Honduras
Erika García e Diana Guillén: máis feminismo fronte a ditadura en Honduras

Érika García e Diana Guillén, traballadoras do Centro de Derechos de Mujeres, achégannos a realidade do activismo e a situación en Honduras, onde centos de feminicidios quedan impunes cada ano e aumenta a represión baixo unha nova ditadura ‘made in USA’.

Diana Guillén Erika Garcia
Erika García e Diana Guillén en Compostela
@osaltogz
18 abr 2018 20:03

Estas semanas están de xira no país dúas activistas e feministas hondureñas, dentro do proxecto O mundo que queremos. Érika García e Diana Guillén traballan no Centro de Derechos de Mujeres de Honduras (CDM), unha organización que loita polo “fortalecemento da autonomía, o exercicio e o goce dos dereitos, a cidadanía, a igualdade e a xustiza de xénero para as mulleres”. Estes días compartiron coñecementos en varias vilas galegas. Quedamos con elas en Compostela para falar de feminismos, das violacións de dereitos humanos e da ditadura instaurada en Honduras desde hai uns meses.

Segundo datos de La Vía Campesina, en Honduras hai 2 millóns de mulleres campesiñas das que o 86% non ten acceso á terra. Como enfronta este problema o CDM?
E.G: O que sucede coas mulleres campesiñas é que os títulos de propiedade ou de recuperación de territorio están a nome do xefe da familia, que é un home. Se hai unha separación eles quedan coa propiedade. Margarita Murillo, asasinada en 2014, era unha campesiña que loitaba por que as mulleres quedasen coas súas propiedades e que eses títulos non se puidesen vender despois, algo que os homes adoitaban facer non só para enriquecerse, senón tamén para evadir as responsabilidades de manutención dos fillos. É unha conduta machista moi arraigada.
Desde o CDM impulsamos as hortas familiares para que na súa terra, as mulleres poidan sementar e ter cultivos para o consumo das súas familias. Tamén hai hortas en áreas urbanas de San Francisco Morazán, onde as mulleres teñen hortas urbanas e venden os alimentos que elas cultivan, creando un soporte económico para elas, xa que a maioría son nais solteiras.

Centro de Derechos de Mujeres honduras
Mulleres formadas no Centro de Derechos de Mujeres. Imaxe: CDM

Axudades tamén a moitas mulleres que traballan en maquilas. Cal é a situación e en que consiste a vosa axuda?
D.G: O CDM ten dúas oficinas, unha en Tegucigalpa e outra en San Pedro Sula, que é onde está a maior poboación de traballadoras na industria. O ano pasado eran unhas 124.000 e poucas delas estaban sindicadas. Nesa zona hai 240 empresas maquilas e só 24 sindicatos. Desde o CDM formamos ás compañeiras dos sindicatos en dereitos humanos e laborais e en perspectiva de xénero para que sexan elas as que fomenten o cambio dentro das súas estruturas de traballo e das súas comunidades.

Que beneficios supuxeron este tipo de accións para as mulleres?
D.G: Están empoderándose e chegando a postos na xunta directiva dos sindicatos e están moito máis formadas en dereitos laborais e dereitos humanos. Ademais teñen un papel activo de colaboración nas problemáticas laborais ou de violencia doméstica coas súas compañeiras de traballo.

Nos últimos anos houbo máis de 4.000 feminicidios e a gran maioría quedaron impunes. O movemento feminista está traballando nese sentido. Cal é a situación actual?

E.G: En 2014 e 2015 a taxa elevouse. Desde entón, as cifras oficiais din que hai unha baixada, pero sabemos que se nos ocultan cifras. Aínda así, son altas: en 2017, segundo un observatorio universitario, houbo unha muller asasinada de forma violenta cada 17 horas. A percepción da cidadanía é que as cifras non só non baixaron, senón que van en aumento.
D.G: Tamén están cambiando as figuras destes delitos. O estado está optando por cualificalas como “mortes indefinidas” en lugar de como feminicidio. Son moi poucos os casos xulgados como feminicidio, en parte pola cultura e formación do persoal xudicial. As estatísticas do observatorio universitario foron incluso menores que as que deu o Centro Estadístico Policial (Cepol). En 2017, 385 fronte a 393.
E.G: En 2016 foron 460 casos segundo o Cepol e só houbo dúas sentenzas condenatorias por feminicidio. O resto quedaron impunes, ás veces por non ser tipificados como feminicidio e outras porque non se investigan e quedan como “morte violenta”, sen máis.

