Medio rural
Labregas e labregos xa temos dereitos (oficialmente)

A ONU aproba finalmente a declaración impulsada por Vía Campesina hai 19 anos.

La Vía campesina
Una de las activistas de La Vía Campesina, en la sede de la ONU. Foto:Victor Barro - Amigos de la Tierra Internacional

O pasado domingo 31 de marzo o Sindicato Labrego Galego celebrou no Salón Nobre do Pazo de Fonseca, en Santiago, un acto de Lectura pública da Declaración de Dereitos Labregos, que ven de ser aprobada pola Asamblea Xeral das Nacións Unidas o 17 de decembro de 2018, despois de 17 anos de redaccións e debates. Foi a Vía Campesina, organización internacional de labregos e labregas que aglutina a numerosos movementos sociais e organizacións aliadas —como é o caso do Sindicato Labrego Galego— a que no ano 2000 iniciou o proceso que culminou agora. Na votación, que se gañou por 119 votos a favor, 7 en contra é de salientar que o Estado Español fora un dos 49 países que se abstiveron. Máis aló do seu valor simbólico, as convencións das Nacións Unidas teñen carácter obrigatorio para os estados membros, polo que esta declaración pode ser unha ferramenta importante que invocar á hora de pedir contas e fiscalizar a actuación dos gobernos en todas aquelas decisións nas que se vulneren os dereitos das labregas e labregos, que teñen moito que ver con agresións ao territorio e co aproveitamento dos recursos naturais.

Ao acto de Compostela asistiron numerosas organizacións convidadas, así como persoas a título individual, que foron dando lectura aos 28 artigos dos que consta a declaración, a cal comenza cunha ampla introdución onde se recoñece a especial relación dos labregos e labregas coa terra, coa auga e coa natureza e as achegas por eles feitas ao desenvolvemento e á conservación da biodiversidade, así como a súa contribución para garantir o dereito a unha alimentación axeitada para todas as persoas. Así, amosa a preocupación pola carga que representa para as labregas a degradación do medio ambiente ou o cambio climático, os desaloxamentos forzosos a que se ven sometidas estas persoas nalgunhas partes do mundo polas presións dos monocultivos industriais, as dificultades cada vez maiores no acceso á terra, á auga e ás sementes, a especulación sobre os alimentos e a concentración crecente dos sistemas de produción e distribución dos mesmos. Tamén se fala nesta introdución do concepto de soberanía alimentaria definido como o dereito dos pobos a definir os seus sistemas agroalimentarios, e o dereito a unha alimentación sá e culturalmente axeitada, producida con métodos ecolóxicos e sostibles, que respecten os dereitos humanos. Os 28 artigos cos que continúa a declaración, instan constantemente aos estados a velar porque estes dereitos se cumplan, e a implementar as medidas necesarias para que así sexa.

Sindicato Labrego
Lectura pública da Declaración de Dereitos Labregos en Santiago de Compostela. SLG.

Desde diversos ámbitos e organizacións campesiñas destácase a importancia de que o campesiñado sexa recoñecido como suxeito político de dereito. No Artigo 1 da declaración dise: "Enténdese por labrego/labrega toda persoa que se adique ou pretenda adicarse, de maneira individual ou colectiva, á producción agrícola en pequena escala, á agricultura artesanal, gandeiría, pesca, silvicultura. A declaración aplícase a estas persoas e tamén ás familiares ao seu cargo, e tamén se aplica aos pobos indíxenas, ás comunidades locais que traballan a terra, ás trashumantes, nómades e persoas sen terra, así coma ás persoas asalariadas empregadas en explotacións agrarias ou en industrias agrarias de pequena escala".

A declaración faise extensiva tamén a outras persoas que traballan nas zonas rurais, coma as que se adican a artesanías relacionadas coa agricultura ou a outras ocupacións conectadas co mundo rural. De facto, pode entenderse que todos os habitantes do medio rural, que viven e traballan nel, son dalgún xeito obxecto desta declaración de dereitos.

O Artigo 2 fai referencia a que os estados respectarán e farán efectivos estes dereitos e adoptarán as medidas lexislativas, administrativas e doutro tipo axeitadas para alcanzalos progresivamente, nos casos en que non poidan garantirse de maneira inmediata. Tamén fai especial mención das persoas de idade, as mulleres, as mozas e mozos, as nenas e nenos e as persoas con discapacidade. Así mesmo insta aos estados a dialogar cos labregos e labregas antes de tomar decisións que lles afectan, e de aprobar leis e políticas tendo en conta os desequilibrios de poder e asegurando unha participación activa, libre, e informada. No Artigo 3 dise textualmente: "Os labregos e labregas e outras persoas que traballan nas zonas rurais teñen dereito a definir e desenvolver prioridades e estratexias para exercer o seu dereito ao desenvolvemento." O Artigo 10 volve recoñecer o dereito a participar activamente, xa sexa a nivel persoal ou a través de organizacións representativas, na preparación e aplicación de políticas, programas e proxectos que poidan afectar a súa vida, á súa terra e aos seus medios de subsistencia.

