Decrecimiento
Adeus sustentabilidade, ola resiliencia

Hai quen apunta que o obxectivo da sustentabilidade xa non é posible e compre substituílo por un novo: a resiliencia.

Resiliencia_1

Coordinador do Instituto Resiliencia

15 feb 2019 06:12

É ben coñecida a definición do concepto de sustentabilidade, a partir do Informe Brundtland de 1987: a capacidade (da sociedade) de satisfacer as necesidades das actuais xeracións sen comprometer a capacidade das futuras xeracións para satisfaceren as súas. Na realidade, do que falaba aquel informe preparado baixo a dirección da primeira ministra norueguesa para a ONU baixo o título de O noso futuro común, era concretamente do desenvolvemento sustentable, unha auténtica contraditio in terminis ou oxímoro, como se ten denunciado desde entón, principalmente desde o movemento a prol do Decrecemento e desde a Economía Ecolóxica. Porén, se deixamos de lado o aspecto de desenvolvemento/crecemento sobre o que xa falaramos anteriormente neste blog e nos centramos na visión das sociedades sustentables, veremos que desde aquel 1987 o concepto sufriu varios procesos de desvirtuación. Por unha banda, un partillamento inherentemente contraditorio en tres tipos de sustentabilidade: a económica, a social e a ecolóxica, o cal nega o carácter integral da sustentabilidade de calquera sistema, e favorece unha visión parcial e illada das tres esferas, na realidade insertas unhas dentro das outras e absolutamente retroalimentadas. E aínda por riba, o termo sufriu o clásico proceso de asimilación/deturpación polo propio sistema insustentable que apuntaba a mudar, e hoxe en día está tan baleiro de contido que tanto colocan o adxectivo sustentable unha empresa coma ENCE, como unha lei de economía convencional como foi a aprobada polo Goberno Zapatero en 2011, ou mesmo se chega a falar de conceptos que atentan contra o máis básico sentido común, como a ‘minaría sustentable’. De aí que os maiores defensores da idea inicial de sustentabilidade falen dunha interpretación débil dela.

O concepto de sustentabilidade foi partillado e desvirtuado. Con todo, o máis grave é que xa non resulta útil, por imposible.

Con todo, a cuestión máis grave vencellada con este concepto na actualidade, é que podería xa ser inútil, mesmo na súa concepción forte. Un dos pescudadores máis relevantes que cuestionou que a sustentabilidade siga a ser viable é precisamente un dos autores principais dun estudo pioneiro sobre a cuestión, o Limits to Growth, publicado en 1972 polo Club de Roma e realizado por un equipo do MIT e que fora dirixido por unha muller: Donella Meadows. Ben, pois precisamente o seu viúvo e co-autor daquel informe, Dennis Meadows, afirmou en 2012, nunha conferencia organizada polo propio Club de Roma para conmemorar as catro décadas daquela publicación seminal na advertencia sobre a insustentabilidade do modelo civilizatorio, que a sustentabilidade fora posible durante as primeiras décadas posteriores á publicación daquel libro, mais que a día de hoxe xa non o era. Noutras palabras: se a sustentabilidade pretendía evitar o choque da nosa civilización cos límites planetarios, agora xa é tarde para evitar o impacto por moito que pisemos o freo, e o que cómpre é preparármonos para que ese choque implique o menor sufrimento social e ecolóxico posible. Así logo, Meadows propón como obxectivo alternativo o da resiliencia. Este termo, que vén sendo usado desde ámbitos tan diversos como a enxeñaría, a ecoloxía ou a psicoloxía, mide a capacidade dun individuo, organización ou sistema para resistir un impacto ou trauma importante sen perder as súas funcións principais. A súa representación simbólica adoita ser a árbore flexible, coma a abeleira ou o salgueiro que se dobran ante o vendaval, para non romperen. Isto é: o científico de sistemas estadounidense proponnos fortalecer as nosas sociedades para que sobrevivan nas mellores condicións posibles a un colapso sistémico que xa non se pode evitar, é dicir, para que sobrevivan á súa propia e irreversible insustentabilidade.

