Ecologismo
Cada pedazo desta terra é sagrado para o meu pobo

O célebre discurso do xefe indíxena Si’ahl lémbranos unha importante mensaxe para o noso futuro.

Neus Caamaño_1
Ilustración do libro "Cada parte de esta tierra es sagrada para mi pueblo", de Akiara Books. Neus Caamaño

Coordinador do Instituto Resiliencia

22 ene 2020 06:03

A nova editorial barcelonesa Akiara Books publicou recentemente un interesante libriño (64 páxinas), dispoñible en tres edicións bilingües castelán-inglés, catalán-inglés e portugués-inglés, que rescata un dos discursos indíxenas máis lendarios dos pobos do norte de Abya Yala, supostamente pronunciado en 1854 polo xefe Si'ahl, tamén escrito Seattle, nome que serviría para rebautizar un asentamento de colonos europeos no Estado de Washington, anteriormente coñecido como Duwamps. O discurso deste xefe das tribos suquamish e duwamish é un dos máis afamados nos Estados Unidos e en Europa xunto coa breve profecía atribuída a outra tribo norteamericana (os cri) de que "cando a derradeira árbore for cortada, o derradeiro río envelenado, e o derradeiro peixe estea morto, o home branco descubrirá que non pode comer o diñeiro".

Precisamente outra frase cargada de contundencia e tirada da transcrición (máis ben recreación total do discurso, feita 116 anos despois) realizada por Ted Perry a partir daquel discurso, é a que dá título ao libro que hoxe nos ocupa: "Cada pedazo desta terra é sagrado para o meu pobo", lema que simboliza a resistencia á mentalidade comercial do home branco que é quen, contra o sabedoría dos pobos daquel continente, de pretender a posesión da terra. Xustamente a mesma mentalidade que chega ao seu paroxismo con ese modelo neoliberal contra o que se rebelara a sociedade civil na mesma cidade de Seattle, 145 anos despois daquel discurso.

O discurso do xefe Seattle simboliza a resistencia fronte a unha mentalidade que chega até hoxe co modelo neoliberal

Como ten sinalado a activista maia Lolita Chávez "os pobos orixinarios temos os nosos propios modelos de vida e somos antineoliberais, anticapitalistas e antirracistas pola nosa propia cosmovisión, e iso en Europa non se está entendendo". Por iso o libriño publicado agora con ilustracións bicromáticas da ilustradora de orixe galega Neus Caamaño, acompañadas dun amplo comentario do ecofilósofo Jordi Pigem, é unha axuda moi oportuna para entendermos por que un dos modelos alternativos á ecocida cosmovisión da modernidade capitalista reside precisamente na visión dos pobos indíxenas. Un modelo especialmente sólido, pois practicouse de maneira exitosa durante milleiros de anos ao longo de todo o planeta. E digo ben: en todo o planeta, mesmo nesta Europa que se autodefine como referente colonial-imperial para chamar indíxenas a todos os demais pobos, pois tamén entre nós hai unha antropoloxía indíxena por descubrir cunha cosmovisión de seu, e porque en certa maneira, seguindo ao tamén filósofo Slavoj Žižek, todos somos indíxenas para o capitalismo.

Mais volvamos ao vello xefe Si'ahl e á historia do seu discurso, que nos explica e pon en contexto Pigem. Din as crónicas da época que aquel vello cacique mestizo de dúas tribos e ben relacionado cos invasores brancos, era un home de grande elocuencia, característica habitual nos que ostentaban o liderado nos pobos daquel subcontinente. E que, en certa ocasión, con motivo da visita do gobernador do Estado, deu un discurso na presenza tamén doutros indíxenas e daqueles homes brancos cos que tiña pacíficas relacións, que debeu abofé ser memorable (malia as dificultades da dupla tradución habitual naqueles contextos) pois trinta anos despois aínda estaba presente para a poboación branca e así é que foi publicado nun xornal local, aínda que nunha versión demasiado recargada dun artificioso e barroco lirismo inglés. Posteriormente, nos anos 1969-71 producíronse novas versións, unha das cales —a máis correcta desde a óptica dos encargados desta publicación que agora sae do prelo— estivo a cargo dun académico chamado Ted Perry do que lamentablemente achamos moi escasa información no libro, malia ser en realidade súas as palabras, xa que, en rigor, co paso do tempo e o rexistro pouco fiel de partida, ao vello Si'ahl pouco máis ca inspiración se lle pode atribuír deste texto.

