Balea Cultural
Satoshi Kon, o prestidixitador da animación

Satoshi Kon expón no seu cinema unha visión da realidade moi singular: cotiá á vez que estraña, incómoda, profunda. Un mundo do que non se pode escapar nin en soños. Cada plano no seu cine dá unha información tremenda e está meticulosamente pautado.

Satoshi kon 3
Fotograma de Paprika
BALEACULTURAL.NET
24 nov 2018 12:21

No primeiro contacto que tiven con Satoshi Kon era demasiado pequeno para entendelo. Unha idol xaponesa metíase a actriz tentando dar un avance na súa carreira e entón sucedían cousas estrañas que no seu momento non souben definir. As consecuencias foron que eu, adolescente de 14 anos e en plena efervescencia de hormonas, tiven pesadelos durante semanas. Perfect Blue chegara á miña vida. Nese momento non podía nin sequera escoitar cantas veces máis vería esa marabilla audiovisual.

Esa é a obra coa que debutou Satoshi Kon como director e, ao meu xuízo, a súa mellor obra. Despois virían Millenium Actress, Tokio Goodfathers, a serie de televisión Paranoia Agent e a longametraxe Paprika. Kon é un dos grandes nomes da animación xaponesa aínda que é posible que se non se está familiarizado con ela, de primeiras non soe. Pero a que Inception de Cristopher Nolan e Black Swan de Darren Aronofsky si? Os dous directores máis recoñecidos do século vinte e un en occidente. Logo falarei máis do tema pero débenlle moito ao xaponés. Algún diría que demasiado.

A famosa Inception de Cristopher Nolan non é máis que unha versión simplificada ata a saciedade e incriblemente peor de Paprika.

O de Kon é un cinema complicado dun xeito deliberado, que lle permite indagar nos puntos máis escuros e complicados do ser humano. Unha das claves do director é resolver as imaxes que vai mostrando dun xeito non habitual, é dicir, tenta escapar todo o posible dos clichés para que o espectador se sinta incómodo. Do mesmo xeito, prescinde de planos que presenten as secuencias e lles dea contexto. Deste modo consegue que o espectador non saiba en que liña temporal está, ou incluso se o que ven corresponde á imaxinación dos protagonistas. O coñecemento que teña o espectador do cinema vese polo tanto nun estado de cuestión. Logra que se teña a mesma información que o personaxe, sempre privado por algún motivo.

Os personaxes protagonistas en Kon son predominantemente femininos. Os masculinos son sempre secundarios e presentan un cariz totalmente negativo, no que as actitudes patriarcais afloran dun xeito brutal. Por outra banda, sempre tenta profundar psicoloxicamente a un nivel impresionante. Ademais, os trastornos mentais e como lle afectan ao individuo son unha constante. Tamén se observa na súa obra un existencialismo recorrente, que baña moitas das súas películas.

Satoshi kon 2
Fotograma de Perfect Blue

No aspecto no que o director xaponés destaca especialmente é a montaxe. Kon constrúe o seu estilo a través do que adoita ser a excepción. As súas transicións son tan elaboradas que fai do match cut (planos unidos a través da acción ou tema que se trata) a norma. Noutras ocasións utiliza elementos cun gran grao de experimentación. Deste xeito, rompe tanto o tempo como o espazo. Ademais, a nivel narrativo fai que o espectador en moitos momentos se sinta perdido, aspecto que fai tan especial o seu cinema.

Volvendo á influencia no cinema occidental, a historia é bastante interesante. A famosa Inception non é máis que unha versión simplificada ata a saciedade e incriblemente peor de Paprika. Ambas as dúas parten da mesma premisa: a tecnoloxía avanzou o suficiente para que se inventase un aparato para entrar nos soños. A partir de aquí calquera parecido –máis aló dos planos clonados por Nolan- é pura coincidencia.

Compre preguntarse se é posible coller a Satoshi Kon, un dos mestres da animación, e extrapolalo á imaxe real con éxito.