Resiliencia_2

Lonxe deste diagnóstico, os gobernos máis progresistas aínda enchen hoxe o seu discurso coa palabra sustentabilidade e enmarcan pretendidamente as súas accións nun plan mundial co aval da ONU: a Axenda 2030 ou Obxectivos do Desenvolvemento Sustentable. É dicir, se as advertencias de Meadows e outros están no certo, estarían apuntando as súas políticas cara a algo que, ademais de ser internamente incoherente, xa non sería factible, porque xa chegariamos tarde.

Os discursos e programas políticos seguen a abusar do termo sustentable, e apenas recoñecen o que foi proposto como substituto: a resiliencia.

Porén, paseniño, o concepto de resiliencia vaise abrindo paso, non só no mundo académico, senón tamén empresarial, urbanístico, das estratexias de seguridade nacional, etc. Así, en Estocolmo vén traballando nestas cuestións desde 2007 un importante centro de investigación. Un dos principais webs sobre o colapso ecosocial en lingua inglesa ten por nome Resilience.org. O movemento das Localidades en Transición fai da resiliencia un eixo central da súa transformación desde abaixo de vilas e cidades. En Andalucía púxose en marcha en 2017 unha campaña de sensibilización e debate social centrada na resiliencia con apoio do anterior goberno do PSOE, que xa se levaba preparando desde 2015. E tamén en Galiza tentamos ir sementando este novo concepto desde colectivos como o Instituto Resiliencia e mais o CSS. Por desgraza, aínda está ausente das propostas dos nosos gobernos locais, autonómicos ou centrais, maila ser un termo que inza algún documento presentado desde alianzas xurdidas do mundo da ciencia e do activismo e dirixidas ao Ministerio de Transición Ecolóxica español. Daranse de conta demasiado tarde os nosos gobernos de que xa chegamos demasiado tarde a aquel fermoso pero xa imposible obxectivo da sustentabilidade?

Sobre este blog
O Centro de Saberes para a Sustentabilidade (CSS) é un Regional Centre of Expertise on Education for Sustainable Development recoñecido oficialmente pola Universidade das Nacións Unidas. Ten como misión fundacional “informar, sensibilizar e implicar a comunidade educativa e a sociedade no seu conxunto na promoción da transformación social necesaria para o cumprimento dos Obxectivos de Desenvolvemento Sustentable a través de experiencias cos pés na terra que fomenten a conservación, a sustentabilidade, a protección ambiental e a resiliencia“. O goberno do CSS é horizontal e democrático a través dun Consello Reitor formado por representantes de todos os axentes participantes. Máis información: http://www.saberes.eu
Ver todas las entradas
Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra en tu cuenta.

