Energía solar
O capitalismo comeu o meu panel solar

Dentro dun sistema que procura o crecemento perpetuo é inviable a transición enerxética.

Energía solar 2
Huerto de placas solares en Almería Álvaro Minguito

Coordinador do Instituto Resiliencia

4 jun 2020 06:03

A chamada Transición Enerxética é definida como o paso dun metabolismo socioeconómico baseado principalmente nos combustibles fósiles a un que só empregue as chamadas enerxías renovables. Este proceso, en teoría, consistiría en ir substituíndo fontes fósiles (e nucleares, aínda que a propia industria nuclear, e mesmo algúns autores como George Monbiot ou James Lovelock, defenda que teñen un papel importante que xogar dentro desa transición), por fontes captadoras de enerxía eólica, solar, hidroeléctrica, maremotriz, undimotriz, xeotérmica ou biomasa (aínda que con esta pode implicar importantes problemas, como advirte o polémico documental de Jeff Gibbs Planet of the humans). E para isto o que propoñen todas as administracións públicas embarcadas en procesos deste tipo, como a española ou a galega, consiste basicamente en promover a instalación destas infraestruturas que denominan renovables, aínda que en definición de Pedro Prieto, de AEREN, son en realidade “sistemas non renovables de captación temporal de fluxos de enerxía de orixe renovable”.

Porén, cómpre preguntar: engadir GW renovables é o mesmo ca substituír enerxías fósiles? A lóxica dinos que para que haxa realmente unha substitución debe non soamente poñerse algo novo senón desaparecer o vello. Mais é isto o que está a suceder nesta Transición Enerxética que disque xa comezamos? Non parece tal, á vista dos números.

Para que haxa Transición Enerxética non só hai que engadir enerxía renovable, senón tamén reducir consumo de enerxía fósil

Así, de 2017 a 2018 o consumo de enerxía fósil medrou en 2.543 Mtoe (millóns de toneladas de petróleo equivalente), mentres que a enerxía renovable no seu conxunto só medrou en 100 Mtoe no mesmo período. E algo análogo vénse repetindo ao longo das últimas dúas décadas, sen variacións significativas, agás no ano 2009 (en plena caída da economía pola crise que estoupara no ano anterior), no que caera o consumo das fósiles en 1.731 Mtoe mentres as renovables conseguían medrar nunhas exiguas 19 Mtoe. Lonxe de estaren substituíndo as fósiles, parece claro que as renovables as están simplemente a complementar.

De facto, se acudimos a unha das fontes de referencia, o BP Statistical Review of World Energy 2019, e sumamos toda a electricidade xerada, por exemplo, pola enerxía solar desde o comezo da súa historia, non chegaría nin para alimentar o incremento do consumo da demanda eléctrica nun só ano (poñamos por caso 2018).

Isto quere dicir que para que poida haber unha verdadeira transición a un novo metabolismo alimentado só por renovables, non chega con engadir capacidade de xeración por medio deste tipo de enerxías, senón que se debe poñer freo á expansión do consumo, se non queremos que sexa o comido polo servido. Isto é: se queremos que engadir unha cantidade N de terawatts·hora de renovables signifique substituír esa mesma cantidade de combustibles fósiles, non podemos permitir que o consumo total aumente. Porque no caso de aumentar este nunha cantidade superior a N, tería que cubrirse con máis non-renovables (fósiles+nuclear), co cal non se estaría producindo ningunha transición en absoluto. Se aumentase nunha cantidade igual a N, daquela tampouco, pero polo menos non aumentaría o consumo de fósiles, que ficaría estancado (o cal tampouco é ningunha boa noticia, pois xa sabemos que temos que reducir moi rapidamente as emisións derivadas destes combustibles se queremos sobrevivir, e pola outra banda tampouco vai seguir sendo viable, habida conta do declive post-cénit destes combustibles finitos). Se aumentase o consumo nunha cantidade menor aos novos N TW·h daquela si que se podería dar un modesto avance cara a esa transición tan necesaria. E soamente se o consumo non aumenta, poderemos afirmar que todos eses novos TW·h de enerxía renovable están servindo para quitar outros tantos equivalentes de enerxía fósil.

