Decrecimiento
‘Decrecer para sobrevivir’: unha oportuna introdución ao Decrecemento

O libro de José Alberto Cuesta explica como chegamos até aquí e as dúas principais opcións que se abren ante nós.

Sostibilidade
Imaxe de Kamiel Choi en Pixabay

Coordinador do Instituto Resiliencia

11 nov 2019 06:03

A literatura acerca do Decrecemento xa comeza a tomar un volume considerable, axeitado aos tempos que vivimos, nos que a imposibilidade de continuar co crecemento económico se fai cada día máis difícil de agachar. Entre nós foron pioneiras as obras do galego Carlos Taibo (En defensa del decrecimiento, 2009; Decrecimientos: Sobre lo que hay que cambiar en la vida cotidiana, 2010; Decrescimento, crise, capitalismo, 2010; El decrecimiento explicado con sencillez, 2011), que se viñeron sumar ás traducións das obras fundacionais —e posteriores— de Serge Latouche (La apuesta por el decrecimiento: ¿cómo salir del imaginario dominante?, 2009; Pequeño tratado de decrecimiento sereno, 2009 —tamén en portugués, nese mesmo ano: Pequeno tratado do decrescimento sereno—; Decrecimiento y posdesarrollo: El pensamiento creativo contra la economía del absurdo; 2009; La hora del decrecimiento, 2011; Salir de la sociedad de consumo: Voces y vías del decrecimiento, 2012; La sociedad de la abundancia frugal: Contrasentidos y controversias del decrecimiento, 2012), e tamén a Objetivo Decrecimiento da revista Silence (2006) ou aos traballos dos precursores do movemento coma Nicholas Georgescu-Roegen e E. F. Schumacher.

Decrecimiento
Causas e consecuencias da fin do crecemento económico

A nosa civilización áchase nun intre final da súa historia, enfrontada á imposibilidade de seguir a medrar, mais cun ADN que a empuxa ao crecemento continuo.

En España, á parte de Taibo, son destacables obras como a pentaloxía de Julio García Camarero, moita da última produción ensaística de Jorge Riechmann (especialmente a súa pentaloxía sobre a autocontención), e mais o libro colectivo coordinado por Kallis, Demaria & D'Alisa Decrecemento: Vocabulario para una nueva era (2015), obras ás que agora se engade un completo compendio dos ques e porqués desta proposta política, Decrecer para sobrevivir (El Viejo Topo, 2019). O seu autor é José Alberto Cuesta Martínez, doutor en xeografía, filósofo e docente de Secundaria, que desde o nó palentino da organización altermundialista ATTAC axudou a poñer en marcha un profundo e detallado debate local acerca da situación de choque civilizatorio contra os límites dun planeta finito, que tivo como un dos seus froitos a posta en marcha dun colectivo decrecentista local denominado Hasta aquí hemos llegado. Pero Alberto Cuesta non só se prodiga no ámbito da difusión con ciclos de conferencias ou libros coma este ou coma o seu achegamento filosófico aos ecocinismos, senón que é coautor dun dos primeiros traballos dispoñibles en España para traballar a cuestión no Ensino de Secundaria.

É unha obra cun espírito didáctico dirixida a explicar claramente o Decrecemento a todos os públicos

Con ese mesmo espírito didáctico de ofrecer unha explicación clara e comprensible para todos os públicos, de como chegamos até aquí e que opcións se abren ante as nosas sociedades, presenta agora este novo libro no que non falta ningunha das cuestións básicas para entender a nosa situación de colapso, enlazadas nunha secuencia que facilita a comprensión: de entender o que é o "crecemento exponencial" e a súa repercusión na "pegada ecolóxica" humana, na primeira parte, pasamos a visualizar a "dinámica expansiva do capitalismo" cunha perspectiva histórica na que imos percorrendo as súas diversas fases, até chegarmos á actual caracterizada polos fenómenos do "pico do petróleo, o final do crecemento e a crise terminal" deste modelo socioeconómico (segunda parte do libro), crise que segundo nos explica o autor é a cuarta e última gran crise do sistema capitalista ao longo dos seus apenas cinco séculos de historia. É especialmente salientable a atención prestada á cuestión do declive enerxético (tanto no seu aspecto cuantitativo —curva de Hubbert— como cualitativo —Taxa de Retorno Enerxético—, que non adoita estar presente en todas as obras sobre o Decrecemento, malia ser —como explica o autor— unha das táboas máis curtas do barril de Liebig, así como o espazo dedicado a presentar os escenarios (gráficas incluídas) do famoso informe dos Límites do crecemento (1972), actualizados ao momento actual.

Decrecimiento
Atrancos para comunicar o colapso

Como transmitirlle a unha sociedade dominada polo mito do progreso perpetuo a mensaxe de que vai colapsar?