O Artigo 15 fala do dereito á soberanía alimentaria, termo no que se engloba o dereito a participar nos procesos de adopción de decisións sobre a política agroalimentaria e o dereito a unha alimentación sa e suficiente, producida con métodos ecolóxicos e sostible que respecte a súa cultura.

Lei de depredación
Tecidos pola defensa da terra

Plataformas veciñais galegas traballan por un rural vivo. Nacen a partir do rexeitamento a proxectos extractivistas, de grande impacto no medio natural e escaso na economía local. En rede, loitan contra o crecemento económico a calquera prezo.

Outra cuestión primordial recóllese no Artigo 17, e refírese á tenza da terra, así dise que as labregas e labregos e outras persoas rurais teñen dereito á terra, á auga, aos bosques, para utilizalos e xestionalos de maneira sostible, e para ter un lugar onde vivir con seguridade, paz e dignidade. Así mesmo di que os estados deben adoptar medidas a favor do recoñecemento xurídico dos dereitos de tenza da terra, incluídos os dereitos consuetudinarios de tenza que actualmente non estean amparados pola lei, recoñecendo a existencia de modelos e sistemas diferentes, e protexendo os labregos de desaloxos ilegais. O recoñecemento deste dereito ten a ver tamén co freo ao acaparamento de terras por parte de grandes empresas e capitais. Marina dos Santos, do MST do Brasil, presente o domingo no acto de lectura dos dereitos, contaba que no seu pais o 1% de propietarios ostentan a propiedade do 45% da terra. O Artigo 18 fai referencia ao dereito á conservación e protección do medio ambiente e da capacidade produtiva das terras, e no 19 recoñécese o dereito ás sementes, a protexer os coñecementos tradicionais relativos aos recursos fitoxenéticos, a participar equitativamente no reparto dos beneficios derivados da utilización deses recursos, así como a participar na toma de decisións para un uso sostible destes recursos. Recoñécese o dereito a conservar, utilizar, intercambiar e vender as sementes ou o material de multiplicación que se teña conservado despóis da colleita e dise que "os estados velarán por que as políticas relativas ás sementes, as leis de protección das variedades vexetais e outras leis de propiedade intelectual, os sistemas de certificación a as leis de comercialización de sementes respecten e teñan en conta os dereitos, as necesidades e as realidades campesiñas".

No Artigo 20 ratifícase a necesidade de conservación da biodiversidade e dos coñecementos tradicionais en materia de agricultura, pastoreo, silvicultura, pesca, gandeiría e agroecoloxía.

O Artigo 21 desenvolve o dereito á auga potable e limpa, reclamando a protección dos sistemas consuetudinarios ou comunitarios de xestión dos recursos hídricos. Tamén insta a protexer os ecosistemas relacionados coa auga, como as montañas, os bosques, brañas, ríos, acuíferos ou lagos, fronte ao uso excesivo ou a contaminación por sustancias nocivas, en particular os afluentes industriais e as concentracións de minerais e produtos químicos. Darase prioridade ao uso da auga para satisfacer as necesidades humanas fronte a outros usos.

Outros dereitos recollidos son por exemplo o dereito á seguridade social, á vivenda, á saúde, á formación e a información ou a desfrutar da propia cultura.

Desde logo, moitos destes dereitos hoxe recoñecidos e postos por escrito polas Nacións Unidas entran claramente en conflito coa explotación dos recursos por parte de empresas transnacionais, tanto de producción de alimentos a gran escala, como doutras producións (madeira, empresas extractivas mineiras, empresas de xeneración de enerxía que ocupan grandes superficies de territorio e monocultivos de todo tipo), actividades que non responden normalmente ás necesidades das sociedades nas que se implantan, senón a intereses empresariais.

Dedúcese, pois, desta declaración de dereitos labregos a contraposición da actividade do pequeno campesiñado, relacionada co coidado da vida, a biodiversidade, as sementes, as variedades e razas locais, a conservación dos ecosistemas, coa actividade case sempre depredadora das empresas mercantís, onde o que prima ven ser o beneficio inmediato e a miúdo a desolación que deixan tras de si, con territorios esquilmados e contaminados. Desde as organizacións impulsoras desta declaración cosíderase un enorme logro, que dá cobertura a innumerables loitas campesiñas.

