Extractivismo
Ezkerra dibanera!

Adierazpen honekin bukatu zuen bere hitzaldia, Boliviako trantsizio energetikoaz, Elisabeth Peredo ekofeministak ATTAC-ek abuztuan Toulousen antolatutako herri mugimenduen udako unibertsitatean. Berak Pablo Solon aktibista boliviarraren hutsunea bete zuen mintegian, azkenak ezin baitzuen bertara etorri Andeetako herrialdean juiziopean dagoelako. Duela sei urte, Solon Boliviako gobernuaren Nazio Batuetako embaxadorea zen eta kargua uzterakoan prebarikazioan jauzi omen zen. 2010 urteko Klima eta Uraren aldeko Cochabambako gailurraren antolatzailea izan zena, jadanik ez dago ados Evo Moralesen gobernuak aurrera eramaten dituen proiektu extraktibistekin (El Bala, Chepete, Miguillas eta Rositas urtegiak, Tipnis errepidea edo Cuprita 1 eta 2 mehategiak, kasu ezagunenak aipatzearren...) eta MAS alderdiaren gobernuak ez dio jarrera kritikoa barkatu. Fideltasun falta ordaindu beharko du. Bolivian bezala beste herrialde latinoamerikarretan (Ekuador, Venezuela, Uruguay) ere ezkerreko gobernuek liskar handiak dituzte komunitate indigena eta nekazalekin edo elkarte ekologista, feminista edo akademikoekin, euren proeiktuak kolokan jartzen batituzte tokiko erkidego askoren bizi baldintzak eta etorkizuna.

Aldaketa politiko-sozial handiak, batez ere politika banatzaileak gertatu dira Latinoamerikako erregimenetan azken 10/15 urteetan. Dudarik ez. Ekuador eta Bolibian, adibidez, Konstituzio berriak idatzi dituzte, munduko progesistenetarikoak, eskubide politikoen defentsan, non Amalurraren Eskubideak edota Sumak Kawsay/Suma Qamaña edo kitxua eta aimara herrien Bizitza Ona aipatzen diren. Baina testu legaletatik praktikara distantzia handia dago oraindik ere.

Extraktibismoa, hau da, “errekurtso naturaleen bolumen erraldoien erausketa, ingurune eta giza-inpaktu altuekin merkatu globalen exportaziorako bideratuak” Eduardo Gudynas ikerlari uruguayarraren esanetan, ez da aldatu. Kontrakoa, biderkatu egin da nabarmenki azken hamarkadan, gobernu progresistekin. Alvaro Garcia Linerak duela gutxi gogorki kritikatzen zituen ekologisten jarduerak esanez “400 urteko extraktibismoa ezin da lau urtetan amaitu”. Amaitu ez, noski, baina gutxitu agian bai.

Eskizofrenia da nagusi Abya Yalaren lurraldeetako gobernu populisten artean eta kopurutsuak protestak eta extraktibismoaren kontrako kanpainak kontinente osoan.

Iraila honen hasieran CLACSO-k eta Transnational Institutek (TNI/Amsterdam) Quiton “Publikoa denaren gaineko liskerrak Latinoamerikan eta Kariben” antolatutako mintegian parte hartzeko aukera izan dut eta bertan ikerlari gazteen lan konprometituen emaitzak ezagutzeko parada izan dut baita ere. Edgardo Lander Venezuelako soziologoak ikerlanen azterketa egiterakoan horrela zioen: “Erreza da guretzak Peru, Colombia, Brasil edo Mexikoko gobernu neoliberaleen aurkako borrokak aztertzea, kritikoak izatea eta kontra aritzea, aldiz zaila dugu oso azaltzea, zergaitik errefusatzen ditugun gobernu progresisten politika extraktibistak eta zergaitik hobesten dugu komunitateen defentsan ateratzea…”.

Gobernua lortzeak ez du suposatzen kapitalismoaren pilatze-lojikarekin apurtzeak eta hor dago koxka. Hori ez da Latinoamerikan bakarrik gertatzen. Europan ere adibide ugari ditugu. Horregatik, ezkerrak kapitalismoa gainditzeko teoria eta praktika alternatiboak gauzatu behar ditu.

Teoriak, kapitalismoaren haratago eskenatokiak diseinatzeko, zeren Frederic Jameson filosofo iparamerikarrak dionez “Errezago dugu munduaren amaiera irudikatzea, kapitalismoaren bukaera baino”. Teoria eta praxis-en arteko loturak ezinbestekoak dira. Teoriaren beharrak eta praxiaren froga etengabeak deskonfiantza demokratikoaren premia plazaratzen dute. Eduardo Galeanok idatzi zuenez: “ Cuando el Estado se hace dueño de la riqueza del país, vigilemos quién se hace dueño del Estado”.

Ezkerrak terapia beharra du. Herrigintza eta Estatugintzaren arteko dinamikak dialektikoak dira eta kontraesaleak eta aurrerapausoak koordinatzeko tenorean elektoralismoa, sektakeria, kooptazioa eta kaudilismoak uxatu behar dira. Mendebaldeko gizartean eta herri kolonizatuetan ere. Zentzu horretan, paradigmatiko iruditu zait Alberto Acosta ekuadortarrak eta Ulrich Brand alemaniarrak batera idatzitako liburu berria (“Decrecimiento y post-extractivismo. Salidas de laberinto capitalista. Icaria 2017) non irtenbide justu eta askatzaileak lortzeko, Iparrean eta Hegoan pairatzen dugun produkzio eta kontsumo eredu inperialaren muga sozio-biologikoak salatzen diren eta beste mundu posible hori eraikitzeko gida lerro batzuk seinalatzen diren ere. Irakurketa ederra, ezkerraren terapia martxan jartzeko. Ezkerreko partidu, elkarte, fundazio, mugimendu eta gobernuak… etzundu gaitezen dibanean behin baterako.