Corpos Incómodos
Como é ser trans no rural galego?

Se non te fixeches esta pregunta, non debes preocuparte. Estás entre a maioría que pensa que o paraugas LGTBI e o rural son cuestións a priori incompatibles.

corpos incómodos 2
presidenta da asociación trans Amizando
13 feb 2020 07:45

Fixécheste algunha vez esa pregunta? Se a resposta é “non”, non debes preocuparte. Estás entre a maioría que pensa que o paraugas LGTBI e o rural, a aldea e todo o que comporta, son cuestións a priori incompatibles. As respostas poden ser moitas, dende un conservadorismo premarcado ata o pensamento de que o trans nunca existiu nin puido existir en entornas non urbanas. Non é casual tampouco, pois as mensaxes que chegan alimentan dito discurso con recursos de todo tipo. Mesmo o propio Orgullo, pensado e desenvolto como unha festa principalmente urbana onde todas as que supostamente fuximos de entornas hostís —non urbanas— agrupámonos para construír redes de apoio e afecto e para saír á rúa a reivindicar.

O rural galego está farto de tópicos, como os cualificativos impostos pola ditadura que o tachaban de inmóbil, submiso e conformista, e que tantas e tantas mobilizacións medioambientais, obreiras, comunais e de diverso calado cuestionaron.

No noso imaxinario colectivo, en contraposición á cor das grandes avenidas cheas de carrozas, está a escuridade da pedra, o medo ao rumor, á comunidade pequena que vixía para que se cumpran os patróns marcados polo sistema patriarcal. Un deses terreos hostís onde só os armarios aportan seguridade para se desenvolver como quen se é, malia que isto supoña non chegar a selo nunca.

Non encanto, dito imaxinario adoita ser unha crenza adquirida, unha idea herdada sementada nos nosos cerebros polo discurso que nós mesmas producimos. E como tal, do mesmo modo que aconsellamos facer co resto de crenzas adquiridas, non cabe outra acción posíbel que sometela a dúbida, cuestionala, e desamigala, como único modo de saber canto ten de real e canto de imaxinado, de tópico. De feito, acontece que o rural galego está farto de tópicos, como os cualificativos impostos pola ditadura que o tachaban de inmóbil, submiso e conformista, e que tantas e tantas mobilizacións medioambientais, obreiras, comunais e de diverso calado cuestionaron.

Daniela Ferrández

E atrévome a dicir isto porque eu son a primeira que posuía ditos prexuízos sobre o rural galego como un espazo inseguro. Prexuízos sobre os posibles prexuízos dos demais, un círculo vicioso capaz de consumila a unha e ao seu entorno, e que non permite desenvolverse con liberdade e, a fin de contas, con felicidade. Xa fóra do armario e presentándome abertamente como muller trans, volvín en repetidas ocasións á aldea da miña parella á que non fora dende antes da transición, e para a miña sorpresa e malia algunha mala reacción anticipada pola miña banda, o trato que recibín das veciñas foi magnífico.

Falamos da vida, de felicidade, de diversidade e de mudanzas —evidentes—, todo dende o respecto e co sorriso por diante, unha actitude maioritaria que me fai sentir seguridade cando paseo polas rúas empedradas desta aldea ourensá. Porén, a cabeza dunha muller trans en transición está nun estado constante de alerta, e non pode facer máis que analizar o entorno en busca de erros, do que non encaixe, do que faga transcender o plano do soño para adentarse na realidade. Rapidamente, chega á miña mente a posibilidade de que o agarimo que experimento non sexa real, senón un reflexo construído para que eu non estivera incómoda, e que polo tanto, aínda que eu non o percibira, íase falar mal de min ás escondidas nun radio de 50 Km á redonda.

Pero sigo pensando e pregúntome se iso non é outro prexuízo dos que gardo no meu interior máis profundo, e que forma parte dun saco que levo comigo, e que comparten co medo e a inseguridade. Acepto que falar vaise falar, e incluso que eu quero que se fale, pois a palabra é o único xeito de estender a nosa mensaxe, de que a xente se cuestiones condutas adquiridas e de que comece a mudar un entorno que temos diante, que nos importa, e que nos fai tamén.

Estas reflexións están permanentemente presentes cando paseas por Chueca, “o barrio da liberdade”, con temor aos grupos fascistas organizados que a patrullan de cando en vez, ou mesmo cando chegas a túa casa en Santiago ás cinco da mañá, e sorpréndeste sentindo medo pola rúa.
Agora ben, que se vaia a falar sobre min, sobre o trans e o LGTBI non implica necesariamente que se teña que facer con más intencións, o que me fai decatarme de que independentemente do que pensen de min o do que digan por tras miña, síntome segura. Non teño medo de sufrir unha agresión, nin unha mala mirada de quen xa me mirou aos ollos, nin un berro de quen me invitou a tomar café na súa casa. Non son consciente do que pasa fóra do campo dos meus sentidos, e, polo tanto, non me doe, non podo deixar que sexa así pois iso arrastraríame ao abismo. Esa non é outra que a primeira lección para vivir sendo trans, e é visto que non está de máis recatala de vez en cando.