A pregunta é se estes dereitos labregos serán capaces de amparar verdadeiramente as comunidades rurais, verdadeiras sustentadoras da vida. Soporte para facelo ofrecen de sobra, mais sabemos que fiar aos estados a observación e execución dos mesmos pode ser optimista demais, por iso é primordial a difusión e coñecemento das persoas que habitan o medio rural destes dereitos, porque seremos esas persoas as que teremos que esgrimilos e invocalos teimudamente ante as sucesivas agresións aos nosos territorios e recursos.

Feminismos
“O feminismo non só se constrúe nas cidades”

María Ferreiro é gandeira e a responsábel da secretaría da Muller do Sindicato Labrego Galego, fala con O Salto Galiza sobre os froitos que deu a loita das mulleres labregas, o traballo coas mulleres do rural e dos dereitos e espazos que quedan por acadar.

Sobre este blog
O Centro de Saberes para a Sustentabilidade (CSS) é un Regional Centre of Expertise on Education for Sustainable Development recoñecido oficialmente pola Universidade das Nacións Unidas. Ten como misión fundacional “informar, sensibilizar e implicar a comunidade educativa e a sociedade no seu conxunto na promoción da transformación social necesaria para o cumprimento dos Obxectivos de Desenvolvemento Sustentable a través de experiencias cos pés na terra que fomenten a conservación, a sustentabilidade, a protección ambiental e a resiliencia“. O goberno do CSS é horizontal e democrático a través dun Consello Reitor formado por representantes de todos os axentes participantes. Máis información: http://www.saberes.eu
Ver todas las entradas
Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra en tu cuenta.

Relacionadas

Málaga
Orgullo Queer Disidencia serrana: el orgullo rural de Málaga
En el Burgo, Sierra de las Nieves (Málaga), el fin de semana del 13 y 14 de junio tendrá lugar el orgullo rural de la provincia
Málaga
Vega Mestanza El vecindario frena la tala de la Vega Mestanza en Málaga
Desde 2020, las malagueñas buscan parar la construcción de una depuradora en los terrenos cultivados de la Vega de Mestanza.
El Salto Radio
El Salto Radio Convivencia de Berrocal II: Comunidad de acogida
Volvemos a la Convivencia Rural de Berrocal y, esta semana nos detenemos en la historia de dos familias, una palestina y otra israelí, que nos muestran que la convivencia es posible. Además, tecnosuelos y música. Creemos que merece la pena escuchar.
Sobre este blog
O Centro de Saberes para a Sustentabilidade (CSS) é un Regional Centre of Expertise on Education for Sustainable Development recoñecido oficialmente pola Universidade das Nacións Unidas. Ten como misión fundacional “informar, sensibilizar e implicar a comunidade educativa e a sociedade no seu conxunto na promoción da transformación social necesaria para o cumprimento dos Obxectivos de Desenvolvemento Sustentable a través de experiencias cos pés na terra que fomenten a conservación, a sustentabilidade, a protección ambiental e a resiliencia“. O goberno do CSS é horizontal e democrático a través dun Consello Reitor formado por representantes de todos os axentes participantes. Máis información: http://www.saberes.eu
Ver todas las entradas
Baleares
Un modelo insostenible El rechazo a la turistificación se expande en Canarias, Baleares y Barcelona
Tras la masiva manifestación en las Islas Canarias del pasado mayo, Palma de Mallorca, Barcelona y San Sebastián salen este 15 de junio a la calle contra un modelo de turismo desmedido insostenible para el territorio y sus habitantes.
Oriente Medio
Oriente Medio Decenas de muertos en una noche de sirenas y misiles cruzados entre Israel e Irán
Después del ataque israelí contra la infraestructura energética y militar iraní, cientos de misiles iraníes atraviesan el cielo israelí e impactan en Tel Aviv, Bat Yam, Tamra y Haifa.
Madrid
Movimiento republicano Miles de personas claman en Madrid contra la monarquía y por la República
En el 11 aniversario de la proclamación de Felipe VI, una marcha unitaria reclama que este reinado sea el último de España.
Violencia machista
El Estado que revictimiza Violencia institucional: “Si lo hubiera sabido antes, no hubiera denunciado nunca”
Rocío ha sufrido violencia psicológica, física y sexual por parte de su expareja. Y también violencia institucional en todas las puertas de la red de recursos institucionales que ha ido atravesando.
Crónica
Justicia En la sala de un juicio a una madre protectora
Esta es una crónica de un juicio a una mujer que pidió medidas por sospechar de abusos sexuales a su hija en el domicilio paterno sin que ninguna institución moviera un dedo y, un mes después, cogió un vuelo a su país para intentar protegerla.
Editorial
Editorial Justicia irracional
Por acción o por omisión, las instituciones violentan a las mujeres. Se llama violencia institucional.
Relato
Relato Rendirse
A mi pesar me tocaba compartir mesa con aquellos documentos y, como estaba de los primeros (no lo habría imaginado al llegar), ya no conseguía quedar por encima, con lo que me gusta.
Rap
Rap Los Chikos del Maíz: “La música urbana está llena de fachas y votantes de Vox”
Tras un fin de gira accidentado, Toni y Nega dan una tregua indefinida a su proyecto con dos conciertos en Madrid. Horas antes de llenar la sala en la primera cita, visitan la redacción de El Salto.
Río Arriba
Río Arriba Luis González Reyes: “Vivimos en un mundo en la que la escasez es un elemento central”
Primera entrevista del programa Río Arriba en formato podcast y vídeo donde hablamos de las nuevas guerras neocoloniales por recursos en la era de Trump y Putin, de la escasez, del decrecimiento y el colapsismo.
La vida y ya
La vida y ya Un rato de cada lunes
Pero, lo más coincidente ha sido, expresado de distintas maneras, su agradecimiento hacia ese lugar. Su lugar elegido.

