Balea Cultural
OT 2018, Benditas Feridas

OT 2018 comezou cos peores augurios posibles. Que se era demasiado cedo, que se Gestmusic só quería gañar cartos rápido, que o formato tiña que descansar, que era imposible que saíra unha xeración tan boa de novo. Ben, si e non. O formato, desde logo, precisaba dun descanso, sobre todo tendo en conta que a maioría dos concursantes de 2017 nin sequera tiñan case un single no mercado. As ansias de continuar o éxito precipitaron o programa a unha espiral de desilusión e esgotamento, que se reflectiu en termos dunha menor repercusión social, e dunha menor audiencia.

O fracaso enxergábase. Os concursantes aínda que lindos e bos cantantes, non tiñan o carisma necesario, ou mesmo a audiencia aínda non dixerira aos anteriores. A fórmula de OT para remontar isto? Acentuar o máximo posible a parte de reality do formato, supeditando —aínda máis— a música a esa parte. Xerar polémica, para que se falase do programa, aínda que fose mal, quer dicir, autolesionarse buscando atención. Como cantaba a doce voz galega do programa, Sabela Ramil: “Benditas as feridas deste amor”. Bendita a relación entre OT e a súa audiencia, que salvou ao formato da decadencia absoluta.

O morno e o cheiro a vello do programa compensouse o ano pasado pola revolución a nivel social dos concursantes e a grande xestión do 24 horas. Este ano o que fixo flotar a OT foi a relación de amor/odio entre o programa e a audiencia. ​Os seguidores do programa non fixeron máis que ir a contracorrente do programa todo o tempo. ​Cada vez que na Academia acontecía (provocábase artificialmente) algo impactante, a audiencia “non-seguidora” voltaba darlle fama ao formato grazas á crítica, mentres que os seguidores de verdade contestaban co poder que tiñan e da maneira que podían.

Que tipo de trucos seguiron en Operación Triunfo para manter o interese? Reforzaron de xeito esaxerado os poucos concursantes que se consideraban “válidos” pola banda da dirección do formato: desde o reparto de temas ata a posta en escena das actuacións, e incluso os vídeos previos de repaso semanal na gala que pasaban de ser trailers cinematográficos nalgúns casos a amosar como algúns concursantes estaban frustrados, queixándose ou sen traballar (cousa que seguindo o 24 horas demostrábase falso). Estas mecánicas non se fixeron de xeito fluído e máis ou menos orgánicas —como o ano pasado— senón ao besta e con moi mala fe, de xeito que calquera se podía dar conta e romper esa ilusión de igualdade e xustiza. Esta forma de actuar acadou o seu punto máis baixo con aquela foto de Brisa Fenoy de xuíza onde o programa semellaba ter escollido nominados con antelación.

Os seguidores do programa non fixeron máis que ir a contracorrente do programa todo o tempo

Isto foi algo que repercutiu na xente que sigue o programa. E estes contestaron a través do apoio en redes sociais e no programa mesmo, no que se podía elixir un “favorito” innominable cada semana. Nesta edición só un concursante (de dez oportunidades) repetiu como tal. Isto non se debeu a que realmente o apoio estivese dividido, senón que todos os seguidores do programa se puñan dacordo para votar a un diferente cada semana pola razón que fose, en contra do que o programa “sutilmente” lles dicía. Dous casos semellan paradigmáticos: María e Sabela.

María era unha xoia para o programa, mais saíulles rebelde. A amiga das Hinds chegaba como a punky do formato, mais revelouse como unha das concursantes con máis personalidade e visión sobre o que programa quería facer dela. As súas actuacións “Voy en un Coche” e “Amorfoda” son as actuacións da edición que máis discrepancias xeran. Foi protagonista do caso “mariconez”, onde quería mudar un cacho homófobo dunha canción de Mecano: algo ao que os autores da mesma se negaron e outras figuras da época criticaron. Que fixo a xente que sigue OT? Facela favorita.

Sabela semellaba ser a rapaza que ía pasar sen pena nin gloria polo programa. Ata que se espiu ante a audiencia e vimos que tiña a Galicia nas cordas vocais. E esta revelación —máis aló da relevancia a nivel galego— namorou a moita xente máis. Sobre o traballo e transparencia subiu a súa popularidade. Mais era un axente incómodo para o formato. Non tiña un estilo moderno, non tiña un aspecto icónico e aínda por riba cantaba en galego. Todo mal. O remedio foi basicamente darlle os peores temas que se lle ocorrían á dirección do programa. De novo, a audiencia respondeu. Cada vez que lle daban lixo para cantar o apoio medraba, conseguindo facela favorita na, quizá, peor actuación que tivo no programa. Quedou cuarta sen ser nin top 10 en seguidores de Instagram ou reproducións de Youtube, cantando na semifinal por Rosalía –a que non vai a Coachella– e na final por Ugía Pedreira.

