Medios comunitarios
A inesgotable fortaleza das ondas comunitarias

Cuac FM mantén a súa programación en Internet mentres reivindica a regularización dos medios sen ánimo de lucro a través do espectro radiofónico convencional.

cuac FM
A Xunta reclama unha licenza que non outorgou en 21 anos de vida da radio comunitaria. CUAC FM
26 ene 2018 10:00

Os campus universitarios da Coruña constitúen unha cidade á marxe dentro do propio municipio. Dous escenarios intimamente conectados que ferven de actividade durante as principais horas do día. Calquera contido de estudo e calquera tema de conversa atopan sitio nas cafeterías, parques, paradas de transporte público, bibliotecas e diversos puntos das facultades.

As cualidades de cadaquén procuran aquí unha canle de saída, un modo de expresión e de realización persoal. Un contexto coma este permitiu que na primavera de 1996 florecese unha emisora de radio no monte da Zapateira. O Colectivo de Usuarios Activos, creado o ano anterior, impulsou nada menos que un medio de comunicación independente que transmitiu ilusión e curiosidade dende o momento da estrea.

O 103.4 converteuse no lugar de encontro de técnicos, locutores e oíntes. Paixón e complicidade contribuíron a consolidar o proxecto. As raíces fixéronse cada vez máis grosas a base de música, noticias, análise política, risos, historia, literatura ou deporte. Programas hiperlocais para comprender mellor o universo.

Os arredores da emisora ofrecen a oportunidade de contemplar o mar e gran parte da urbe herculina. Ao pecharse a porta, en cambio, xérase un microclima que se traslada a calquera zona na que exista un receptor e ganas de gozar da creatividade e da imaxinación que elevan a radio á categoría de moda eterna.

Cuac FM experimentou unha hábil adaptación ao medio dixital, pero unha serie de bandazos legais provocou recentemente o seu naufraxio nas ondas: o pasado mes de setembro pechouse a emisión en antena despois de que Xunta de Galicia abrise un expediente sancionador á radio comunitaria coruñesa a instancias do Ministerio de Industria. A sanción situaríase entre os 100.001 euros e os 200.000. Os integrantes da asociación manteñen a emisión online mentres agardan, con moderado optimismo, a resposta da Secretaría Xeral de Medios.

A loita por un oco no dial

Un nome ligado con forza a Cuac dende o primeiro intre é o de Mariano Fernández Cabarcos, que completaba os seus estudos de Dereito naquel tempo e xa apenas se distanciou dos actos e labores vencellados á emisora coruñesa.

Cabarcos considera que os proxectos comunitarios no mundo da comunicación padecen un “dano colateral”, e que “o verdadeiro fin consiste en liberar espectro para beneficiar aos operadores comerciais. Dende a óptica dunha materia prima por explotar, eles pensan nas empresas que poden ocupar ese espazo. En función do uso partidista, ademais, algunhas forzas políticas quererán máis oco para os do seu pau”.

O técnico e locutor de Cuac Fm sinala ao Ministerio de Industria como impulsor desta liña de actuación, e lembra que, “hai dous anos, filtrouse un informe a eldiario.es da carteira encabezada polo ex-ministro Soria onde aparecía a proposta de limitar a categoría audiovisual para os servizos comunitarios sen ánimo de lucro”. Naquel entón “comezaron a facer inspeccións, e a maquinaria da Administración continúa hoxe en marcha, pero as competencias sobre o territorio dependen de cada comunidade autónoma”.

Neste senso, Cabarcos aclara que, se o colectivo estima inxusta a resolución do expediente, “o acto que recorrerán será o dunha funcionaria que con seguridade sentiu dúbidas sobre a conveniencia desta medida”, e recoñece que poden existir discrepancias no seo do propio partido, pero lamenta que “as labazadas entre outros batan na nosa cara”.