Posteriormente internámonos na terceira e derradeira parte do libro, nunha descrición das "perspectivas" que se abren diante de nós en función das coñecidas tres variables da fórmula IPAT (poboación, tecnoloxía e consumo). Esta é unha das partes sen dúbida máis interesantes e potentes do libro, para aquelas persoas cunha inquedanza activista. Nela comeza Cuesta explicando "por que a tecnoloxía non solucionará o problema", abordando "a cuestión demográfica" (un tabú apenas tratado neste tipo de obras, e que adoita ser desbotado moitas veces con acusacións de malthusianismo por parte das esquerdas) e expoñendo as dúas principais vías que se abren ante nós, na estela doutros traballos fundamentais como En la espiral de la energía de Fernández Durán & González Reyes.

A disxuntiva que temos diante é Decrecemento ou barbarie (título doutra obra sobre a cuestión, de Paolo Cacciari, de 2010), dinos sen eufemismos o autor, lembrándonos que o nazismo —como avisaba Carl Amery en Auschwitz, ¿comienza el siglo XXI? Hitler como precursor (2002)—, lonxe de ser unha aberración histórica de difícil repetición, foi un ensaio do que nos espera se deixamos que todo continúe a súa tendencia inercial. Así, José Alberto Cuesta fai un repaso ás orixes do fascismo e aos seus "piares" ideolóxico, económico, político e psicolóxico apoiándose nunha segunda obra de obrigada referencia: o Informe Lugano de Susan George, poñéndoos en relación coas tendencias que amosa a deriva fascista do capitalismo terminal.

Atrévese a tratar o tabú da superpoboación, o factor ás veces esquecido do Teito do petróleo, e a explicar a deriva fascista do capitalismo nesta súa crise terminal

E é precisamente debido a esta evolución que está a desenvolver o sistema, que cobra na actualidade especial relevancia este novo repaso á proposta política do Decrecemento (que Cuesta explica é unha proposta baseada "no coñecemento científico", "ilustrada", "cosmopolita", "antipatriarcal" e distinta diso que chaman "austeridade"), cando polo seu flanco esquerdo, o capitalismo comeza a debuxar propostas coma o Green New Deal e outras variantes do capitalismo verde ou crecemento verde, que na medida en que rexeitan —ou cando menos aprazan até horizontes máis ou menos indefinidos— o abandono do crecemento, ofrécense como vías para non aceptar a alternativa decrecentista. Por iso este libro divulgativo que "defende a idea de que a única maneira de lograr un mundo que sexa a un tempo sostible e equitativo pasa polo decrecemento económico das sociedades opulentas, para que as sociedades e poboacións empobrecidas poidan ter unha vida digna", non podía chegar nun momento máis acaído. Un libro moi recomendable para unha comprensión social máis ampla desta alternativa e para alimentar un debate inaprazable.

Sobre este blog
O Centro de Saberes para a Sustentabilidade (CSS) é un Regional Centre of Expertise on Education for Sustainable Development recoñecido oficialmente pola Universidade das Nacións Unidas. Ten como misión fundacional “informar, sensibilizar e implicar a comunidade educativa e a sociedade no seu conxunto na promoción da transformación social necesaria para o cumprimento dos Obxectivos de Desenvolvemento Sustentable a través de experiencias cos pés na terra que fomenten a conservación, a sustentabilidade, a protección ambiental e a resiliencia“. O goberno do CSS é horizontal e democrático a través dun Consello Reitor formado por representantes de todos os axentes participantes. Máis información: http://www.saberes.eu
Ver todas las entradas
Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra en tu cuenta.