Este “reaccionismo” da audiencia tamén tivo un efecto negativo sobre algúns concursantes. Foi curioso como desta volta, ao ser a segunda edición, o fanatismo xa existía desde os castings, e algúns dos (aínda non) concursantes acumulaban máis seguidores que outros de OT 2017 antes de comezar o reality. É dicir, non existían esas semanas de adaptación xeral, nas que o programa ten que ir vendo por onde levar a cada un. En OT 2018 xa sabían de onde tirar e a quen explotar.

Que aconteceu? Natalia Lacunza (Eilan Bay en Youtube, onde tiña cancións con máis de 100.000 reproducións, “anónima”?) foi a sobreprotexida do programa, dándolle os mellores temas, ou os máis actuais desde o comezo: era de Iruña como xa sabemos quen é realmente unha das mellores concursantes. Pero ulía todo mal. Tiña (ten) un potencial incrible, mais o programa traballaba tan descaradamente ao seu favor que doía a comparación. Ela cantou por Rosalía —a que si vai a Coachella— sen ter que elixila, por exemplo. Nunca a nominaron, incluso cando deixaba frío a todo o mundo todo eran boas verbas. E déronlle catro deces na valoración final, cando ela non se chama Amaia. Que pasou? Que ficou terceira e non a deixaron medrar e contar a súa propia historia no formato.

Por outra banda, Miki. O seu seguimento e favoritismo foi semellante por parte do programa, o que pasa é que onde Natalia si sobresaía tamén ao cantar, el non. Sucedíanse actuacións regulares sen que desde o programa ou o profesorado lle desen toques serios de que non estaba a facelo ben. E de regalo, sorte á hora de saír favorito, sorte á hora de ser salvado polas compañeiras, e sorte(?) ao darlle tres cancións de 17 totais para Eurovisión. Que pasou? Ficou ás portas da final, odiado por grande parte do público e coas súas seguidoras cansas dun rapaz que non paraba de xerar inxustizas internas na evolución do programa.

Mais aló de todo o descrito, había unha especie de falta de ilusión e gañas postas no formato. Os concursantes funcionaban (si, defendo o casting). Eran bos, daban contidos. Mais o resto non ía ao seu favor. Todo o que pasaba nas clases soaba a visto: e o despido de Itziar Castro en favor dos Javis, non fixo máis que acrecentar a sensación. E si, a partir deles melloraron as actuacións, curiosamente a partir da mesma gala na que tamén comezaron a despegar as actuacións en OT 2017. Os fallos técnicos eran habituais (de realización en “La Llorona” de Alba Reche, de iluminación no “Negro Caravel” de Sabela, de son no “Somos” de final de programa...) Incluso o solvente Roberto Leal semellaba non acabar de estar cómodo cos novos concursantes, faltaba Roi. En cada visita a plató dos ex-concursantes, a cara de Roberto iluminábase, topando o que el unha vez chegou ser.

A sombra de OT 2017 foi moi longa. Como dixemos, porque non lle deixaron tempo ao seu sol para marchar. Rara era a semana que non aparecía algún exconcursante para subir o nivel de nostalxia. Por non dicir que cada momento importante de OT 2018 —curiosamente— parecían coincidir con momentos importantes da carreira musical real dos de OT 2017, dando oportunidade para promocións e etcétera, ata o punto que na gala de Nadal de OT 2018, a metade de actuacións foron de OT 2017.

De momento temos Eurovisión, cuns temas que non levantaron grandes paixóns

Gañou un rapaz, fillo de migrantes nixerianos que se chama Famous, e que canta e baila moi ben, ao mesmo tempo que semella non ser capaz de xuntar cinco palabras seguidas sen se rir de xeito nervioso (Amaia, estas aí de novo?). Sendo un dos mellores concursantes, a dinámica retorcida do programa xogou ao seu favor. As favoritísimas da edición, Alba Reche e Natalia, foron impulsadas en forma de parella polos fans —e o propio programa— de maneira tan esaxerada que levaron ao fastío a calquera que vise o programa ata tal punto de votar ao rapaz por ir á contra. De novo, a audiencia a contracorrente do que propuña o programa.

O formato semellaba que podía descansar un ano, mais RTVE xa confirmou a OT 2019, e vai a continuar a sacudir unha piñata que parece que cada vez da menos caramelos e máis xoguetes rotos. De momento temos Eurovisión, cuns temas que non levantaron grandes paixóns. Nós, os galegos, polo menos gañamos a Sabela e a súa voz —que é fogar— e que lembrou a España que tamén se pode cantar en galego en ​prime time.