O precedente de Radio Kras

A “Ley General de la Comunicación Audiovisual” que entrou en vigor en abril de 2010 indica que os medios comunitarios que iniciaran as súas emisións con anterioridade ao 1 de xaneiro de 2009 optarán a licenzas e autorizacións. Cabarcos lamenta que, ata o de agora, se evitase “mediante subterfuxios” regular a situación de Cuac FM, e apunta que, “se cadra, isto débese a que nin tan sequera teñen cuantificados estes medios e temen que se cope o espazo radioeléctrico dispoñible”.

cuac FM_2
Mariano Fernández no control e rexistro de son durante un programa de Cuac FM CUAC FM

O propio cofundador do colectivo universitario lembra que “hai moitos operadores comerciais sen licenza que usan este espectro, xeralmente, con malas prácticas laborais”. A modo de exemplo, Cabarcos advirte de que este mesmo mes achou no dial, por simple casualidade, unha emisora dedicada a espazos de tarot realizados dende Sevilla.

Unha polémica moi semellante á que protagoniza Cuac Fm afectou hai pouco a Radio Kras, emisora comunitaria de Xixón que nunca abandonou a retransmisión a través das ondas. A Administración do Principado viuse nun compromiso e negouse a levar adiante a sanción. O caso quedou arquivado.

“Isto marca un precedente en canto aos dereitos fundamentais da cidadanía asturiana; suponse que nós temos os mesmos dereitos. Non debe haber diferenza de criterio”, subliña Cabarcos.

Europa e o modelo a seguir

O círculo de Cuac FM percibe que non representa un valor a defender por parte das institucións do Estado. Segundo Cabarcos, “a Unión Europea manifesta reiteradamente o contrario: que estes proxectos alfabetizan mediaticamente, que fan un traballo importante de cohesión social, que non hai que aprecialos polo interese económico... E quen impulsa esta defensa é unha eurodeputada liberal austríaca, non un revolucionario antisistema”.

O colectivo coruñés actuou como anfitrión durante un encontro continental de radios comunitarias celebrado en 2014. Acudiron case 200 persoas de 12 países distintos. O contexto era idóneo para contrastar o funcionamento destes medios alternativos en cada territorio.

Cabarcos afirma que os colegas doutros Estados ficaron abraiados coa situación de Cuac FM, pois “eles si teñen consellos audiovisuais independentes e autoridades que velan eficazmente pola limpeza do espectro. Nos seus lugares de orixe, esta clase de medios están normalizados. En Francia, por exemplo, o 10% das frecuencias de radio son libres e fináncianse cun canon que se lles aplica ás emisoras comerciais pola súa publicidade. Con iso empregan ao 30% de persoas que traballan na radiodifusión en Francia. É un sistema que funciona ben dende o ano 1981. E nin tan sequera é o modelo de regulación máis exitoso; eu escollería o irlandés, e Portugal xa está ofrecendo licenzas provisionais”.