DE CHUECA Á “Arcadia rural”

Pero o conto non remata aquí, xa que estas reflexións están permanentemente presentes cando paseas por Chueca, “o barrio da liberdade”, con temor aos grupos fascistas organizados que a patrullan de cando en vez, ou mesmo cando chegas a túa casa en Santiago ás cinco da mañá, e sorpréndeste sentindo medo pola rúa. Ese medo que non existía na aldea, e que che persigue na idílica cidade. Ese medo que se demostrou racional en tantas e tantas agresións que se rexistraron nas grandes urbes do Estado español no ano anterior. Ese medo, que comparte especie co mesmo medo que lle temos ao rural, e que anida en nós separándonos das nosas raíces.

Non quero aquí resultar irracional e proclamarme fiel defensora da “Arcadia rural”, ese mundo agrario idílico propugnado polo catolicismo social a principios do século XX e rescatado polo franquismo como discurso lexitimador dun modelo de opresión fascista no campo. No rural existen prexuízos, agresións e discriminacións contra o colectivo do mesmo modo que existen na sociedade, pero é posible que lle estamos pedindo que nos mire e que nos queira sen miralo e sen querelo a el.

EXPERIENCIAS: FERNANDO, MARÍA E XÁCIA

Iso é o que me ven á cabeza ao falar con outras persoas trans que moran no rural galego, e que comparten comigo a súa sensación de seguridade, xunto coa posesión —xeralmente—, dun historial sen conflitos nin agresións. Malia iso, moitas delas viven no armario para se protexer do medo a un rural conservador e excluínte que temos todes, sen atopar a forza para comprobar se realmente é así. Este é o caso de Fernando, que mora en Xunqueira de Ambía, a onde chegou tras pasar un tempo en grandes urbes galegas e do Estado español. Cidades nas que Fernando recoñece que sufriu transfobia e missgendering, experiencias que lle levaron a deixar de contar quen era como único modo de descansar da transfobia cotiá, e que lle resultaron o suficientemente dolorosas como para se cubrir as costas no seu novo espazo de vida. Un espazo que percibe como inseguro, que lle fai estar alerta, malia que as cousas que teme que acontezan experimentounas, ata hoxe, vivindo nas cidades. Unha crenza adquirida a fin de contas e reforzada polo discurso do propio colectivo, que lle dixo que o medo nestes casos era pertinente.

O mesmo lle ocorre a María na aldea familiar que visita decotío, onde só a súa familia e amigas saben quen é realmente. Motivada polos mesmos medos que Fernando, María adoita a utilizar un recurso que teme, o que considera a maior arma do inimigo neste medio, que non é outro que o rumor. Deste xeito, ela mesma encargouse de non desmentir un relato sobre o seu pasado que lle engadía unha orixe cis, xunto cunha complexa historia familiar que lle levou a pasear polas rúas da súa aldea.

Máis alá de todo iso, para Fernando e María todo é calma, son persoas cis para unhas veciñas para as que o feito trans, como adoita acontecer, rara vez é unha posibilidade que explique a súa entorna. Non temen pola súa seguridade nin integridade física, xa que todo se concentra nese medo ao rumor que eu mesma experimentei, nesa animadversión a que se fale de elas, malia que, como se viu, ese falar é un dos leitos principais da información, da decostrución das persoas e da loita contra os prexuízos. Mais, que acontecería se as veciñas se decatasen? Acudirían en masa cargadas con fouces e paos ardendo a agardalos na porta da casa como nos di o relato que ocorreu con Elisa e Marcela? Deixaríanlles de falar? Experimentarían agresións?

Para Fernando e María todo é calma, son persoas cis para unhas veciñas para as que o feito trans, como adoita acontecer, rara vez é unha posibilidade que explique a súa entorna.