Energía solar
Huerto de placas solares en Almería. Álvaro Minguito

Debemos ter en conta que estes cálculos son unha simplificación optimista que non ten en conta o feito de que para xerar eses N TW·h de enerxía renovable faría falta incrementar o consumo de enerxía (principalmente fósil) para fabricar e instalar os novos sistemas xeradores nunha cantidade que dependería da TRE (Taxa de Retorno Enerxético) de cada un deses tipos de enerxía, e que debería ser menor ca N (doutro xeito non tería moito sentido construílos), pero aínda así non sería nada desprezable. Así, por exemplo, se un panel solar de 400 Wp xera durante os apenas 25 anos da súa vida útil uns 12 MW·h de electricidade, a razón duns 600 KW·h/ano nun lugar cunha boa insolación e tendo en conta perdas varias (po, perda de potencia co paso do tempo), e ese panel ten unha TRE de por exemplo 3:1, iso implica que na súa posta en marcha teriamos que comezar gastando 4 MW·h de enerxía principalmente fósil (un terzo de tonelada de petróleo) antes de obter o primeiro W de electricidade solar; agora imaxinemos multiplicar iso por todos os paneis solares instalados cada ano no mundo, e facer o propio cos aeroxeradores, cos encoros hidroeléctricos, etc. Extraer ou captar enerxía consome enerxía, non o esquezamos.

O crecemento da demanda que implica un sistema que procura o crecemento perpetuo, está a devorar calquera aumento da xeración de enerxía renovable

Dito doutra maneira: só hai verdadeira transición enerxética se ademais de engadir xeración enerxética renovable, deixamos de aumentar o consumo enerxético total das nosas sociedades. Nun punto ideal de chegada (o denominado 100% renovable), un consumo anual mundial moi reducido con respecto ao actual, sería subministrado só con enerxías renovables. E reducir o consumo implica —se non acreditamos en máxicas desmaterializacións da economía— reducir o PIB, algo que é incompatible co actual sistema económico, baseado no crecemento permanente: o capitalismo. Mentres permanezamos nel, calquera nova xeración de enerxía renovable será engulida polo propio crecemento do consumo, e non vai servir para transitar a ningún sistema diferente senón para alimentar unha prórroga dun crecemento económico que en última instancia vai ser imposible continuar. A isto engádese o feito xa coñecido (aínda que non recoñecido) de que, ao ser a enerxía renovable que podemos chegar a captar, unha enerxía limitada (por diversos factores), non pode alimentar un crecemento perpetuo.

Con todo, neste ano e posiblemente en menor medida nos inmediatamente seguintes, imos vivir, a causa da pandemia da COVID-19, unha distorsión deste fenómeno que se viñera constatando desde o comezo dos modernos sistemas de captación de renovables, e que vai facer máis difícil recoñecelo: o PIB vai sufrir a nivel mundial e tamén local, importantes descensos, xunto coa xeración e consumo de enerxía de todo tipo, mais previsiblemente vai ser máis notable no consumo de combustibles fósiles, por ser esta a de máis potencia e utilidade. Isto vailles poder dar a impresión aos sectores sociais máis entusiastas das renovables, de que se está a avanzar de maneira efectiva na Transición Enerxética, aínda que a potencia instalada deste tipo de enerxía en realidade non teña máis ca un modesto aumento, se é que logra ter algún. E vai vir demostrar na práctica que só unha forte redución do consumo global é o camiño para deixar de queimar fósiles ao ritmo que precisamos.

Decrecimiento
Causas e consecuencias da fin do crecemento económico

A nosa civilización áchase nun intre final da súa historia, enfrontada á imposibilidade de seguir a medrar, mais cun ADN que a empuxa ao crecemento continuo.

Sobre este blog
O Centro de Saberes para a Sustentabilidade (CSS) é un Regional Centre of Expertise on Education for Sustainable Development recoñecido oficialmente pola Universidade das Nacións Unidas. Ten como misión fundacional “informar, sensibilizar e implicar a comunidade educativa e a sociedade no seu conxunto na promoción da transformación social necesaria para o cumprimento dos Obxectivos de Desenvolvemento Sustentable a través de experiencias cos pés na terra que fomenten a conservación, a sustentabilidade, a protección ambiental e a resiliencia“. O goberno do CSS é horizontal e democrático a través dun Consello Reitor formado por representantes de todos os axentes participantes. Máis información: http://www.saberes.eu
Ver todas las entradas
Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra en tu cuenta.