Un proxecto que namorou a estudantes, artistas e asociacións solidarias
Fernández Cabarcos nunca perde o sorriso ao falar da evolución da emisora, e salienta que, na actualidade, organizacións de diversa índole utilizan este espazo comunitario para ampliar e difundir os seus proxectos, alén do mundo universitario. Un novo vector que incrementa o poder deste medio.
“Temos un programa que se chama Radio Prometea, feito por persoas diagnosticadas con trastorno mental; Aspace promove emisións protagonizadas por xente con parálise cerebral; outro programa conducido pola fundación Padre Rubinos permite que os máis desfavorecidos conten a súa historia na radio... Que saia pola porta do estudo unha persoa que acaba de perder a súa vivenda e che diga que é o día máis feliz da súa vida, provoca que acades un nivel de satisfacción insuperable”, explica con emoción Cabarcos.
Os inicios, como é natural, gardan pouca semellanza co presente. Os promotores de Cuac contactaron, para dar a coñecer a súa iniciativa, cos editores da revista Cuatro Gatos, unha publicación colaborativa que se adquiría por 100 pesetas (0'60 euros) nos campus galegos a mediados dos noventa e recollía erros e torpezas do profesorado. En dúas semanas, o colectivo coruñés recibiu por carta case 30 proxectos predominantemente musicais. A aventura da radio alternativa prendera no corazón do alumnado.
Naquela quenda abriuse camiño un matinal coñecido como Good Morning, Meilán, en referencia ao reitor da Universidade. A inspiración literaria chegou ese mesmo ano con música, letras e moitas voces baixo o título de Ulalume, que ofrece aínda na web Podomatic os episodios gravados en casete aquel curso. Humor e erotismo romperon tamén o xeo sen máis demora.
“Toda a vida cultural, alternativa e xove da cidade comezou a pasar por aquí, malia a inmensa precariedade técnica coa que funcionábamos”, sostén Cabarcos, “o que demostra que podemos semellar modestos en audiencia, pero somos enormes a nivel social”.
Entre os directos máis visitados e descargados da historia da emisora fica o seguimento especial das eleccións municipais de 2015, con dezaseis persoas na rúa cubrindo todo o relacionado coa información máis próxima durante máis de cinco intensas horas.
A elección dos programas míticos, entre os máis de 430 que soaron xa en Cuac FM, supón unha tarefa delicada para Fernández Cabarcos, que finalmente destaca algúns espazos por varias singularidades: Zapping, unha hora de humor que saltou á radio comercial e chegou á pequena pantalla; Que no es poco, un “morning show” que concentrou aos locutores máis orientados ao humor e captou a admiración dunha emisora alicantina que o ofrecía cada mañá; Ar de Coruña, que percorreu máis de 50 barrios grazas a un esforzo de produción titánico para reflectir as microdinámicas da cidade; Falta Paixón, un referente musical, e Reacción en Cadena, centrado en entrevistas a personaxes de relevancia.
Con certeza non se vive a mellor época para obter grandes réditos económicos co xornalismo, pero si se experimenta un período incomparable para facer produtos espectaculares no eido dos medios de comunicación, e Cuac FM superou para sempre a proba esencial: unha mestura axeitada entre vocación, paixón e creatividade.

Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra en tu cuenta.

Relacionadas

Violencia machista
Violencia machista y medios comunitarios “Yo misma he notado lo difícil que es denunciar, por eso sé lo importante que son los medios”
Toribia Flores y Gladys Bolívar, promotoras comunitarias y comunicadoras populares en Bolivia, luchan contra las violencias machistas con su trabajo militante en la radio.
Medios comunitarios
La revolución será traducida La revolución será traducida
La traducción como herramienta de intercambio de estrategias y sabiduría entre comunidades
Marea FM it's over
29/1/2018 23:09

Tomy y demás acólitos, os vendisteis a la Marea e hipotecásteis el futuro de una emisora plural con más de 20 años de trayectoria y construída por gente venida de sitios muy distintos. Gracias por nada.

0
3
Oyente
7/12/2018 11:22

Bonita memez. Siguen teniendo los mismos programas más o menos que antes de que llegase la Marea, algunos de ellos hechos por gente que se nota que es de derechas. A ver si vas a ser un troll del PP de esos a los que les gusta cerrar radios.

1
0
Mónica (A cantante calva)
26/1/2018 22:20

#CuacResiste porque é loitadora por natureza.

2
0
Educación pública
Iglesia Semana Santa: negocios, procesiones en colegios, inmatriculaciones y fervor
Más allá de la expresión cultural, la Semana Santa tiene una esfera económica que genera millones de euros y otra social que le sirve a la Iglesia Católica para legitimar sus privilegios dentro del Estado español.
Industria
Transición industrial Mecaner, un cierre injusto o cuatro alternativas con mirada ecosocial para mantener la fábrica de Urduliz
ESK y LAB han presentado el ‘Plan de Transición Ecosocial’ que ha elaborado la cooperativa Garúa como una herramienta para la búsqueda de soluciones al ERE propuesto por la multinacional Stellantis.
Palestina
Palestina Viaje al fondo del horror
El fotoperiodista Javier Bauluz cubrió la primera Intifada, la primera gran rebelión del pueblo palestino desde la creación del estado israelí.
Argentina
Argentina Myriam Bregman: “El de Milei es un típico gobierno neoliberal con recetas ortodoxas clásicas”
Quien fuera candidata de la izquierda a la presidencia en las elecciones en las que Milei salió victorioso, evalúa las consecuencias del gobierno de La Libertad Avanza y las respuestas que están dando los distintos actores políticos.
Maternidad
Maternidades Reaprender la espera
El tiempo de gestación es largo y va a un ritmo distinto al que acostumbras: el ritmo natural al que desarrolla una playa, un monte, un océano. Y no estamos ya habituados a darle la mano a la pausa.
Momus Operandi
Momus operandi Todo es una narración
Nos dicen que las mentiras son la única realidad. Que aprendamos a mentirnos, que nos engañemos, que no nos importa la salud, ni los derechos laborales, ni las violencias estructurales.
Ríos
Radiografía fluvial de España La tierra que no amaba sus ríos
Los ríos ibéricos agonizan. Casi la mitad de las masas de agua está en mal estado. Presas, sobreexplotación, contaminación y crisis climática son sus principales amenazas, con la agroindustria como mayor agresora.
Accidentes laborales
Accidentes laborales Detenidos tres empresarios en Galicia tras la muerte de un migrante que trabajaba sin equipo de protección
El joven de 28 años, que estaba empleado con un contrato irregular, falleció el 26 de febrero tras precipitarse desde una carretilla elevadora sin la protección necesaria para esa labor.