Non só a miña experiencia me din que non, senón que tamén a da compañeira Xácia Ceive, que mora nunha casa autoconstruída e autoxestionada na Ribeira Sacra. Xácia non ten veciñas ao lado, pero relaciónase a miúdo coa xente dunha aldea de preto onde non existen segredos sobre a súa procedencia. Ditas moradoras, viron e viviron o tránsito de Xácia conforme acontecía dun xeito respectuoso e co bo trato por diante, todo o cal aporta, como xa dixemos, seguridade. A propia Xácia é consciente de que as reaccións descritas non teñen que ver cun coñecemento profundo por parte das súas veciñas das teorías académicas do xénero que abordan o feito trans, de longos debates sobre esencialismo e inclusión, ou dun coñecemento minucioso dos xeitos que ten de expresarse o paraugas da diversidade, senón que beben dunha base moito máis profunda e humana, as redes, a comunidade e o respecto mutuo como piar básico das relacións entre persoas. E iso, é suficiente para eliminar o sentimento de hostilidade, esa pedra no zapato que nos impide ás persoas trans vivir como o que somos con dignidade.

Xácia é consciente de que as reaccións descritas non teñen que ver cun coñecemento profundo por parte das súas veciñas das teorías académicas do xénero que abordan o feito trans (...)  senón que beben dunha base moito máis profunda e humana.

Se admitimos a idea tan repetida polos discursos LGTBI de que o feito trans non é máis que un produto da diversidade humana, e que como tal, sempre estivo aí, teríamos que admitir tamén que o trans e o rural sempre estiveron, dalgún modo, vencellados. A todo isto cabería sumarlle as interpretacións dunha grande parte da historiografía contemporánea de que rural e atraso non son sinónimos, senón que no espazo agrario e na comunidade local as mudanzas existiron ao seu modo de existir, e non por iso son menos válidas que as desenvoltas no marco urbano. O resultado de mesturar estas cuestións é como pouco interesante, xa que non sería outro que formularse a posibilidade de que a vixilancia á que se nos somete no rural pode non ser como a imaxinamos, pero tamén o feito de que os espazos onde se desenvolveu e desenvolve o colectivo, e mesmo nos modos nos que se expresou e interpretou, non son os mesmos -ou non teñen por que selo- que nas cidades.

Ter en conta estas cuestións vai da man dunha mudanza de actitude, consistente en achegarse ao rural doutro modo, sen paternalismo e concibíndoo como un igual. Refundirnos co mesmo para aprender a escoitarnos, a comprendernos e a construír comunidade. Deixar de impoñerlle que repitan as festas e os patróns culturais do colectivo institucionalizados nas cidades, e á vez, importados de fóra. Rexurdir xuntes nunha chamada de concello, xuntarnos nun monte comunal, e vernos as caras nunha asemblea. Precisamos, como dicía Benedetti, “mirarnos ao mirarnos” para artellar outro mundo, un onde non existan, polo menos, os ríxidos muros de formigón que nos separan como colectivo das nosas raíces máis próximas. E isto non é posible sen deconstruirnos nós do mesmo modo que llo pedimos ao resto da sociedade, revisar os nosos prexuízos e reformularnos en común, deixando de considerar o rural como o “outro espazo” menos válido ou menos lexítimo, senón como unha parte máis do noso conxunto. Trataríase, a fin de contas, de seren construtivas e darmos o permiso para imaxinar o noso futuro, primeiro paso para sementalo.

Corpos Incómodos
Presentación
Unha habitación propia para o colectivo trans nunha casa aberta ao debate e á colaboración.
Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra en tu cuenta.