Relacionadas

Río Arriba
Río Arriba Luis González Reyes: “Vivimos en un mundo en el que la escasez es un elemento central”
Primera entrevista del programa Río Arriba en formato podcast y vídeo donde hablamos de las nuevas guerras neocoloniales por recursos en la era de Trump y Putin, de la escasez, del decrecimiento y el colapsismo.
Tribuna
Tribuna Decrecimiento azul: un enfoque necesario para mares al límite
Mientras se celebra la UNOC3 y en el contexto de cambio climático y pérdida de biodiversidad al que nos enfrentamos se necesita —también en el mar— un cambio de paradigma donde el crecimiento y la ausencia de límites dejen de ser la norma.
Decrecimiento
Opinión Cómo crear colectivos resilientes y justos en tiempos de emergencias constantes
Un equipo multidisciplinar ha desarrollado una herramienta web con un doble objetivo: evaluar la resiliencia y el funcionamiento de los colectivos sociales ante la crisis ecosocial en marcha.
Sobre este blog
O Centro de Saberes para a Sustentabilidade (CSS) é un Regional Centre of Expertise on Education for Sustainable Development recoñecido oficialmente pola Universidade das Nacións Unidas. Ten como misión fundacional “informar, sensibilizar e implicar a comunidade educativa e a sociedade no seu conxunto na promoción da transformación social necesaria para o cumprimento dos Obxectivos de Desenvolvemento Sustentable a través de experiencias cos pés na terra que fomenten a conservación, a sustentabilidade, a protección ambiental e a resiliencia“. O goberno do CSS é horizontal e democrático a través dun Consello Reitor formado por representantes de todos os axentes participantes. Máis información: http://www.saberes.eu
Ver todas las entradas
Naciones Unidas (ONU)
Genocidio El Informe Albanese denuncia ante la ONU a las empresas que se han lucrado del exterminio en Gaza
La relatora presenta un informe al Consejo de Derechos Humanos en el que detalla la responsabilidad de decenas de empresas en las políticas de ocupación, apartheid y genocidio que está llevando a cabo Israel en Palestina.
Movimiento BDS
Movimiento BDS Sidenor cede a la presión y anuncia que dejará de vender acero para las armas israelíes
La acerera vasca toma esta decisión después de que los sindicatos ESK, LAB y ELA requiriesen información y exigiesen acciones para frenar la complicidad con el genocidio.
Palestina
Palestina Israel bombardea un cumpleaños infantil y asesina a 39 personas en otra jornada mortífera en Gaza
Las Fuerzas Armadas de Israel siguen extendiendo la muerte por todo el territorio de Gaza. Un ataque contra una cafetería frecuentada por periodistas acaba con la vida de varios niños y niñas, un fotoperiodista y una artista plástica.
Fiscalidad
Impuestos España y Brasil se unen para proponer mayores impuestos a los superricos
La propuesta ha sido presentada en la IV Conferencia Internacional de Financiación para el Desarrollo de la ONU que se celebra en Sevilla.
Justicia
Justicia Huelga de jueces y magistrados: ni servicios mínimos ni descuento de salario
Las asociaciones conservadoras convocan por primera vez un paro de tres días, una situación sin sustento legal según el Consejo General del Poder Judicial.
República Democrática del Congo
República Democrática del Congo La RD del Congo y Ruanda, mediados por Estados Unidos, firman un acuerdo de paz incierto
El acuerdo busca crear cadenas de valor en las que intervengan ambos países, con una mayor presencia de los Estados Unidos en la zona. La poca presencia de las víctimas del conflicto en las conversaciones genera dudas en la sociedad civil congoleña.

Últimas

Corrupción
Corrupción El juez decreta prisión provisional sin fianza para Santos Cerdán
El juez acepta la propuesta del fiscal y decreta cárcel contra el ex secretario de organización socialista por integración en organización criminal, cohecho y tráfico de influencias.
Análisis
Análisis Negar, polarizar, avanzar: el asalto de la ultraderecha a las políticas climáticas
El llamado Pacto Verde Europeo se ha convertido en el principal caballo de batalla de la guerra cultural del negacionismo climático, sobre el que anudar los diferentes discursos negacionistas de la extrema derecha.
Opinión
Opinión Feminismo de clase y lucha por la hegemonía cultural
Muchos espacios feministas suelen incorporar códigos simbólicos y culturales burgueses que deslegitiman a los de la clase obrera. Aparte de las condiciones materiales, es necesario abordar la hegemonía cultural que estructura esta exclusión.
València
València La Audiencia de Valencia confirma la imputación a Argüeso en el juicio de la dana
La Sección Segunda de la Audiencia Provincial concluye que la resolución de la instructora “no es irrazonable ni arbitraria”, ratificando la imputación del ex secretario autonómico de Emergencias.

Recomendadas

Historia
Historia ‘Weimar’, y su eco
‘Tiempos inciertos’, la exposición dedicada a la República de Weimar en el CaixaForum de Barcelona, apenas se deja nada, pero vuelve a incurrir en la idea de las “dos Alemanias” contrapuestas.
Economía social y solidaria
Historia Lo que Franco arrebató al cooperativismo y a la economía social y solidaria
La dictadura franquista combatió de forma cruel el movimiento cooperativo fraguado en la II República, y durante la propia guerra con las denominadas colectividades, y pervirtió la idea de autogestión a través de los ideales falangistas.
Río Arriba
Río Arriba Yayo Herrero: “El holocausto nazi no es una excepcionalidad en la historia de Europa, es un modus operandi”
Nueva entrevista de Río Arriba en formato podcast y vídeo en el que hablamos de ecofeminismo, transiciones ecosociales justas, decrecimiento, colapso, poner la vida en el centro y mucho más.