Galego con acento catalán

Un portal pechado do barrio da Vila de Gràcia de Barcelona abre as súas portas e propaga a melodía da canción “Milonga de aquí” de Sés pola rúa. Ao principio escóitase ao lonxe, pero conforme se avanza polo corredor, chégase a unha pequena habitación na que Isaac, Héctor, Joan e Yolanda, todos cataláns de nacemento, len atentos a letra da compositora bergantiñá intentando completar os ocos que faltan nela. “O meu pai fala galego pero nunca me ensinou. Aprender a lingua agora é unha maneira de reivindicala”, conta Isaac nun case perfecto galego despois de tan só catro meses estudándoo.

Segundo datos do Instituto Galego de Estatística, só o 31% dos galegos utiliza sempre a lingua propia para comunicarse, descendendo esta porcentaxe ao 13% cando se trata de poboación nova. A realidade lingüística de Galiza sorprende a estes estudantes cataláns, que coinciden na idea da existencia de prexuízos contra o idioma na sociedade galega. “Viaxo todos os anos a Galiza e deime conta de que para moita da xente de alí o galego é lingua da casa pero non da rúa”, relata Héctor. A súa parella ten ascendencia galega, máis concretamente da zona dos Ancares, e agora que tiveron unha filla, asegura que estas clases son “a maneira perfecta de ser partícipe da cultura e dos antepasados da nena”.

Carlos Vieito, politólogo de carreira e activista a prol da lingua, leva tres anos vivindo en Barcelona e é o encargado de facer chegar o idioma e a cultura galega a estes estudantes. “As aulas naceron porque unha rapaza italiana que estaba aprendendo galego quería sacar o Certificado de Estudos de Lingua Galega (Celga) e, como non atopaba ningún curso, preguntoume se podía ser eu quen lle dera clases. Ao final ela botouse atrás, comezouse a apuntar outra xente e aquí estamos”, relata. Carlos asegura que cando empezou esta andaina pensaba que a maioría da xente querería estudar galego ou ben para poder sacar algún título ou ben por temas laborais. Non obstante, sorprendeuse cando falou cos seus alumnos e se deu conta “de que o fan por amor ao idioma”. Yolanda naceu en Venezuela, medrou en Catalunya e ten ascendencia galega. Os seus pais nunca lle falaron galego por medo a que despois tivese problemas para aprender o castelán. “O amor pola terra forma parte da herdanza que me puxeron nas maos e por iso tiña ganas de aprender a lingua”, narra.

Identidade da terra

Ao igual que Yolanda, Joan sempre tivo “a vontade de aprender o idioma, a identidade e a cultura galegas”. Este mozo catalán conta que viaxa “cada verán” á terra de onde era a súa avoa. A Joan gustaríalle estudar filoloxía galega e asegura: “Estou namoradísimo de Galiza. Son fan”. Porén, tamén se mostra preocupado “pola situación do galego”. “Vexo que alí non hai un pensamento a favor da identidade da terra, as novas xeracións falan cada vez menos”, narra. Mónica Pazos, secretaria xeral da Mesa pola Normalización Lingüística, asegura que a situación máis preocupante é a da xente nova. “Só un de cada catro menores de 15 anos fala galego. O Goberno leva anos facendo políticas en contra da lingua. É a Xunta quen ataca o idioma, penso que socialmente si hai apoio ao galego, viuse na manifestación do Día das Letras”, afirma Pazos. Valentín García Gómez, secretario de Política Lingüística da Xunta, asegura: “Non hai ningún problema no sistema educativo, esa é a lectura fácil. O que hai que facer é ver de onde veñen eses rapaces. O problema está nas súas zonas de socialización. Os nenos de Vigo ou da Coruña nunca falaron galego”.

Para Yolanda, o máis contraditorio é que “xente que quere tanto a súa terra” non fale a lingua propia. Conta que, cando era cativa e viaxaba a Galiza con seu pai, o coche ía máis rápido no momento no que pasaban León. “Cando me atopo con galegos que están polo mundo vexo que sempre teñen morriña. Se cadra hai que marchar para darse conta do que un ten na casa”, conta.

García cre que parte do problema é a consideración que temos sobre os galegofalantes: “Ata agora tratamos a alguén de galegofalante se o usa sempre. Para min un galegofalante é quen sabe empregalo, escribilo e o usa nalgún momento do seu día”. Non obstante, Joan sente que o galego está “moi castelanizado e que se segue así, pasará de ser unha lingua propia a un dialecto do castelán”. Para o catalán, o idioma galego “non ten soporte institucional e, se o ten, é moi pobre”. García asegura: “Dende a Xunta si se poden facer cousas, o problema é que as campañas que levamos a cabo non teñen un impacto inmediato na sociedade”.

Carlos está convencido de que en Galiza existen uns prexuízos “moi fortes” contra a lingua. Está convencido de que “o futuro é dos neofalantes” e fai fincapé na importancia de non usar a lingua “só cada catro anos”. Carlos asegura que para el a lingua é: “o amor á familia e á terra. Podería perdelo todo e o galego sería o que me quedaría”.