Ambas as dúas películas teñen unha protagonista feminina. En Paprika a muller é forte e en todo momento toma as súas propias decisións, mais en Inception esta é levada da man dun home que en todo momento está a decidir por ela dende un punto de vista de pseudotitor. Por outra banda, as tramas son completamente diferentes. A película de Nolan é dende o seu argumento unha puñalada á obra orixinal de Kon. A inclusión dunha historia de ladróns que elimina todo rastro de existencialismo é a primeira decisión que fai de Inception unha obra menor.

Se as obras de Satoshi Kon se caracterizan por tomar ao espectador por unha persoa intelixente, no caso de Inception é ao contrario. Moreas e moreas de diálogos para explicar unha trama xa de por si simplificada. É ir en contra do propio cinema, un medio no que por definición prevalece a imaxe. Tamén se representa dunha maneira moi basta os soños. En Paprika hai caos, o chan móvese, todo é imprevisible. En cambio, na obra do inglés todo sucede coma se fose a vida real pero sen selo. Tampouco hai ningún tipo de confusión sobre o que está acontecendo en cada momento, non é unha representación onírica en ningún caso. Christopher Nolan colleu unha obra de culto e transformouna en algo efectista que, por suposto, foi un éxito nos salóns de billetes.

O caso de Darren Aronofsky é aínda máis curioso. Mercou os dereitos de Perfect Blue para, en principio, facer unha versión live action. Isto non aconteceu pero permitiulle copiar plano por plano unha escena en Requiem For A Dream no que a protagonista está nunha bañeira e remata berrando desatando todas as súas frustracións baixo a auga.

Balea Cultural
Cine e Cómic: as artes condenadas a entenderse
As adaptacións do cómic ó cinema son cada vez máis numerosas e relevantes entre dous medios irmáns.

En 2011 sae á luz Black Swan. A protagonista é Nina –a de Perfect Blue chámase Mima-, unha bailarina de ballet á que se lle dá a oportunidade para facer unha grande obra. Nese momento comezan a ocorrer sucesos estraños. Va que vos soa de algo? Hai que apuntar neste momento o cambio cualitativo que é implícito a este cambio de argumento. As Idol no Xapón son consideradas algo parecido a unhas deusas da feminidade, seres puros, castos e idealizados. Pasar a ser actriz como foi o caso de Mima ten implicacións por si mesmo que Black Swan simplifica. Non está exenta de crítica ao descoñecido para moitos mundo do ballet, pero si da gran crítica social que fai Kon do seu círculo.

Como era esperado, Black Swan é moito máis simple que a película na que se basea. Esteticamente é moito máis bonita, con números de baile de bela factura, pero todo o xogo da montaxe que ten Kon non está en ningures. Ademais, segue outras trazas argumentais da película xaponesa pero non a explota do mellor xeito. De novo, a versión occidental non iguala á orixinal.

Pero hai que preguntarse se sequera iso é posible. Se coller a Satoshi Kon, un dos mestres da animación, e extrapolalo á imaxe real se pode facer con éxito. O director aproveita todo o potencial do seu medio. Isto vese reflectido en que todas as súas obras están entre as mellores películas da historia da animación xaponesa. Kon morreu en 2010 por mor dun cancro de páncreas. Faleceu sen que ninguén puidese recrear unha obra súa dun xeito digno.

Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra en tu cuenta.

Relacionadas

Balea Cultural
‘Star Wars’: As dúas caras da nostalxia

A historia de como Disney mercou os dereitos da saga de Star Wars sen ter antes unha idea clara de que facer con ela.