Os dereitos sexuais e reprodutivos están en claro retroceso pola influencia que teñen os grupos fundamentalistas e as igrexas, que practicamente son o segundo poder que está a gobernar Honduras.
Feminicidios honduras
Protestas contra os feminicidios en Honduras. Imaxe: CDM

Desde hai uns anos non hai educación sexual nas escolas e en consecuencia hai un aumento dos embarazos en mulleres adolescentes. Cal é o papel das igrexas nesta decisión política?
D.G: Os dereitos sexuais e reprodutivos están en claro retroceso pola influencia que teñen os grupos fundamentalistas e as igrexas, que practicamente son o segundo poder que está a gobernar Honduras. Estes grupos están moi ligados ás estruturas de goberno, cun congreso moi conservador que non deixa lugar a ningunha política aos dereitos humanos das mulleres. Por exemplo, en 2009 aprobáronse as guías de educación sexual nos centros de educación secundaria e a partir do golpe dese ano, as guías foron queimadas en fogueiras, literalmente. Despois prohibiron a píldora anticonceptiva e actualmente aumentaron as penas para o aborto baixo calquera suposto. Honduras é o segundo país de Latinoamérica con máis embarazos en adolescentes.
E.G: Antes mesmo se falaba de pracer, de masturbación, era unha formación integral. Agora só no 4% dos institutos hai educación sexual e nin sequera é integral, quedan na parte anatómica. Incluso eliminaron os debuxos dos órganos reprodutivos.

Discutiuse un novo código penal no que participaron consultores españois da AECID. O delito por aborto quedou igual e incluíronse tipos penais coma terrorismo para determinados casos de protesta social.

Cal é o debate social actual sobre a píldora e sobre o aborto?
E.G:
O ano pasado creouse a plataforma “Somos Muchas”, formada por organizacións feministas entre as que estaba CDM, para loitar pola despenalización do aborto en determinadas causas. O ano pasado discutiuse un novo código penal no que participaron consultores españois da AECID (Agencia Española de Cooperación Internacional para el Desarrollo). Desde a plataforma tentamos reunirnos con eles e dicían que ían cambiar cousas pero ao final non pasou nada. O delito por aborto quedou igualiño no novo código penal, e incluíronse tipos penais coma terrorismo para determinados casos de protesta social.
D.G: Tamén tipificaron como delitos as ofensas aos sentimentos relixiosos en caso de denuncias e protestas contra as accións de grupos fundamentalistas e igrexas.

Iso sóanos...
E.G:
Xa, despois soubemos que os consultores españois tiñan unha liña moi parecida ao seu código e foi un auténtico retroceso. O aborto quedou exactamente igual (3-5 anos de prisión), e subiron as penas para o persoal de saúde con penas de ata 10 anos. En abril de 2017 houbo un debate social en todo o país, algo inédito en Honduras e que foi un logro importante para nós. Houbo unha concienciación, pero desde o Congreso non houbo vontade política. Un día convocamos unha protesta fóra do Congreso e á mesma hora convocaron aos grupos fundamentalistas e converteuse nunha cousa moi violenta, con coitelos, pedras.
D.G: Moitos deles eran persoas convocadas polo partido do Goberno, que se mobilizaron en vehículos do estado. Os enfrontamentos violentos deste grupo fundamentalista relixioso estaba preparado.

O CDM forma parte da Plataforma 25 de noviembre. Cal é a actividade da plataforma e a situación do movemento feminista na actualidade?
E.G: A plataforma e o movemento feminista en Honduras están nun momento de debate ao redor das eleccións do pasado ano. Para moitas organizacións eran ilegais e non se podían avalar, mentres outras organizacións tiñan outras visións. Foi un momento de debate entre organizacións e aínda non hai un posicionamento claro sobre que facer agora que a ditadura xa está conformada.

O mundo que queremos Honduras
Diana Guillén e Erika García nun obradoiro en Galiza. Imaxe: O mundo que queremos

A 'NOVA' DITADURA DE JUAN ORLANDO HERNÁNDEZ

Despois da fraude electoral houbo meses de moitas protestas e represión. Seguen activas esas mobilizacións ou asúmese a realidade?
E.G:
Xa non hai protestas. O 20 de xaneiro a Alianza de Oposición convoca un paro nacional ata o 27, que era a toma de posesión. Foi unha semana de accións onde cambiou a estratexia de represión do Goberno. Primeiro a xente saía á rúa e tomaba as estradas pero despois o país militarizouse moitísimo. Non deixaban que a xente saíse á rúa e a forza das protestas viuse reducida. A cantidade de militares, policías, cobras, tigres, policías antidroga e de intelixencia era impresionante. A xente comezou a ter medo e despois quedaron pequenas mobilizacións por sectores e comunidades que son convocadas pola poboación, non por ningún organismo nin grupo político.
D.G: As accións que se está tomando agora van no camiño de defender aos 12 presos políticos que hai actualmente. Hai un grupo de avogados e avogadas que están tentando liberar a estas persoas. Houbo máis de 1000 arrestos en decembro e xaneiro e o máis que se pode facer é denunciar as violacións de dereitos humanos que se deron durante ese tempo. Estes presos políticos están nun estado horrible, sendo tratados peor que animais.