Relacionadas

Energía
Gas fósil La cautela tras el apagón añade euros, emisiones y energía verde desperdiciada a la factura de la luz
La mayor penetración de gas y nuclear en el mix aumentará la factura, aunque la subida quedará algo amortiguada por la energía barata de mayo. Las emisiones de la producción eléctrica subirían en 6.800 toneladas de CO2 equivalente.
Córdoba
Opinión ¿Cabra, ciudad sostenible? La lucha colectiva para conservar lo que aún es nuestro
Los vecinos de las Huertas Bajas de Cabra, Córdoba, han comenzado una lucha para salvar lo más preciado que tenemos: nuestras tierras.
Crisis climática
Captura de carbono Los espejitos de colores de la captura de CO2: la mayor planta del mundo no cubre sus propias emisiones
Una investigación ha revelado que la empresa suiza Climeworks, que desde el 2021 apuesta por la captura de CO2 del aire como “solución tecnológica” a la crisis climática, emite más gases de efecto invernadero de los que sus ventiladores atrapan.
Sobre este blog
O Centro de Saberes para a Sustentabilidade (CSS) é un Regional Centre of Expertise on Education for Sustainable Development recoñecido oficialmente pola Universidade das Nacións Unidas. Ten como misión fundacional “informar, sensibilizar e implicar a comunidade educativa e a sociedade no seu conxunto na promoción da transformación social necesaria para o cumprimento dos Obxectivos de Desenvolvemento Sustentable a través de experiencias cos pés na terra que fomenten a conservación, a sustentabilidade, a protección ambiental e a resiliencia“. O goberno do CSS é horizontal e democrático a través dun Consello Reitor formado por representantes de todos os axentes participantes. Máis información: http://www.saberes.eu
Ver todas las entradas
Baleares
Un modelo insostenible El rechazo a la turistificación se expande en Canarias, Baleares y Barcelona
Tras la masiva manifestación en las Islas Canarias del pasado mayo, Palma de Mallorca, Barcelona y San Sebastián salen este 15 de junio a la calle contra un modelo de turismo desmedido insostenible para el territorio y sus habitantes.
Oriente Medio
Oriente Medio Decenas de muertos en una noche de sirenas y misiles cruzados entre Israel e Irán
Después del ataque israelí contra la infraestructura energética y militar iraní, cientos de misiles iraníes atraviesan el cielo israelí e impactan en Tel Aviv, Bat Yam, Tamra y Haifa.
Galicia
Galicia Activistas bloquean una planta de Altri en Portugal y avisan de que frenarán su expansión en Galicia
El grupo atrancó con cadenas y soldadura las entradas de la planta de Celbi en Leirosa, en la mayor acción directa hasta el momento contra la expansión de la multinacional papelera en territorio gallego: “O povo é quem para Altri”.
Crónica
Justicia En la sala de un juicio a una madre protectora
Esta es una crónica de un juicio a una mujer que pidió medidas por sospechar de abusos sexuales a su hija en el domicilio paterno sin que ninguna institución moviera un dedo y, un mes después, cogió un vuelo a su país para intentar protegerla.
Violencia machista
El Estado que revictimiza Violencia institucional: “Si lo hubiera sabido antes, no hubiera denunciado nunca”
Rocío ha sufrido violencia psicológica, física y sexual por parte de su expareja. Y también violencia institucional en todas las puertas de la red de recursos institucionales que ha ido atravesando.
Editorial
Editorial Justicia irracional
Por acción o por omisión, las instituciones violentan a las mujeres. Se llama violencia institucional.
Relato
Relato Rendirse
A mi pesar me tocaba compartir mesa con aquellos documentos y, como estaba de los primeros (no lo habría imaginado al llegar), ya no conseguía quedar por encima, con lo que me gusta.
Madrid
Movimiento republicano Miles de personas claman en Madrid contra la monarquía y por la República
En el 11 aniversario de la proclamación de Felipe VI, una marcha unitaria reclama que este reinado sea el último de España.
Rap
Rap Los Chikos del Maíz: “La música urbana está llena de fachas y votantes de Vox”
Tras un fin de gira accidentado, Toni y Nega dan una tregua indefinida a su proyecto con dos conciertos en Madrid. Horas antes de llenar la sala en la primera cita, visitan la redacción de El Salto.
Río Arriba
Río Arriba Luis González Reyes: “Vivimos en un mundo en la que la escasez es un elemento central”
Primera entrevista del programa Río Arriba en formato podcast y vídeo donde hablamos de las nuevas guerras neocoloniales por recursos en la era de Trump y Putin, de la escasez, del decrecimiento y el colapsismo.