Balea Cultural
‘Casablanca’: revisitando o mito
De cando en vez non está de máis visionar de novo un dos grandes expoñentes do cinema clásico de Hollywood.
Crisis climática
Datos El junio más cálido jamás registrado cierra con 330 fallecimientos por calor
103 personas han muerto en los primeros tres días de la ola de calor, según las estimaciones. Los datos de la Aemet señalan al pasado mes como el junio más caluroso; ha pulverizado la máxima anterior por 0,8 grados de diferencia.
Naciones Unidas (ONU)
Genocidio El Informe Albanese denuncia ante la ONU a las empresas que se han lucrado del exterminio en Gaza
La relatora presenta un informe al Consejo de Derechos Humanos en el que detalla la responsabilidad de decenas de empresas en las políticas de ocupación, apartheid y genocidio que está llevando a cabo Israel en Palestina.
Alquiler
Racismo y alquileres Siete de cada diez migrantes se ve en la necesidad de vivir de alquiler frente al 14% de los hogares españoles
“El precio del prejuicio” es el título del más reciente estudio del Instituto de Investigación Urbana de Barcelona, IDRA, en el que disecciona la relación entre las personas migrantes y su acceso a la vivienda.
València
València Una comunidad vecinal lucha para impedir el enésimo proyecto de bajos turísticos en València
El vecindario de un bloque en Aiora se organiza contra la construcción en su patio de luces de catorce alojamientos turísticos en una zona ya saturada de este tipo de negocios.
Tribuna
Tribuna El juicio del siglo contra Greenpeace y el derecho a la protesta
El juicio contra Energy Transfer arranca hoy, 2 de julio, en los Países Bajos, donde Greenpeace busca justicia invocando por primera vez la nueva Directiva anti-SLAPP de la UE.

Últimas

China
Pulsos bajo el cielo Gum Bleed: bésame, soy punk
El cantante de Gum Bleed nos habla sobre ser musulmán en China, internacionalismo y apoyo a Palestina, el fútbol en China y las tensiones que existen entre el Partido y las minorías étnicas
Opinión
Opinión Veinte años no es nada
Tantos años después de la aprobación del Matrimonio Igualitario, nuestro mundo ha cambiado y apenas hemos advertido que un nuevo contexto exige nuevos discursos y nuevas herramientas de trabajo.
Palestina
Palestina Israel bombardea un cumpleaños infantil y asesina a 39 personas en otra jornada mortífera en Gaza
Las Fuerzas Armadas de Israel siguen extendiendo la muerte por todo el territorio de Gaza. Un ataque contra una cafetería frecuentada por periodistas acaba con la vida de varios niños y niñas, un fotoperiodista y una artista plástica.
Movimiento BDS
Movimiento BDS Sidenor cede a la presión y anuncia que dejará de vender acero para las armas israelíes
La acerera vasca toma esta decisión después de que los sindicatos ESK, LAB y ELA requiriesen información y exigiesen acciones para frenar la complicidad con el genocidio.
Literatura
Andalucía Juan Pinilla, el cantaor que compró su propio libro
Juan Pinilla publica su primera novela, ‘Los colores de la nieve’, con la fuerza del compás y el ritmo de la seguiriya y de la amistad y contra la posverdad.
Educación
Policialización del ámbito educativo Haciendo frente a la policialización del ámbito educativo
Ante la creciente normalización de la presencia policial en espacios educativos, emerge una reflexión sobre las formas no punitivas de hacerse cargo de los conflictos escolares

Recomendadas

Historia
Historia ‘Weimar’, y su eco
‘Tiempos inciertos’, la exposición dedicada a la República de Weimar en el CaixaForum de Barcelona, apenas se deja nada, pero vuelve a incurrir en la idea de las “dos Alemanias” contrapuestas.
Economía social y solidaria
Historia Lo que Franco arrebató al cooperativismo y a la economía social y solidaria
La dictadura franquista combatió de forma cruel el movimiento cooperativo fraguado en la II República, y durante la propia guerra con las denominadas colectividades, y pervirtió la idea de autogestión a través de los ideales falangistas.
Río Arriba
Río Arriba Yayo Herrero: “El holocausto nazi no es una excepcionalidad en la historia de Europa, es un modus operandi”
Nueva entrevista de Río Arriba en formato podcast y vídeo en el que hablamos de ecofeminismo, transiciones ecosociales justas, decrecimiento, colapso, poner la vida en el centro y mucho más.