Hai  policías creadas con fondos estadounidenses que se encargan de dar capacitacións e de intelixencia, proporcionan armas e tecnoloxías impresionantes. Para ser un país tan pobre, temos drons de vixilancia, submarinos…

Laura Zúñiga Cáceres, filla de Berta, dicía que cada vez había máis activistas e en consecuencia, máis represión. É máis arriscado ser activista agora?
E.G:
Ese é o problema. O grao de militarización é incluso peor que no Golpe de Estado de 2009. Antes reprimían a Policía Nacional e as forzas armadas, pero agora hai moitísimas policías creadas con fondos estadounidenses que se encargan de dar capacitacións e de intelixencia, proporcionan armas e tecnoloxías impresionantes. Para ser un país tan pobre, temos drons de vixilancia, submarinos…
D.G: O equipamento de cada policía ten un valor de 5.000 dólares. Cada ano Juan Orlando está integrando 500 oficiais máis e xa leva 3-4 anos así, case 2000 oficiais só na policía militar. Ademais de que el é o dono da maioría de empresas de seguridade privada. En Honduras é habitual ver as colonias pechadas, con persoal privado impedindo o paso. Ten o control de todos os poderes do estado. O ditador agora en goberno, que se reelixiu de forma fraudulenta, ilegal e anticonstitucional, permítese retirar aos maxistrados da corte suprema e colocar os que el quere para aprobar as leis e os recursos que el interpoña.

Honduras1
Xa non hai debate sobre se é unha ditadura ou unha democracia.
E.G: Non, está claro. Incluso moita xente votante do seu partido está indignada. E si que hai máis activismo agora, pero tamén hai máis medo. Hai unha poboación nova que din que non mide o perigo, cando en realidade é unha poboación que non ten oportunidades e polo tanto non ten nada que perder.
D.G: Non hai opcións de traballo, de estado, de saúde… Os niveis de impunidade por corrupción son altísimos. Descubriuse que o partido actual de goberno desfalcou ao seguro, roubaron fondos e adicáronos a pagar as súas propagandas políticas. Vendían contratos para que empresas lles desen medicamentos falsos para a sanidade. Houbo 3000 mortes a consecuencia disto, a maioría mulleres, e actualmente só hai unha persoa xulgada que está recluída pero sae cando quere aos lugares que quere.

O movemento que xurdiu da indignación e da rabia precisa formación política para ter claras as cousas e non saír só a protestar

Malia esta impunidade coa corrupción ou os feminicidios, a represión, a fraude nas eleccións, seguides facendo activismo. Como xestionar a frustración?
E.G:
É moi frustrante, pero non se pode non facer nada. Hai un movemento de perda no movemento social pero moitas de nós xa sabiamos que isto ía pasar, levamos anos vendo os comportamentos ditatoriais de Juan Orlando. Desde o CDM e outras organizacións sociais queremos crear un tecido social nas novas xeracións que saíron á rúa para formalos, porque mentres tanto non podemos facer máis. Este movemento que xurdiu desde a indignación e da rabia precisa formación política para ter claras as cousas e reproducir os plantexamentos politicos para non saír só a protestar, senón saír tamén cunha estratexia efectiva que achegue ao cambio social. 

Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra en tu cuenta.