O célebre discurso foi recreado varias veces, e nesta versión preparada por Jordi Pigem resulta máis verosímil e moi acaído aos tempos que corren

Porén, se cadra froito do espírito da época na que o redacta Perry, na que estaba a nacer, canda outras revolucións (sexuais, feministas, de liberación nacional, dos dereitos civís, etc.), o movemento ecoloxista (adoita dicirse que a publicación da Primavera silenciosa de Rachel Carson en 1962 marca o seu comezo), o texto axéitase ao que podería ter dito un líder indíxena tanto naqueles tempos do século XIX como hoxe mesmo no século XXI; vén sendo, poderiamos dicir, unha recreación literaria mais verosímil. E é que, no fondo, as loitas da época de Si'ahl e as da época de Ted Perry non se diferencian, e mesmo hoxe, como naquela altura, tamén cómpre defender o carácter "sagrado" da terra fronte á apisoadora industrial: abonda ollar para calquera dos innumerables conflitos que sacoden América de norte a sur, as máis das veces con poboacións indíxenas afectadas en primeira liña, comezando por Standing Rock e rematando nos conflitos dos mapuches polas súas terras no extremo sur do continente.

Neus Caamaño_2
Ilustración do libro "Cada parte de esta tierra es sagrada para mi pueblo", de Akiara Books. Neus Caamaño

Cómpre aínda hoxe salientar (con meirande espanto, se cadra, por chegarmos xa a un punto desorbitado de desnaturalización) o estraño que resulta no fondo o concepto non só da posesión senón da explotación destrutiva da terra e da biosfera, pois é "a nosa nai". Tales son os termos que pon en boca de Si'ahl o profesor Perry na versión que popularizara naquela década un documental producido para unha canle de televisión baptista, titulado Home, e que Pigem expurgou nesta edición dalgunhas inexactitudes históricas e dalgunhas outras partes "que facían perder intensidade", segundo xustifica nun comentario enriquecido con moitas pistas para todas aquelas persoas interesadas na conexión entre cosmovisión indíxena, espiritualidade e ecoloxía.

Hai moito que aprender desta maneira indíxena de conectar cosmovisión, espiritualidade e ecoloxía, para resistirmos fronte ao capitalismo

Mais o propio Perry chegou a dicir, nun acto de humildade, que non debeu usar nunca o nome deste persoeiro histórico para recrear unha suposta mensaxe ambientalista dos pobos orixinarios, recoñecendo mesmo que "poñer palabras na boca de alguén que non coñecía, particularmente dun nativo americano, é pura desmesura arrogante, ou mesmo un feito racista", e recoñece que malia os progresos que se teñen dado no coñecemento acerca destes pobos, "en realidade sabemos moi pouco, e o que pensamos que sabemos está mediatizado por películas, encontros ou palabras e imaxes casuais, e outros estereotipos. Serven á nosa visión do mundo, pero non son auténticos".