Últimas

Ocupación israelí
Movilizaciones Un centenar de organizaciones de 26 países denuncian a la empresa vasca CAF y su tren del apartheid
Más de 50 localidades salen a la calle este fin de semana para señalar a la empresa que construyó el tranvía que conecta Jerusalén con territorio ocupados y exigir el fin del genocidio en Gaza.
La vida y ya
La vida y ya Un rato de cada lunes
Pero, lo más coincidente ha sido, expresado de distintas maneras, su agradecimiento hacia ese lugar. Su lugar elegido.
Ocupación israelí
Ocupación Israelí La policía egipcia impide con violencia la marcha internacional a Gaza
La marcha de 4.000 personas a Gaza es reprimida por la policía del régimen de Al-Sisi. La organización pide a las embajadas que reaccionen y protejan a sus ciudadanos.
Galicia
Crowdfunding O Salto Galiza abre un crowdfunding para empapelar a Altri
Queremos investigar a los responsables políticos y empresariales del que podría ser el mayor atentado ambiental de la historia reciente de Galicia.
Que no te lo cuenten
El Salto Radio De océanos y detenciones
VV.AA.
La acidificación del agua marina supera sus límites mientras Israel aborda la Flotilla por la Libertad.
Más noticias
Análisis
Análisis del CIS La calma antes de la tormenta: la dimisión de Santos Cerdán como punto de inflexión
El último barómetro del Centro de Investigaciones Sociológicas (CIS) ha muerto pocas horas después de nacer por la dimisión de Santos Cerdán, aunque sirve como foto fija de un escenario que favorece a la derecha.
Argentina
Extrema derecha La motosierra de Milei se ceba con los hospitales públicos y las personas con discapacidad
Los recortes del Gobierno afectan al Hospital Garrahan, un centro de alta complejidad, referente pediátrico nacional y latinoamericano, y también a los recursos de las personas con discapacidad, a los que el ejecutivo califica de “idiotas”.

Recomendadas

Pensamiento
Economista Clara Mattei: “El liberalismo y el fascismo están unidos en su protección del orden del capital”
El ambicioso ensayo 'El orden del capital' nos traslada al Reino Unido y la Italia de la I Guerra Mundial, que se contemplan como un momento bisagra: el auge de socializaciones y cooperativizaciones que tuvo lugar durante la contienda y la inmediata posguerra fue abortado a través de un 'shock' austericida destinado a restaurar la centralidad de los grandes capitales.
Derecho a la vivienda
Jaime Palomera “La vivienda necesita una revolución”
Investigador y uno de los fundadores del Sindicat de Llogateres, Jaime Palomera presenta ‘El secuestro de la vivienda’, un libro sobre el juego amañado en el que los propietarios son cada vez más ricos y los inquilinos cada vez más pobres.
Redes sociales
Industria editorial Escritores fantasma: así trabajan los auténticos autores de los libros de éxito que publican los ‘influencers’
Detrás de cada libro firmado por un ‘influencer’ hay otra persona que ha trabajado a destajo para entregar a tiempo un texto en el que su nombre no aparece por ninguna parte y que, además, ha tenido que renunciar a sus derechos como autor.
Brasil
Extrema derecha Arte en tiempos de fascismo: cuando enseñar a Goya y Rubens le cuesta el puesto a un profesor
Una clase de Historia en la escuela municipal en una localidad del Estado de São Paulo desemboca en acusaciones contra el profesor y una campaña de difamaciones que encabeza el concejal de educación de la zona, de la extrema derecha bolsonarista.