Relacionadas

Honduras
Asesinatos políticos Las balas con nombre y apellido que aguardan por los campesinos en Honduras
Los asesinatos de defensores y defensoras de la tierra en Honduras, así como de sus familiares cercanos, se multiplican en el Bajo Aguán, en Honduras.
Honduras
Honduras Los derechos sexuales y reproductivos son una deuda pendiente del nuevo gobierno en Honduras
El gobierno de Xiomara Castro aprueba la despenalización de la “píldora del día después” solo en caso de violación, las organizaciones feministas califican de “farsa y burla” esta nueva medida.
América Latina
América Latina América Latina: Una perspectiva de progreso en un contexto convulso
Para afianzarse, el bloque progresista deberá construir un discurso ideológico alternativo de marcado carácter regional que escape del marco ultraderechista regionalizado.
Genocidio
Genocidio Israel se felicita por armar a sus ciudadanos, mientras ataca por cuarta vez el hospital de Al Shifa
Mientras el ministro de Seguridad Nacional Ben Gvir celebraba en el parlamento israelí un récord en la concesión de licencias de armas, las tropas sionistas invadían Al Shifa, donde se refugian unas 30.000 personas.
Análisis
Genocidio Armas y recursos para los palestinos y sus aliados
Es imposible escuchar ninguna petición de ayuda material, militar y económica para la resistencia armada palestina, o para sus aliados regionales, por parte de la izquierda global.
Música
Música “Stand by your man”: cómo el country posicionó el conservadurismo y la segunda ola feminista en Estados Unidos
A pesar de la imagen conservadora que tiene la música country, artistas como Tammy Wynette, Dolly Parton o Loreta Lynn cantaron y compusieron a finales de los años 60 sobre temas feministas.
Opinión
Opinión Hombre blanco busca negro no violento
'La próxima vez el fuego' supone una declaración de principios e intenciones, además de una denuncia del racismo de la sociedad norteamericana que a James Baldwin le tocó vivir, pero que abarca en sus propuestas, por igual, a blancos y negros.
Derecho a la vivienda
Derecho a la vivienda El Ayuntamiento del Partido Popular de Logroño desahucia a la PAH
Saltándose los protocolos, sin levantar acta ni expediente, el Gobierno del PP del Ayuntamiento de Logroño arrebata el local a la PAH de La Rioja y se lo concede irregularmente a la asociación de Familias Numerosas.
Crisis climática
Crisis climática El maremoto ignorado: la temperatura de los océanos alcanza registros nunca vistos
Los mares del planeta llevan un año batiendo récords de temperatura. Las consecuencias de este fenómeno van desde un incremento de las anomalías meteorológicas a una desestabilización de las corrientes marinas y los patrones climáticos globales.
Crisis climática
Crowdfunding 350.000 euros por denunciar la inacción climática
Un total de 16 integrantes de Rebelión Científica se enfrentan a importantes multas por sus acciones no violentas para denunciar la inacción ante la crisis climática. Activistas medioambientales denuncian un “efecto dominó represivo” en toda Europa.
Palestina
Protesta Miles de personas denuncian el genocidio de Israel en Gaza en una manifestación en Donostia
La movilización tenía por lema 'Genocidio Stop' y la han convocado agentes de la cultura vasca, que la han acompañado con actuaciones musicales, bertsos, bailes o ilustraciones

Últimas

Ocupación israelí
Palestina El Salto te ofrece una camiseta para apoyar económicamente a la UNRWA
No cesamos de buscar nuevas vías para visibilizar un mayoritario clamor social que pide un alto el fuego al que apenas se da cabida en el discurso mediático convencional. Todos los beneficios de esta campaña irán destinados a la UNRWA.
Opinión
Opinión Un marzo entre memorias, antídoto frente a ‘la neolengua’
‘El Gran Hermano’ continua con la peligrosa deformación y banalización de las realidades encerradas en la palabra ‘terrorismo’.
Más noticias
Formación El Salto
Formación El Salto Política por todos los medios: periodismo de análisis en la era de la aceleración
Entre el 10 y el 30 de abril, la Escuela de Periodismo Crítico de El Salto desarrolla un curso para aprender a leer y escribir la información política.
Análisis
Lobby bancario Sacrificar el euro digital para que nada cambie
Ante una adopción masiva del euro digital sin límites, los bancos dejarían de ser esenciales y verían disminuida su capacidad para seguir creando dinero.
Antitaurinos
Maltrato animal Un nuevo paso hacia la derogación de la tauromaquia
“El marco legislativo debe cambiar en base a una sociedad con mayor sensibilidad”, argumenta David Calvo, miembro de la Comisión Promotora de #NoEsMiCultura.
Antimilitarismo
Financiación de Israel Una sede del BBVA, “bañada en sangre” por los vínculos del banco con el genocidio palestino
Activistas de Alternativa Antimilitarista-Movimiento de Objeción de Conciencia rocían con pintura roja una sede del BBVA para denunciar el apoyo financiero de la entidad a las compañías que suministran armamento al ejército sionista.

Recomendadas

Inteligencia artificial
Inteligencia artificial La Unión Europea abraza la ley del algoritmo más fuerte
La inteligencia artificial ya tiene quién la regule. El Parlamento Europeo ha aprobado una ley que no mitiga las preocupaciones por los efectos que puede tener el modelaje algoritmo sobre los derechos fundamentales.
Cómic
François Schuiten “Viví la desaparición de mi perro con tanta violencia que dibujé guiado por la intuición”
Ven la luz las dos últimas obras del autor de cómic belga François Schuiten: ‘Jim’, elegía por su perro fallecido, y ‘El regreso del capitán Nemo’, nueva entrega de la imaginativa serie que desarrolla desde 1983 junto al guionista Benoît Peeters.
Rojava
Pueblo kurdo Alina Sánchez o Legerin: huellas para quien busca
El 17 de marzo de 2018, la internacionalista argentina Alina Sánchez perdía la vida en Rojava.
Análisis
América Latina Bukele, sin contrapesos e internacionalizado
El presidente de El Salvador ha ganado peso como referente de la derecha radical hispanohablante. Su “método”, una combinación de represión, punitivismo y propaganda digital, ha calado en otras experiencias regionales e internacionales.