Con todo, nesta recreación súa que agora nos achega Akiara Books, atoparemos advertencias cunha innegable forza expresiva: "Se continuar a contaminar a súa cama, o home branco morrerá, unha noite, sufocado na súa propia inmundicia". E expresións que nos transmiten, doutra maneira, o mesmo que hoxe nos di a ciencia ecolóxica ou a dinámica de sistemas: "Porque o que lle acontece á terra, acontécelles aos fillos e fillas da terra". Un discurso que conecta acertadamente logos, ethos e pathos, como aconsellaba Aristóteles na súa Retórica a calquera aspirante a dominar a oratoria, algo do que se cadra podemos aprender moitos e moitas que nos dedicamos a denunciar e a mobilizar conciencias. No final do libro, Jordi Pigem tamén nos lembra outro texto fundamental para esta recuperación da sabedoría ecolóxica indíxena: A Basic Call to Consciousness, publicado en 1977 pola Confederación Iroquesa (traducido ao castelán pola editorial Miraguano). Así pois, estamos diante dun valioso conxunto de reflexións presentados en 64 fermosas páxinas, resultado dun remix cultural que agora chega a nós a través do tempo, das etnias e das linguas, como un potente meme chamado a formar parte das novas culturas que precisamos con urxencia construír.

Sobre este blog
O Centro de Saberes para a Sustentabilidade (CSS) é un Regional Centre of Expertise on Education for Sustainable Development recoñecido oficialmente pola Universidade das Nacións Unidas. Ten como misión fundacional “informar, sensibilizar e implicar a comunidade educativa e a sociedade no seu conxunto na promoción da transformación social necesaria para o cumprimento dos Obxectivos de Desenvolvemento Sustentable a través de experiencias cos pés na terra que fomenten a conservación, a sustentabilidade, a protección ambiental e a resiliencia“. O goberno do CSS é horizontal e democrático a través dun Consello Reitor formado por representantes de todos os axentes participantes. Máis información: http://www.saberes.eu
Ver todas las entradas
Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra en tu cuenta.

Relacionadas

Ecologismo
Ecotopías La Estación
“La Estación” ha sido uno de los relatos finalistas en el certamen de relatos ecotópicos 2024 de Ecologistas en Acción
Río Arriba
Río Arriba Yayo Herrero: “El holocausto nazi no es una excepcionalidad en la historia de Europa, es un modus operandi”
Nueva entrevista de Río Arriba en formato podcast y vídeo en el que hablamos de ecofeminismo, transiciones ecosociales justas, decrecimiento, colapso, poner la vida en el centro y mucho más.
Sobre este blog
O Centro de Saberes para a Sustentabilidade (CSS) é un Regional Centre of Expertise on Education for Sustainable Development recoñecido oficialmente pola Universidade das Nacións Unidas. Ten como misión fundacional “informar, sensibilizar e implicar a comunidade educativa e a sociedade no seu conxunto na promoción da transformación social necesaria para o cumprimento dos Obxectivos de Desenvolvemento Sustentable a través de experiencias cos pés na terra que fomenten a conservación, a sustentabilidade, a protección ambiental e a resiliencia“. O goberno do CSS é horizontal e democrático a través dun Consello Reitor formado por representantes de todos os axentes participantes. Máis información: http://www.saberes.eu
Ver todas las entradas
Genocidio
Genocidio La segunda consultora más importante del mundo es señalada por su papel en el despiece de Gaza
Boston Consulting Group está considerada una de las “big three” del sector. Ahora, una serie de informaciones señalan cómo ha estado detrás de la fundación antiUnrwa encargada de la distribución de ayuda y de los planes de expansión en la costa.
Unión Europea
Unión Europea La sociedad del miedo al declive
La angustia ante el futuro acompaña a las sociedades europeas desde hace tiempo y precede a la Unión Europea. Se manifiesta con mayor claridad en los períodos de declive económico y las turbulencias políticas y sociales que los acompañan.
Andalucía
Derechos Humanos Decenas de barrios en Sevilla, Granada y Almería viven otro verano récord en calor con cortes de luz diarios
Endesa mantiene a miles de vecinos de decenas de barrios populares en las ciudades de Granada, Sevilla y Almería sin electricidad. Las instituciones siguen sin atajar una situación que lleva enquistada más de una década en muchas zonas.
Opinión
Opinión Sindicatos estadounidenses en la larga lucha contra Amazon: ¿una luz al final del túnel?
Amazon es el paradigma de la política empresarial antisindical en Estados Unidos, pero su suerte puede cambiar en los próximos años. El movimiento sindical se juega su supervivencia en ello.
Opinión
Opinión Kneecap y Bob Vylan logran lo que el punk no pudo: aterrorizar a los medios británicos
Hasta ahora, que unos veinteañeros punkis dijeran un puñado de tacos se consideraba un escándalo, pero no un motivo para cambiar todo el modus operandi de una de las cadenas de televisión más importantes y prestigiosas del mundo.
Opinión
Opinión Archivo de gestos: lo mínimo como resistencia
Archivar no es solo conservar, es también decidir qué queda fuera. Todo archivo es una forma de poder, pero también puede ser —cuando se invierte desde los márgenes— una forma de desobediencia.

