Energía
Un protocolo para evitar as guerras polo derradeiro petróleo

A maioría de nós coñecemos un protocolo como o de Kioto, que naceu en 1997, estivo vixente até finais do pasado 2020 e que tivo como unha especie de sucesor o Acordo de París asinado en 2015. Ambos os dous acordos internacionais, como é sabido, pretenden poñer límites á queima dos combustibles fósiles, centrándose na súa consecuencia sobre o clima, isto é, a emisión de gases de efecto invernadoiro. Mais existe desde 2003 outro instrumento moito menos coñecido, aínda apenas pouco máis ca unha proposta desde o mundo académico, que pretende facer fronte ao problema desde o outro lado do uso da enerxía fósil pola Humanidade: o Protocolo de Uppsala, tamén coñecido como Protocolo de Rimini pois fora presentado polo seu autor intelectual nun congreso celebrado nesta cidade italiana no mes de outubro daquel ano.

O xeólogo retirado Colin Campbell, un dos fundadores de ASPO —organización internacional de referencia para a cuestión do Teito do Petróleo— publicouno na súa forma definitiva e baixo a denominación de Protocolo de Uppsala, coa colaboración do físico nuclear Kjell Aleklet do Grupo para o Estudo do Esgotamento dos Hidrocarburos da Universidade desa cidade sueca. Basicamente, o que propón este documento é un plan para ir reducindo de maneira xusta o derradeiro petróleo que vai poder queimar cada país cada ano até este se esgotar definitivamente.

Posteriormente o divulgador estadounidense sobre cuestións enerxéticas Richard Heinberg publicaría un libro ao redor da potente idea do protocolo, baixo o explícito título The Oil Depletion Protocol: A Plan to Avert Oil Wars, Terrorism, and Economic Collapse. A idea que desenvolvía Heinberg, inspirado pola proposta de Campbell e Aleklet, era que a alternativa a un acordo internacional para ir reducindo o petróleo que utilizaba cada país de tal maneira que deixase unha parte xusta aos demais países, sería o conflito armado e o caos. Tristemente, o camiño que levamos, atendendo unicamente a unha (suposta) redución centrada nas emisións, plasmada primeiramente no acordo de Kioto e agora no de París, cheo de trampas e de notorios incumprimentos pola inmensa maioría dos asinantes, é precisamente ese: un reparto inxusto do sacrificio que implica ir deixando de queimar uns combustibles que, de todos os modos, están a se esgotar.

O Protocolo de Uppsala propón repartir dunha maneira internacionalmente xusta o derradeiro petróleo

A perspectiva recentemente apuntada pola AIE, e que o experto Antonio Turiel lle lembrou ao Senado español, é a dunha redución vertixinosa na dispoñibilidade en apenas catro anos, algo que dificilmente podemos agardar que se realice de maneira pacífica e ordenada, cando sexa inagochable que xa non queda petróleo dispoñible no mercado internacional para as industrias, para os coches, os camións e mais os tractores de todos os países do mundo, e apenas se avanzase nada na tan cacarexada Transición Enerxética, que deste modo se verá abortada case antes de comezar, pois o petróleo a día de hoxe e nun futuro previsible é imprescindible para fabricar coches eléctricos, paneis solares, aeroxeradores ou instalacións de produción de hidróxeno.

O que sucedeu na actual pandemia da COVID19 con recursos escasos coma as vacinas, ou está a suceder xa cos materiais escasos dos que dependen economías netamente importadoras de materia prima, como as europeas, e máis especificamente os alegres plans da masiva electrificación renovable que implica o Pacto Verde Europeo, confirman a tendencia insolidaria e de acaparamento común na xeopolítica realmente existente. E por se houber calquera indicio de reparo moral nalgún goberno, a propia Axencia Internacional da Enerxía xa se encargou de recomendar o acaparamento aos países da OCDE cun desprezo absoluto aos valores dun desexable e san internacionalismo. Sen dúbida cómpre lembrar todo isto cando nos falan de “Transición Xusta”.

Así e todo, si que houbo un país que atendeu unha importantísima característica do Protocolo de Uppsala-Rimini: non é preciso que todos os países do mundo o asinen para ser útil, e calquera país, rexión, localidade ou mesmo organización pública ou privada que o aplicase, vaise beneficiar do aumento da resiliencia que implica, da adaptación temperá a un funcionamento con moito menos ou con ningún petróleo. Ese país foi o noso veciño Portugal, que no ano 2011 aprobou no seu parlamento este protocolo, situándose á vangarda internacional no recoñecemento do Peak Oil e da necesidade non só de artellar unha maneira de ir reducindo a dependencia civilizatoria desta excepcional forma de enerxía, senón de facelo dunha forma internacionalmente xusta e solidaria. Por desgraza, aínda que o 6 de abril de 2011 o parlamento portugués aprobase este Protocolo do Esgotamento do Petróleo, a proposta do PCP, cos votos a favor de PS, PSD, Bloco de Esquerda e Os Verdes, a súa aplicación práctica polo goberno portugués, até onde temos constancia e polo de agora, foi nula.

A alternativa a este protocolo é a guerra polos derradeiros recursos enerxéticos cando comecen a non chegar para todas as economías

Daquel texto rescatamos un extracto na versión internacional da nosa lingua, adaptado do protocolo orixinal:

(...) Considerando que é adequado planear uma transição ordenada para o novo contexto mundial de menor oferta energética, prevenindo o desperdício de energia, estimulando a produção de energias alternativas e alargando o período de vida do petróleo remanescente; Considerando que é desejável responder aos desafios que se colocam de um modo cooperativo e equitativo, bem como os relacionados com as preocupações das alterações climáticas, da estabilidade económica e financeira e das ameaças de conflitos no acesso a recursos críticos. Propõe-se agora que: Seja convocada uma convenção de Nações para equacionar a questão relativa à concertação de um acordo com os seguintes objectivos:

a) Evitar a especulação com a escassez, de modo a que os preços do petróleo possam manter uma relação razoável com o custo de produção.

b) Permitir aos países pobres a sustentação das suas importações(...).

E finalmente, a dupla chave para artellar o descenso en extracción-utilización e evitar deixar o reparto desta escaseza en mans do mercado e mais das armas:

a) Nenhum país deverá produzir petróleo acima da sua taxa de esgotamento corrente, sendo a mesma definida em produção anual como uma percentagem da quantidade remanescente (reservas e recursos por descobrir)

b) Cada país importador reduzirá as suas importações para as ajustar à taxa de esgotamento mundial corrente, deduzida qualquer produção interna.

Parece que chegou o momento de recuperar definitivamente este protocolo do esquecemento e poñelo en práctica o antes posible no maior número de países do mundo, especialmente nos países enriquecidos, e convertérmonos así en obxectores de conciencia contra o conflito polo derradeiro petróleo que se prevé nun dramático futuro que se achega a paso acelerado.