Últimas

Ocupación israelí
Palestina El Salto te ofrece una camiseta para apoyar económicamente a la UNRWA
No cesamos de buscar nuevas vías para visibilizar un mayoritario clamor social que pide un alto el fuego al que apenas se da cabida en el discurso mediático convencional. Todos los beneficios de esta campaña irán destinados a la UNRWA.
Derecho a la vivienda
Derecho a la vivienda La PAH València clama por el derecho a una vivienda digna: “¿Duermen tranquilos?”
Centenares de personas protestan frente al palacio de la Generalitat para exigir que se haga efectivo el derecho a la vivienda ante la insoportable alza de los precios.
Sidecar
Sidecar Crisis intratable en la República Democrática del Congo
Una y otra vez los actores externos han fracasado a la hora de contener la escalada de violencia en la República Democrática del Congo.
Deportes
Rugby femenino +35 Las Milnoh Granada, un club de rugby femenino +35 creado y gestionado por mujeres
32 mujeres nacidas en mil novecientos y pico, federadas en un equipo que les ha dado un espacio propio, sentido de pertenencia, una tribu donde “yo soy porque somos”
América Latina
Caribe Haití: el fracaso neocolonial y el “eterno castigo de su dignidad”
La crisis de gobernabilidad que vive Haití después del alzamiento paramilitar que liberó a más de 3.600 presos y expulsó al primer ministro es un capítulo más de una historia colonialismo y dependencia.
Trabajo sexual
Estudio sobre trabajo sexual De la Policía, los dueños de locales y los clientes: así es la violencia que sufren las trabajadoras sexuales
Las trabajadoras sexuales sufren múltiples violencias y un estudio las recoge en sus propios términos. Las violencias más frecuentes por parte de los clientes consisten en la retirada del condón sin consentimiento o malos tratos verbales.
Urbanismo
Urbanismo La nueva Ley del Suelo va al Congreso bajo la acusación de fomentar pelotazos urbanísticos
Sumar y Podemos no garantizan el apoyo a la ley, que limita las posibilidades de declarar nulos los planes urbanísticos, así como la acción ciudadana contra las irregularidades urbanísticas.

Recomendadas

Memoria histórica
Marc Solanes “Mi bisabuela luchó en el frente y fue considerada una mala madre, pero lo hizo por sus hijas”
En ‘Las niñas de Elna’ (Pollen, 2024) el periodista reconstruye la historia de las mujeres de su familia resolviendo enigmas para resignificar la imagen de la mujer en la historia.
Euskal Herria
Korrika Correr a favor del euskera cruzando fronteras
La Korrika es el mayor evento de Euskal Herria. En la última edición de esta carrera de más de 2.500 kilómetros ha participado un tercio de la población vasca.
Cine
María Alché y Benjamín Naishtat “El cine puede proponer imágenes y reflexionar, y por eso Milei necesita destruirlo”
María Alché y Benjamín Naishtat dirigen ‘Puan’, una película optimista y amarga, entre la comedia y el cine social, que ofrece nuevas lecturas tras los primeros cien días de gobierno de Milei en Argentina.