Medio rural
Por unha vellez digna –e animada– no rural

Unha casa de pedra. Ábrese unha xanela. Unha muller maior vestida de negro e cun pano da mesma cor sobre o cabelo asoma para mercar peixe a través dela. A peixeira —quen percorre as aldeas coa súa furgoneta un día á semana— e a muller do pano intercambian moedas e peixes respectivamente. A peixeira marcha e a muller volve ás tebras da súa habitación. Péchase a xanela.

Asociación de Mulleres de Gargamala
8 ago 2019 11:30

A situación de abandono das aldeas nas comarcas galegas é xa coñecida. Nelas as persoas maiores viven aínda máis illadas e desatendidas que nas zonas urbanas, pois a maior parte da poboación adulta saíu das aldeas cara ás cidades para poder traballar.

Delia Míguez (1959, Moscoso) tamén tivo que deixar atrás a vida entre os montes para ir traballar á cidade. Este afastamento permitiulle reflexionar con claridade sobre os cambios na forma de vida nas aldeas: “A idea que había de aldea de cando eu era pequena non ten nada que ver. As casas son na súa maioría casas de fins de semana; as hortas aténdense en plan hobby mais que para vivir delas. Todo isto eran leiras cheas de vacas e agora non se ve ningunha. O concepto de aldea que tiñamos está a desaparecer”.

“O concepto de aldea que tiñamos está a desaparecer

Delia é integrante da Asociación de Mulleres de Gargamala (Mondariz, Pontevedra), que xurdiu no 2009 como un proxecto para dignificar a vida das persoas maiores que viven na aldea: “Amelia Varela foi quen viu que había moitísima xente soa e que estaban dentro de casa toda a tarde. Propúxonos facer algo para elas”, comenta Delia.

Cuestión de xénero

A natureza da Asociación de Mulleres tamén é unha proba máis de que, mesmo na terceira idade, a desigualdade de xénero está presente, pois as mulleres son quen máis sofren de illamento social. Por iso que a Asociación foi creada por mulleres e para mulleres, aínda que os seus eventos sexan pensados para toda a comunidade. Mais as mulleres son sempre maioría nas actividades.

Delia explica o porqué: “Os homes aínda teñen o pasatempo do bar. E teñen a asociación da Comunidade de Montes, na que o 90% dos participantes son homes. Eles sempre tiveron espazos para falar das súas cousas. Mentres as mulleres eran máis de estar en segundo termo e quedar nas súas casas. A misa era case o único acceso ao mundo social. Para moitas persoas esa era a oportunidade para cambiarse de roupa e saír das súas casa. Saír dálles vida”. Con esta frase queda desvelada a relación entre a saúde e as relacións sociais, que é o motor que dirixe o traballo da Asociación de mulleres de Gargamala.

“As mulleres eran máis de estar en segundo termo e quedar nas súas casas

Dolores Bernárdez (1957, Gargamala), outra integrante da Asociación, comenta divertida que para que a xente veña aos eventos “hai que ter algo de comida, o picoteo é sagrado”. Entre risas, Delia continúa: “Conseguimos que veña moita xente maior porque claro, non é o mesmo que dicirlles ‘imos a un restaurante’. Isto téñeno ao lado de casa, na casa cultural da aldea, e entón prefiren vir aquí.” Alén dos encontros en datas festivas tradicionais, conseguiron levar a cabo excursións e cursos de memoria, risoterapia, pandeireta, internet, pilates e ioga. Grazas ao seu traballo, as mulleres que participan na asociación puideron ver a evolución en dez anos dos vínculos da comunidade.

Dolores ten a impresión de que desde que naceu este proxecto “hai máis unión, máis diálogo. Eu miro o pobo distinto, bastante cambiado”. Delia recoñece: “Para min é unha satisfacción poder axudar á xente. Síntome ben colaborando”. E Dolores complementa: “A xente vaise relacionando máis e iso para nós é unha satisfacción. Que nos poidan usar de intermediarias para pedir cousas para as necesidades do pobo. Pensamos que neste momento é a nosa obriga facer isto, porque elas xa loitaron no seu momento”.

