Medio rural
Servizos básicos inaccesibles: os tropezos de medrar no rural

Segundo un artiigo do Faro de Vigo, en Galicia hai 2.000 aldeas completamente baleiras e máis de 10.000 con menos de dez habitantes; 41 aldeas en venta e un de cada tres concellos está con risco de desaparecer. 

Mais o avellentamento da poboación e a emigración non son noticias novas. A Xunta elaborou varios plans de acción para incentivar o retorno ao territorio galego en xeral, tomando como prioridade as zonas rurais. 

Alén do que se amosa nos medios masivos de comunicación sobre os negocios de produtos artesanais ou dos proxectos de gandería e agricultura, os impulsos administrativos fixéronse presentes na vida cotiá? Como vive a mocidade neste contexto?

MENORES DE 10 ANOS 

No concello de Mondariz en Pontevedra, que das catro provincias galegas é a que ten menor índice de abandono, o número de nenas e nenos menores de 10 anos diminuíu máis dun 20% desde o ano 2009. 

Non hai moito tempo que as nais e pais de familia do concello se mobilizaron ao ficar sen servicio de pediatría máis dun ano. 

Todos os días, un autobús escolar para ás oito da mañá enfronte da miña casa e recolle os nenos do meu lugar para levalos ao colexio. O autobús percorre estradas e camiños tan estreitos que ten que frear cada vez que se cruza cun coche; pasa por outros lugares e outras aldeas recollendo rapaces, mais nunca se enche. 

Na aldea na que vivo, ademais do monte, hai dúas atraccións para as nenas: unha zona de xogos escondida detrás de la vella escola, e unha cancha de fútbol. Ambos, baleiros a maior parte do tempo. Non poden acceder a outro tipo de entretemento cerca de casa porque non hai. Para atopalos, terían que ser levadas polos maiores a cascos máis urbanizados. Parecera que dende pequenas aprenden que “se queres algo, tes que desprazarte, tes que saír da aldea”. 

ADOLESCENCIA 

Rematar a ESO significa, sobre todas as cousas, mudar a unha escola máis afastada. Pero, cales son as ofertas educativas realmente accesibles? 

Estudar bacharelato ou comezar un ciclo superior. No tempo que levo vivindo nesta zona rural, puiden darme conta que a segunda opción é a máis popular entre a xuventude por razóns máis ben prácticas: estudas menos tempo e especialízaste nun oficio, o que quere dicir que te podes incorporar ao mundo laboral más rapidamente. 

A idea de cursar un grao universitario é moito menos común entre os poucos adolescentes da zona. Escoitei comentarios de pais que pensan que a universidade —aínda que sexa “pública”— é un espazo para persoas adiñeiradas, o que deixa ver que en moitas familias a opción nunca foi sequera considerada como tal. 

Pero en termos máis concretos, ingresar á universidade vivindo no medio rural é case imposible se non se conta cun medio de transporte privado ou con medios económicos que permitan pagar unha residencia estudantil ou un aluguer na cidade. Aínda cando a Universidade de Vigo está relativamente preto da miña aldea —40 minutos en automóbil—, o tempo adicado ao desprazamento pode levar ata 6 horas diarias, dous de ida e catro de volta, se se depende por completo do transporte “público”. 

ADULTOS NOVOS 

Quizás o problema da mobilidade é unha das causas que máis dificultan vivir nun entorno rural. Un autobús sae ás sete e media da mañá e outro retorna ás sete da noite. Non hai máis. Pagar un taxi, camiñar á vila máis próxima ou depender dos favores que poida ofrecer a veciñanza, acaban por completar as opcións para desprazarse. Incluso acudir a eventos vespertinos organizados polo mesmo concello se tornan inaccesibles para quen non conta cun medio de transporte propio. 

É un canellón sen saída: a baixa poboación fai imposible un aumento de horarios xa que non sería rendible para as empresas das liñas de autobuses. Mais, sen inversión, non hai ganancia posible. Algo similar acontece co servizo de internet: segundo o Informe Cobertura de Banda Ancha de 2018, na provincia de Lugo hai máis de 75,400 persoas sen acceso a internet a unha velocidade de 2Mbps, e en todo o territorio galego a cifra total ascende a 357.500. 

Xa a mediados do ano pasado se anunciou que a Xunta incentivou á empresa Telefónica con máis de 14 millóns de euros para levar fibra óptica a núcleos con menos de 300 habitantes. O que significaría un gran avance se temos en conta que o 90% dos núcleos de poboación en Galicia teñen menos de 100 habitantes, segundo un artigo de La Voz de Galicia. 

Con todo, no caso da aldea na que vivo, a instalación da fibra óptica, que estivo lista a mediados do ano pasado, non foi activada ata a data de publicación deste texto. 

Se os subsidios do goberno non son suficientes para solucionar nin a problemática da conectividade nin a do transporte, de que xeito se pretende dar solución á escasez de recursos e á emigración? 

Ao mesmo tempo, as ofertas de emprego escasean. Cousa que quere dicir que tanto estudar, como traballar, require dun esforzo extra, coloca en desvantaxe e precariza a vida. En moitos casos, para a xuventude vivir nunha zona rural significa abandonar inquendanzas e desexos para enfocarse en metas máis alcanzables. 

Parecera que as vantaxes e privilexios que ofrece o medio rural, como a posibilidade de ter unha horta propia, entre moitas outras materias primas que poden significar un aforro económico por unha banda, e unha mellora na calidade dos alimentos, fican cortas por unha cotiandade nas que o acceso a servicios básicos está obstaculizado desde a infancia.