Relacionadas

Decrecimiento
Ampliación aeropuerto La insostenible sostenibilidad de Barcelona
La ampliación del aeropuerto de Barcelona es un proyecto impregnado de la cultura del siglo XX, con evidentes implicaciones en la destrucción de una naturaleza y una ciudad que han alcanzado sus límites.
Río Arriba
Río Arriba Luis González Reyes: “Vivimos en un mundo en el que la escasez es un elemento central”
Primera entrevista del programa Río Arriba en formato podcast y vídeo donde hablamos de las nuevas guerras neocoloniales por recursos en la era de Trump y Putin, de la escasez, del decrecimiento y el colapsismo.
Tribuna
Tribuna Decrecimiento azul: un enfoque necesario para mares al límite
Mientras se celebra la UNOC3 y en el contexto de cambio climático y pérdida de biodiversidad al que nos enfrentamos se necesita —también en el mar— un cambio de paradigma donde el crecimiento y la ausencia de límites dejen de ser la norma.
Sobre este blog
O Centro de Saberes para a Sustentabilidade (CSS) é un Regional Centre of Expertise on Education for Sustainable Development recoñecido oficialmente pola Universidade das Nacións Unidas. Ten como misión fundacional “informar, sensibilizar e implicar a comunidade educativa e a sociedade no seu conxunto na promoción da transformación social necesaria para o cumprimento dos Obxectivos de Desenvolvemento Sustentable a través de experiencias cos pés na terra que fomenten a conservación, a sustentabilidade, a protección ambiental e a resiliencia“. O goberno do CSS é horizontal e democrático a través dun Consello Reitor formado por representantes de todos os axentes participantes. Máis información: http://www.saberes.eu
Ver todas las entradas
Crisis climática
Investigación El cambio climático multiplicó las muertes por doce en Madrid y por seis en Barcelona durante la ola de calor
Un estudio estima en 2.300 las muertes durante la pasada ola de calor en Europa. Barcelona ha sido una de las urbes con más fallecimientos y Madrid, la que más ha visto incrementarse la mortalidad por culpa del cambio climático.
Sphera
Minería La inacabada historia de la minería en Asturias
VV.AA.
Uno de los accidentes recientes más graves en la minería asturiana vuelve a cuestionar el sistema de controles y ayudas públicas para las minas en proceso de reestructuración.
Genocidio
Genocidio La segunda consultora más importante del mundo es señalada por su papel en el despiece de Gaza
Boston Consulting Group está considerada una de las “big three” del sector. Ahora, una serie de informaciones señalan cómo ha estado detrás de la fundación antiUnrwa encargada de la distribución de ayuda y de los planes de expansión en la costa.
Perú
Literatura José Carlos Agüero enseña en ‘Persona’ que recordar es necesario cuando olvidar se convierte en la norma
‘Persona’, segunda obra del autor peruano José Carlos Agüero, se convierte en una exploración profunda sobre los cuerpos desaparecidos, la identidad fragmentada y las múltiples formas que puede adoptar una misma vida marcada por el conflicto.
Opinión
Opinión Javier Milei y el “leninismo de derecha”
Milei se apropió de la “técnica” del populismo, produjo un significante vacío (“casta versus pueblo”) y asumió el mandato de terminar con la inflación.
Transición ecosocial
Transición ecosocial El Informe Albanese: neutralizar la impunidad, reinterpretar el derecho
Poner negro sobre blanco los nombres y apellidos de buena parte de las mayores corporaciones del mundo ligadas a la extensión del capitalismo colonial que hace negocios arrasando las vidas de miles de personas, representa un paso relevante.

Últimas

Andalucía
Derechos Humanos Decenas de barrios en Sevilla, Granada y Almería viven otro verano récord en calor con cortes de luz diarios
Endesa mantiene a miles de vecinos de decenas de barrios populares en las ciudades de Granada, Sevilla y Almería sin electricidad. Las instituciones siguen sin atajar una situación que lleva enquistada más de una década en muchas zonas.
Comunidad de Madrid
Sanidad a la madrileña Camas cerradas y urgencias saturadas: el verano en los grandes hospitales de Madrid
Los pasillos de las urgencias del Gregorio Marañón rebosan de camas, mientras se cierran 300 en planta. En el conjunto de la comunidad los hospitales vivirán un verano con un 30% menos de camas, de media.
El Salto Radio
El Salto Radio Que no sean
Ellas lo conocieron como Dani. Ellos, como Sergio. Pero ni Dani ni Sergio existieron jamás. Estas son las consecuencias de las infiltraciones policiales. Y también, las formas de resistirlas.
Comunidad de Madrid
Sanidad a la madrileña Solo dos pediatras se incorporarán a los centros de salud de la Comunidad de Madrid
85 médicos y médicas de familia entrarán en la plantilla. 15 de ellos irán en grupo a levantar centros de difícil cobertura que estaban caídos.
Opinión
Opinión Sindicatos estadounidenses en la larga lucha contra Amazon: ¿una luz al final del túnel?
Amazon es el paradigma de la política empresarial antisindical en Estados Unidos, pero su suerte puede cambiar en los próximos años. El movimiento sindical se juega su supervivencia en ello.
Más noticias
Opinión
Opinión Kneecap y Bob Vylan logran lo que el punk no pudo: aterrorizar a los medios británicos
Hasta ahora, que unos veinteañeros punkis dijeran un puñado de tacos se consideraba un escándalo, pero no un motivo para cambiar todo el modus operandi de una de las cadenas de televisión más importantes y prestigiosas del mundo.
Análisis
Análisis Los mass media y el espectáculo de la presidencia imperial
La saturación mediática de la era Trump tiene un objetivo: desplazar el foco absorbiendo el ancho de banda disponible tanto de los medios de comunicación como de nuestro proceso cognitivo.

Recomendadas

Unión Europea
Unión Europea La sociedad del miedo al declive
La angustia ante el futuro acompaña a las sociedades europeas desde hace tiempo y precede a la Unión Europea. Se manifiesta con mayor claridad en los períodos de declive económico y las turbulencias políticas y sociales que los acompañan.
Laboral
Laboral Reivindicar los derechos laborales en microempresas, el reto de los sindicatos
Nuevas estrategias hacen frente a realidades como las de los falsos autónomos o los puestos en remoto, mientras el PP quiere restringir aún más los comités de empresa.