Últimas

Ocupación israelí
Israel Netanyahu viaja a Washington para reunirse con Trump y valorar una posible tregua en Gaza
Hamás ha dado el visto bueno al acuerdo; pero los israelíes quieren peinar algunos flecos pendientes. El grupo islamista pide garantías y la retirada de las FDI del enclave.
Estados Unidos
Estados Unidos Las inundaciones en Texas causan 80 muertos en el contexto de recortes a la lucha contra la crisis climática
Siguen los trabajos de rescate y localización de personas desaparecidas en Texas. La respuesta a las lluvias torrenciales dejan en evidencia los hachazos presupuestarios a los servicios de prevención y emergencias de la administración Trump.
Cooperación internacional
Tribuna Extremadura ante el espejo del rearme: ¿más tanques o más derechos?
Una reflexión, con mirada extremeña y desde el mundo de la cooperación, sobre el preocupante giro hacia la militarización de las políticas públicas y de la economía.
Francia
Francia ¿Unas primarias de la izquierda francesa? La idea seduce a socialistas y verdes pero Mélenchon la rechaza
El PS, los Ecologistas y sectores disidentes de la Francia Insumisa defienden recuperar el espíritu de la coalición unitaria del Frente Popular y presentar a un solo candidato en las elecciones presidenciales de 2027.
Cine
Cine Rezad por los viajeros
‘Les voyageurs’, ópera prima del camerunés David Bingong, es un retrato de la vida de los inmigrantes que esperan para cruzar la frontera que separa Marruecos de España.
Más noticias
Fútbol
Fútbol El equipo de fútbol femenino decidido a construir un nuevo Sudán desde el exilio
Un equipo de fútbol de desplazadas sudanesas en El Cairo lucha por continuar con el sueño de jugar. En el exilio, continúan entrenando.
Extrema derecha
Extrema derecha Estados Unidos declara la guerra contra los pobres con la ley “grande y bella” de Trump
VV.AA.
La norma presupuestaria, que contempla más de un centenar de disposiciones, convierte a ICE en el cuerpo de seguridad del Estado más financiado y es un cheque en blanco para las grandes contaminantes.
Obituario
Obituario Jane Lazarre (1943-2025)
La escritora neoyorquina, autora de ‘El nudo materno’, falleció el pasado mes de junio. Su obra conectó enseguida con entorno feministas por ofrecer un relato de la experiencia materna más allá de las estrechas paredes del hogar

Recomendadas

Laboral
Laboral Reivindicar los derechos laborales en microempresas, el reto de los sindicatos
Nuevas estrategias hacen frente a realidades como las de los falsos autónomos o los puestos en remoto, mientras el PP quiere restringir aún más los comités de empresa.
En el margen
En el margen Aisetou Kajakeh: “Nosotras no estamos rompiendo techos de cristal, sino sorteando muros”
Esta socióloga española asegura que las asociaciones gambianas en España mantienen un vínculo directo con el lugar de origen, lo que hace que nunca pierdan la conexión con las raíces.