Medio rural
Como rachar as ás da mocidade

Guiada por un anhelo,  por un ideal que quizabes pecaba de ser demasiado bucólico, mudeime a unha pequena aldea no medio do monte. A maioría das cousas que procuraba fixéronse presentes en canto cheguei: tranquilidade, natureza, silencio e ar limpo. Os primeiros días semellaba que este novo espazo, tan diferente ás grandes cidades en que vivín, tíñao todo para que eu desenvolvese unha vida digna. Iso, até que apareceron as inevitables tarefas de reprodución da vida.

Ninguén mo advertira antes, mais agora ninguén deixaba de mo repetir: “Sen coche aquí non vas a ningures”. E era certo. A única liña de bus que pasaba pola aldea só ten un horario de ida e volta. Baixa cara á vila ás sete da mañá e volve sobre as sete da tarde. Fóra diso, só queda camiñar máis dunha hora para chegar a outro sitio onde se pode abordar outro bus para ir cara á cidade más próxima.

Ao cabo de poucos días, logo de que me asentei e coñecín á miña nova veciñanza, notei que estaba por comezar a vivir nun estado de illamento. Non tiña cartos para sacar un permiso de conducir e moito menos para custear, mercar e manter un coche. Aínda que fose de segunda man. De súpeto, revelóuseme, moi pola contra do que pensara ao chegar, que, paradoxicamente, mudarse da cidade ao rural hoxe en día é algo ao que só pode acceder certo sector da poboación. Aqueles cun certo nivel adquisitivo que poden pagar o transporte (sexa público ou privado) e atopan o xeito de aproveitar todos os demais servizos básicos que no rural non son tan accesibles como o son na cidade.

Así, sen coche particular e sen ganas de camiñar a diario unha hora de ida e outra de volta, tiven fronte a min dúas opcións para conectarme co mundo alén da aldea:

1. Volverme unha experta dos horarios das liñas de bus. E non só aprender de memoria os que pasan pola aldea e polo meu consello, senón os de todas as vilas dos arredores que conectan coa cidade. Logo, os desa cidade cos das outras cidades. Para iso, tenae que controlar os tempos de traxecto para poder coordinar os enlaces entre liñas e crear os itinerarios do día. De aldea a vila, da vila a outra vila, desa segunda vila á cidade e desa cidade, se é o caso, a outra.
   
   
2. Depender da veciñanza. Consiste en ir preguntando –primeiro á veciñanza coa que tes máis confianza e logo, nun acto de desesperación, con aquela da que só oíches falar e só coñeces o seu nome- quen baixa ou sobe da vila a certa hora ou a certo día. Mais optar por esta alternativa é asumir a perda de certa autonomía: dependes do tempo das demais persoas, dos seus ritmos, horarios...

Para ambas opcións tes que adaptarte e facerte á idea de que –xa sexa para coller o bus ou para chegar á hora establecida polo veciño- vas ter que cortar os teus plans á metade ou que vas terminar esperando por horas, á deriva, até que apareza o medio que te levará a casa.  

Até agora, uso ambas alternativas se quero saír da aldea, aínda que cada vez opto máis pola primeira opción e utilizo o pouco transporte público que hai. Con todo, sei que terminarei gastando moitas horas de vida dentro e á espera do bus alén de todos os cartos que supón. Porque o prezo do transporte non reflicte ao seu carácter “público”. Ao longo de todo o rural, tanto os horarios coma as liñas de bus continúan a desaparecer malia que as empresas concesionadas están subvencionadas , xa que estas seguen a avaliar a viabilidade do transporte en termos económicos. Se só unha ou dúas persoas usan a liña, prefiren optar por quitala porque non dá cartos suficientes e fano sen sequera pensar no que isto supón para toda unha comunidade. Deste xeito, as políticas implementadas para “repoboar” o rural terminan por ser contraproducentes. ¿Alguén pensou que a xente non usa a liña porque os horarios son incompatibles ao xeito de vida? O meu campo está cheo de serpes que se morden a cola.

Os esforzos por sobrevivir

Nestas condicións de illamento e inmobilidade, pregunto: que tipo de traballo se pode  atopar? Onde? En que condicións? Na aldea, alén da panadería, a tenda, o xornal ou teletraballar, non hai oferta laboral. Isto, xunto coa carencia de servizos, é o que fai que na vila máis próxima, a mocidade dos arredores acepte traballar por tres euros a hora no único supermercado da zona (declarando máis á facenda, por suposto). Onde máis se vai traballar se os desprazamentos son tan complicados? As denuncias están fóra da cuestión pois 3 euros son máis que ningún e, ademais, os donos son tamén parte da veciñanza. Védela? A pantasma do éxodo comeza a aparecer.   

Secasí, a vida constitúese de moito máis que de cartos e traballo. No tempo de lecer, quen non procura algo que lle enche un pouco o espírito? Mais neste ámbito volvémonos a atopar contra a parede. Non hai ofertas culturais, educativas nin de ocio. Non as hai nas aldeas e son absolutamente insuficientes nos concellos. Unha vez máis: hai que saír a procuralas. E como vas tomar un obradoiro ou ir a un concerto se non podes regresar a casa porque o único bus cara á aldea sae da cidade ás 17 horas?

Ao cabo dun tempo, resígnaste un pouco. Quedas en casa. Reprimes a nostalxia por certo estilo de vida dicindo para ti: “isto é vivir no rural, isto son as súas implicacións”. Como se vivir no rural fose excluínte de ter acceso aos servizos básicos. “Non hai boa recepción de teléfono. Non temos acceso á fibra óptica Facer a compra é un suplicio. Natural: é o rural. Que esperabas?”. A carencia dos servizos xustifícase co feito de vivir no campo. O grave disto non é só a actitude de resignación que termina por imperar e borrar as ganas de mirar alén do horizonte, senón que termina por normalizar a pobreza, a precariedade, ao tempo que se lle etiqueta eufemisticamente coa lenda “estilo de vida”.

Se non hai “futuro” no rural, como se acostuma dicir mesmo na mesa aldea, non é por falta de aptitude nin de carácter. Non é porque non haxa mocidade á que non lle interese nin porque á que está aquí precisa de esforzarse máis. Os proxectos rurais que logran sobresaír e subsistir son unha excepción, unha aspiración, mais non a norma. Non nos rebaixemos a pensalo en termos meritocráticos. Se non hai futuro é porque ráchannos as ás. Non porque nazamos sen elas.