Últimas

Ocupación israelí
Movilizaciones Un centenar de organizaciones de 26 países denuncian a la empresa vasca CAF y su tren del apartheid
Más de 50 localidades salen a la calle este fin de semana para señalar a la empresa que construyó el tranvía que conecta Jerusalén con territorio ocupados y exigir el fin del genocidio en Gaza.
Ocupación israelí
Ocupación Israelí La policía egipcia impide con violencia la marcha internacional a Gaza
La marcha de 4.000 personas a Gaza es reprimida por la policía del régimen de Al-Sisi. La organización pide a las embajadas que reaccionen y protejan a sus ciudadanos.
Galicia
Crowdfunding O Salto Galiza abre un crowdfunding para empapelar a Altri
Queremos investigar a los responsables políticos y empresariales del que podría ser el mayor atentado ambiental de la historia reciente de Galicia.
Que no te lo cuenten
El Salto Radio De océanos y detenciones
VV.AA.
La acidificación del agua marina supera sus límites mientras Israel aborda la Flotilla por la Libertad.
Relato
Relato Rendirse
A mi pesar me tocaba compartir mesa con aquellos documentos y, como estaba de los primeros (no lo habría imaginado al llegar), ya no conseguía quedar por encima, con lo que me gusta.
Más noticias
Análisis
Análisis del CIS La calma antes de la tormenta: la dimisión de Santos Cerdán como punto de inflexión
El último barómetro del Centro de Investigaciones Sociológicas (CIS) ha muerto pocas horas después de nacer por la dimisión de Santos Cerdán, aunque sirve como foto fija de un escenario que favorece a la derecha.
Argentina
Extrema derecha La motosierra de Milei se ceba con los hospitales públicos y las personas con discapacidad
Los recortes del Gobierno afectan al Hospital Garrahan, un centro de alta complejidad, referente pediátrico nacional y latinoamericano, y también a los recursos de las personas con discapacidad, a los que el ejecutivo califica de “idiotas”.

Recomendadas

Pensamiento
Economista Clara Mattei: “El liberalismo y el fascismo están unidos en su protección del orden del capital”
El ambicioso ensayo 'El orden del capital' nos traslada al Reino Unido y la Italia de la I Guerra Mundial, que se contemplan como un momento bisagra: el auge de socializaciones y cooperativizaciones que tuvo lugar durante la contienda y la inmediata posguerra fue abortado a través de un 'shock' austericida destinado a restaurar la centralidad de los grandes capitales.
Derecho a la vivienda
Jaime Palomera “La vivienda necesita una revolución”
Investigador y uno de los fundadores del Sindicat de Llogateres, Jaime Palomera presenta ‘El secuestro de la vivienda’, un libro sobre el juego amañado en el que los propietarios son cada vez más ricos y los inquilinos cada vez más pobres.
Redes sociales
Industria editorial Escritores fantasma: así trabajan los auténticos autores de los libros de éxito que publican los ‘influencers’
Detrás de cada libro firmado por un ‘influencer’ hay otra persona que ha trabajado a destajo para entregar a tiempo un texto en el que su nombre no aparece por ninguna parte y que, además, ha tenido que renunciar a sus derechos como autor.
Brasil
Extrema derecha Arte en tiempos de fascismo: cuando enseñar a Goya y Rubens le cuesta el puesto a un profesor
Una clase de Historia en la escuela municipal en una localidad del Estado de São Paulo desemboca en acusaciones contra el profesor y una campaña de difamaciones que encabeza el concejal de educación de la zona, de la extrema derecha bolsonarista.