo a su país para intentar protegerla.
Editorial
Editorial Justicia irracional
Por acción o por omisión, las instituciones violentan a las mujeres. Se llama violencia institucional.
Más noticias
Relato
Relato Rendirse
A mi pesar me tocaba compartir mesa con aquellos documentos y, como estaba de los primeros (no lo habría imaginado al llegar), ya no conseguía quedar por encima, con lo que me gusta.

Recomendadas

Consumo
David Sánchez “Shein está diseñado para crear adicción a través de patrones muy oscuros”
David Sánchez Carpio es director de la Federación de Consumidores y Usuarios (CECU), una de las organizaciones que han denunciado al gigante chino de venta de ropa por internet ante la Comisión Europea. “No hay que culpabilizar a los consumidores".
Violencia machista
El Estado que revictimiza Violencia institucional: “Si lo hubiera sabido antes, no hubiera denunciado nunca”
Rocío ha sufrido violencia psicológica, física y sexual por parte de su expareja. Y también violencia institucional en todas las puertas de la red de recursos institucionales que ha ido atravesando.
Galicia
Galicia Activistas bloquean una planta de Altri en Portugal y avisan de que frenarán su expansión en Galicia
El grupo atrancó con cadenas y soldadura las entradas de la planta de Celbi en Leirosa, en la mayor acción directa hasta el momento contra la expansión de la multinacional papelera en territorio gallego: “O povo é quem para Altri”.
Rap
Los Chikos del Maíz “La música urbana está llena de fachas y votantes de Vox”
Tras un fin de gira accidentado, Toni y Nega dan una tregua indefinida a su proyecto con dos conciertos en Madrid. Horas antes de llenar la sala en la primera cita, visitan la redacción de El Salto.