“É a nosa obriga facer isto, porque elas xa loitaron no seu momento

A Asociación de Mulleres de Gargamala é un proxecto que axuda a comprender como é que os actos cooperativos son fundamentais non só para manter relacións sociais sás, tamén para xerar ambientes nos que as persoas poidan desenvolverse con dignidade. Deste xeito poden mellorar o nivel de vida no ámbito rural, que foi desprazado das prioridades dos gobernos centrais, e serve tamén para lograr que os vínculos de complicidade se manteñan vivos nas aldeas.

Dolores e Delia lembran como toda a comunidade axudaba na leiras duns e outros; en como ían por todas as casas na época da matanza do porco. “Agora xa non hai nada diso. Cantas veces pasou que eu chegaba a Gargamala a pasar a fin de semana e non vía nin falaba con ninguén. Chega un momento no que entras en depresión”. Agora a asociación é ese motor que fai que teñan ganas de saír e facer. “Temos a necesidade de ter algo en común para xuntarnos e facer cousas. Isto tamén nos uniu, a pesar de que a idea era para a xente maior. No fondo, nós tamén o necesitabamos”, reflexiona Delia.

Utopías

A pesar de que manter a asociación por dez anos non é sinxelo para ningunha das mulleres que a integran, as súas aspiracións non baixan; aínda confían en que se pode seguir mellorando a vida das persoas da terceira idade no rural.

“Gustaríame que se puidese crear aquí unha especie de centro de día para que os nosos maiores non tivesen que desprazarse a outros lugares. As residencias teñen a súa parte positiva e a súa parte negativa. Ti saca á xente da súa contorna e pona noutra distinta a falar con xente descoñecida: hai xente que se sabe adaptar, pero hai persoas que aí dentro morren como paxariños engaiolados”, di Delia. E continúa: “Se houbese un sitio en cada aldea onde puidesen vir e darlles algún tipo de entretemento… Iso tería que existir en todas partes. Terían que montalo a nivel gobernamental. Tampouco son precisas grandes infraestruturas. Basta unha casa ampla que teña vixiancia e catro ou cinco persoas que estean aquí coidándoos. Non se necesita máis”.

Unha vez máis é a organización social, neste caso representada por un grupo de mulleres que tiñan ganas de “facer algo” para mellorar o nivel de vida da súa aldea, quen toma as rendas do futuro das comunidades e as mantén vivas.

Medio rural
Tronceda: un rural cheo de vida é posible, e desexable
As aldeas abandonadas derrúbanse mais tamén hai persoas dispostas a retornar a unha vida en contacto coa natureza. Este é o caso de Tronceda.
Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra en tu cuenta.

Relacionadas

Pensiones
Brecha de género Los hombres cobran al mes 465 euros más de pensión que las mujeres
El movimiento pensionista demanda más medidas para acabar con una brecha de género superior al 32% causada por el desigual reparto del trabajo de cuidados, realizado mayoritariamente por mujeres.
Vejez
Cine Sí es país para viejos
Dedicamos el Día Internacional de las Personas de Edad a los festivales de cine que las ponen en el centro.
Opinión
Opinión El hambre y la galleta
Con nostalgia, mi abuela me habla de la niña que fue, de todos sus hermanos, de lo rápido que aprendieron a utilizar todos los aperos y de cómo las manos les crecían a mayor ritmo que el resto del cuerpo a fuerza de trabajo.
Educación pública
Iglesia Semana Santa: negocios, procesiones en colegios, inmatriculaciones y fervor
Más allá de la expresión cultural, la Semana Santa tiene una esfera económica que genera millones de euros y otra social que le sirve a la Iglesia Católica para legitimar sus privilegios dentro del Estado español.
Industria
Transición industrial Mecaner, un cierre injusto o cuatro alternativas con mirada ecosocial para mantener la fábrica de Urduliz
ESK y LAB han presentado el ‘Plan de Transición Ecosocial’ que ha elaborado la cooperativa Garúa como una herramienta para la búsqueda de soluciones al ERE propuesto por la multinacional Stellantis.
Palestina
Palestina Viaje al fondo del horror
El fotoperiodista Javier Bauluz cubrió la primera Intifada, la primera gran rebelión del pueblo palestino desde la creación del estado israelí.
Argentina
Argentina Myriam Bregman: “El de Milei es un típico gobierno neoliberal con recetas ortodoxas clásicas”
Quien fuera candidata de la izquierda a la presidencia en las elecciones en las que Milei salió victorioso, evalúa las consecuencias del gobierno de La Libertad Avanza y las respuestas que están dando los distintos actores políticos.
Maternidad
Maternidades Reaprender la espera
El tiempo de gestación es largo y va a un ritmo distinto al que acostumbras: el ritmo natural al que desarrolla una playa, un monte, un océano. Y no estamos ya habituados a darle la mano a la pausa.
Momus Operandi
Momus operandi Todo es una narración
Nos dicen que las mentiras son la única realidad. Que aprendamos a mentirnos, que nos engañemos, que no nos importa la salud, ni los derechos laborales, ni las violencias estructurales.
Ríos
Radiografía fluvial de España La tierra que no amaba sus ríos
Los ríos ibéricos agonizan. Casi la mitad de las masas de agua está en mal estado. Presas, sobreexplotación, contaminación y crisis climática son sus principales amenazas, con la agroindustria como mayor agresora.
Accidentes laborales
Accidentes laborales Detenidos tres empresarios en Galicia tras la muerte de un migrante que trabajaba sin equipo de protección
El joven de 28 años, que estaba empleado con un contrato irregular, falleció el 26 de febrero tras precipitarse desde una carretilla elevadora sin la protección necesaria para esa labor.