Relacionadas

Feminismos
Resumen del año 2023, el año del SeAcabó y del doble mazazo a Irene Montero
La reforma de la ley del solo sí es sí y la reacción colectiva ante el machismo en el fútbol marcan un 2023 en el que también hay que hablar de transfobia, violencias machistas y madres protectoras.
Feminismos
Salud y disidencias ¿Qué aporta la perspectiva transfeminista al campo de la salud?
Un análisis a propósito del libro 'Posología. Microdosis transfeministas para la salud' (Txalaparta, 2023).
Transexualidad
Bru Madrenas “Ser trans tiene una parte muy bonita de tejer red y romper con el binarismo de género”
Le autore de ‘Transgresorxs’ (2023) habla de identidades no binarias, de cómo acompañar una transición siendo cis y de la alegría de ser trans en un libro pensado para compartirse con la familia.
Educación pública
Iglesia Semana Santa: negocios, procesiones en colegios, inmatriculaciones y fervor
Más allá de la expresión cultural, la Semana Santa tiene una esfera económica que genera millones de euros y otra social que le sirve a la Iglesia Católica para legitimar sus privilegios dentro del Estado español.
Industria
Transición industrial Mecaner, un cierre injusto o cuatro alternativas con mirada ecosocial para mantener la fábrica de Urduliz
ESK y LAB han presentado el ‘Plan de Transición Ecosocial’ que ha elaborado la cooperativa Garúa como una herramienta para la búsqueda de soluciones al ERE propuesto por la multinacional Stellantis.
Palestina
Palestina Viaje al fondo del horror
El fotoperiodista Javier Bauluz cubrió la primera Intifada, la primera gran rebelión del pueblo palestino desde la creación del estado israelí.
Argentina
Argentina Myriam Bregman: “El de Milei es un típico gobierno neoliberal con recetas ortodoxas clásicas”
Quien fuera candidata de la izquierda a la presidencia en las elecciones en las que Milei salió victorioso, evalúa las consecuencias del gobierno de La Libertad Avanza y las respuestas que están dando los distintos actores políticos.
Maternidad
Maternidades Reaprender la espera
El tiempo de gestación es largo y va a un ritmo distinto al que acostumbras: el ritmo natural al que desarrolla una playa, un monte, un océano. Y no estamos ya habituados a darle la mano a la pausa.
Momus Operandi
Momus operandi Todo es una narración
Nos dicen que las mentiras son la única realidad. Que aprendamos a mentirnos, que nos engañemos, que no nos importa la salud, ni los derechos laborales, ni las violencias estructurales.
Ríos
Radiografía fluvial de España La tierra que no amaba sus ríos
Los ríos ibéricos agonizan. Casi la mitad de las masas de agua está en mal estado. Presas, sobreexplotación, contaminación y crisis climática son sus principales amenazas, con la agroindustria como mayor agresora.
Accidentes laborales
Accidentes laborales Detenidos tres empresarios en Galicia tras la muerte de un migrante que trabajaba sin equipo de protección
El joven de 28 años, que estaba empleado con un contrato irregular, falleció el 26 de febrero tras precipitarse desde una carretilla elevadora sin la protección necesaria para esa labor.

Últimas

Ocupación israelí
Palestina El Salto te ofrece una camiseta para apoyar económicamente a la UNRWA
No cesamos de buscar nuevas vías para visibilizar un mayoritario clamor social que pide un alto el fuego al que apenas se da cabida en el discurso mediático convencional. Todos los beneficios de esta campaña irán destinados a la UNRWA.
Derecho a la vivienda
Derecho a la vivienda La PAH València clama por el derecho a una vivienda digna: “¿Duermen tranquilos?”
Centenares de personas protestan frente al palacio de la Generalitat para exigir que se haga efectivo el derecho a la vivienda ante la insoportable alza de los precios.
Sidecar
Sidecar Crisis intratable en la República Democrática del Congo
Una y otra vez los actores externos han fracasado a la hora de contener la escalada de violencia en la República Democrática del Congo.
Deportes
Rugby femenino +35 Las Milnoh Granada, un club de rugby femenino +35 creado y gestionado por mujeres
32 mujeres nacidas en mil novecientos y pico, federadas en un equipo que les ha dado un espacio propio, sentido de pertenencia, una tribu donde “yo soy porque somos”
América Latina
Caribe Haití: el fracaso neocolonial y el “eterno castigo de su dignidad”
La crisis de gobernabilidad que vive Haití después del alzamiento paramilitar que liberó a más de 3.600 presos y expulsó al primer ministro es un capítulo más de una historia colonialismo y dependencia.
Trabajo sexual
Estudio sobre trabajo sexual De la Policía, los dueños de locales y los clientes: así es la violencia que sufren las trabajadoras sexuales
Las trabajadoras sexuales sufren múltiples violencias y un estudio las recoge en sus propios términos. Las violencias más frecuentes por parte de los clientes consisten en la retirada del condón sin consentimiento o malos tratos verbales.
Urbanismo
Urbanismo La nueva Ley del Suelo va al Congreso bajo la acusación de fomentar pelotazos urbanísticos
Sumar y Podemos no garantizan el apoyo a la ley, que limita las posibilidades de declarar nulos los planes urbanísticos, así como la acción ciudadana contra las irregularidades urbanísticas.

Recomendadas

Memoria histórica
Marc Solanes “Mi bisabuela luchó en el frente y fue considerada una mala madre, pero lo hizo por sus hijas”
En ‘Las niñas de Elna’ (Pollen, 2024) el periodista reconstruye la historia de las mujeres de su familia resolviendo enigmas para resignificar la imagen de la mujer en la historia.
Euskal Herria
Korrika Correr a favor del euskera cruzando fronteras
La Korrika es el mayor evento de Euskal Herria. En la última edición de esta carrera de más de 2.500 kilómetros ha participado un tercio de la población vasca.
Cine
María Alché y Benjamín Naishtat “El cine puede proponer imágenes y reflexionar, y por eso Milei necesita destruirlo”
María Alché y Benjamín Naishtat dirigen ‘Puan’, una película optimista y amarga, entre la comedia y el cine social, que ofrece nuevas lecturas tras los primeros cien días de gobierno de Milei en Argentina.