Balea Cultural
Satoshi Kon, o prestidixitador da animación

No primeiro contacto que tiven con Satoshi Kon era demasiado pequeno para entendelo. Unha idol xaponesa metíase a actriz tentando dar un avance na súa carreira e entón sucedían cousas estrañas que no seu momento non souben definir. As consecuencias foron que eu, adolescente de 14 anos e en plena efervescencia de hormonas, tiven pesadelos durante semanas. Perfect Blue chegara á miña vida. Nese momento non podía nin sequera escoitar cantas veces máis vería esa marabilla audiovisual.

Esa é a obra coa que debutou Satoshi Kon como director e, ao meu xuízo, a súa mellor obra. Despois virían Millenium Actress, Tokio Goodfathers, a serie de televisión Paranoia Agent e a longametraxe Paprika. Kon é un dos grandes nomes da animación xaponesa aínda que é posible que se non se está familiarizado con ela, de primeiras non soe. Pero a que Inception de Cristopher Nolan e Black Swan de Darren Aronofsky si? Os dous directores máis recoñecidos do século vinte e un en occidente. Logo falarei máis do tema pero débenlle moito ao xaponés. Algún diría que demasiado.

A famosa Inception de Cristopher Nolan non é máis que unha versión simplificada ata a saciedade e incriblemente peor de Paprika.

O de Kon é un cinema complicado dun xeito deliberado, que lle permite indagar nos puntos máis escuros e complicados do ser humano. Unha das claves do director é resolver as imaxes que vai mostrando dun xeito non habitual, é dicir, tenta escapar todo o posible dos clichés para que o espectador se sinta incómodo. Do mesmo xeito, prescinde de planos que presenten as secuencias e lles dea contexto. Deste modo consegue que o espectador non saiba en que liña temporal está, ou incluso se o que ven corresponde á imaxinación dos protagonistas. O coñecemento que teña o espectador do cinema vese polo tanto nun estado de cuestión. Logra que se teña a mesma información que o personaxe, sempre privado por algún motivo.

Os personaxes protagonistas en Kon son predominantemente femininos. Os masculinos son sempre secundarios e presentan un cariz totalmente negativo, no que as actitudes patriarcais afloran dun xeito brutal. Por outra banda, sempre tenta profundar psicoloxicamente a un nivel impresionante. Ademais, os trastornos mentais e como lle afectan ao individuo son unha constante. Tamén se observa na súa obra un existencialismo recorrente, que baña moitas das súas películas.

No aspecto no que o director xaponés destaca especialmente é a montaxe. Kon constrúe o seu estilo a través do que adoita ser a excepción. As súas transicións son tan elaboradas que fai do match cut (planos unidos a través da acción ou tema que se trata) a norma. Noutras ocasións utiliza elementos cun gran grao de experimentación. Deste xeito, rompe tanto o tempo como o espazo. Ademais, a nivel narrativo fai que o espectador en moitos momentos se sinta perdido, aspecto que fai tan especial o seu cinema.

Volvendo á influencia no cinema occidental, a historia é bastante interesante. A famosa Inception non é máis que unha versión simplificada ata a saciedade e incriblemente peor de Paprika. Ambas as dúas parten da mesma premisa: a tecnoloxía avanzou o suficiente para que se inventase un aparato para entrar nos soños. A partir de aquí calquera parecido –máis aló dos planos clonados por Nolan- é pura coincidencia.

Compre preguntarse se é posible coller a Satoshi Kon, un dos mestres da animación, e extrapolalo á imaxe real con éxito.

Ambas as dúas películas teñen unha protagonista feminina. En Paprika a muller é forte e en todo momento toma as súas propias decisións, mais en Inception esta é levada da man dun home que en todo momento está a decidir por ela dende un punto de vista de pseudotitor. Por outra banda, as tramas son completamente diferentes. A película de Nolan é dende o seu argumento unha puñalada á obra orixinal de Kon. A inclusión dunha historia de ladróns que elimina todo rastro de existencialismo é a primeira decisión que fai de Inception unha obra menor.

Se as obras de Satoshi Kon se caracterizan por tomar ao espectador por unha persoa intelixente, no caso de Inception é ao contrario. Moreas e moreas de diálogos para explicar unha trama xa de por si simplificada. É ir en contra do propio cinema, un medio no que por definición prevalece a imaxe. Tamén se representa dunha maneira moi basta os soños. En Paprika hai caos, o chan móvese, todo é imprevisible. En cambio, na obra do inglés todo sucede coma se fose a vida real pero sen selo. Tampouco hai ningún tipo de confusión sobre o que está acontecendo en cada momento, non é unha representación onírica en ningún caso. Christopher Nolan colleu unha obra de culto e transformouna en algo efectista que, por suposto, foi un éxito nos salóns de billetes.

O caso de Darren Aronofsky é aínda máis curioso. Mercou os dereitos de Perfect Blue para, en principio, facer unha versión live action. Isto non aconteceu pero permitiulle copiar plano por plano unha escena en Requiem For A Dream no que a protagonista está nunha bañeira e remata berrando desatando todas as súas frustracións baixo a auga.

Martín Gómez Nimo

Cine e Cómic: as artes condenadas a entenderse

Balea Cultural

Martín Gómez Nimo

Cine e Cómic: as artes condenadas a entenderse

As adaptacións do cómic ó cinema son cada vez máis numerosas e relevantes entre dous medios irmáns.

En 2011 sae á luz Black Swan. A protagonista é Nina –a de Perfect Blue chámase Mima-, unha bailarina de ballet á que se lle dá a oportunidade para facer unha grande obra. Nese momento comezan a ocorrer sucesos estraños. Va que vos soa de algo? Hai que apuntar neste momento o cambio cualitativo que é implícito a este cambio de argumento. As Idol no Xapón son consideradas algo parecido a unhas deusas da feminidade, seres puros, castos e idealizados. Pasar a ser actriz como foi o caso de Mima ten implicacións por si mesmo que Black Swan simplifica. Non está exenta de crítica ao descoñecido para moitos mundo do ballet, pero si da gran crítica social que fai Kon do seu círculo.

Como era esperado, Black Swan é moito máis simple que a película na que se basea. Esteticamente é moito máis bonita, con números de baile de bela factura, pero todo o xogo da montaxe que ten Kon non está en ningures. Ademais, segue outras trazas argumentais da película xaponesa pero non a explota do mellor xeito. De novo, a versión occidental non iguala á orixinal.

Pero hai que preguntarse se sequera iso é posible. Se coller a Satoshi Kon, un dos mestres da animación, e extrapolalo á imaxe real se pode facer con éxito. O director aproveita todo o potencial do seu medio. Isto vese reflectido en que todas as súas obras están entre as mellores películas da historia da animación xaponesa. Kon morreu en 2010 por mor dun cancro de páncreas. Faleceu sen que ninguén puidese recrear unha obra súa dun xeito digno.