Últimas

Ocupación israelí
Palestina El Salto te ofrece una camiseta para apoyar económicamente a la UNRWA
No cesamos de buscar nuevas vías para visibilizar un mayoritario clamor social que pide un alto el fuego al que apenas se da cabida en el discurso mediático convencional. Todos los beneficios de esta campaña irán destinados a la UNRWA.
Derecho a la vivienda
Derecho a la vivienda La PAH València clama por el derecho a una vivienda digna: “¿Duermen tranquilos?”
Centenares de personas protestan frente al palacio de la Generalitat para exigir que se haga efectivo el derecho a la vivienda ante la insoportable alza de los precios.
Sidecar
Sidecar Crisis intratable en la República Democrática del Congo
Una y otra vez los actores externos han fracasado a la hora de contener la escalada de violencia en la República Democrática del Congo.
Deportes
Rugby femenino +35 Las Milnoh Granada, un club de rugby femenino +35 creado y gestionado por mujeres
32 mujeres nacidas en mil novecientos y pico, federadas en un equipo que les ha dado un espacio propio, sentido de pertenencia, una tribu donde “yo soy porque somos”
América Latina
Caribe Haití: el fracaso neocolonial y el “eterno castigo de su dignidad”
La crisis de gobernabilidad que vive Haití después del alzamiento paramilitar que liberó a más de 3.600 presos y expulsó al primer ministro es un capítulo más de una historia colonialismo y dependencia.
Trabajo sexual
Estudio sobre trabajo sexual De la Policía, los dueños de locales y los clientes: así es la violencia que sufren las trabajadoras sexuales
Las trabajadoras sexuales sufren múltiples violencias y un estudio las recoge en sus propios términos. Las violencias más frecuentes por parte de los clientes consisten en la retirada del condón sin consentimiento o malos tratos verbales.
Urbanismo
Urbanismo La nueva Ley del Suelo va al Congreso bajo la acusación de fomentar pelotazos urbanísticos
Sumar y Podemos no garantizan el apoyo a la ley, que limita las posibilidades de declarar nulos los planes urbanísticos, así como la acción ciudadana contra las irregularidades urbanísticas.

Recomendadas

Memoria histórica
Marc Solanes “Mi bisabuela luchó en el frente y fue considerada una mala madre, pero lo hizo por sus hijas”
En ‘Las niñas de Elna’ (Pollen, 2024) el periodista reconstruye la historia de las mujeres de su familia resolviendo enigmas para resignificar la imagen de la mujer en la historia.
Euskal Herria
Korrika Correr a favor del euskera cruzando fronteras
La Korrika es el mayor evento de Euskal Herria. En la última edición de esta carrera de más de 2.500 kilómetros ha participado un tercio de la población vasca.
Cine
María Alché y Benjamín Naishtat “El cine puede proponer imágenes y reflexionar, y por eso Milei necesita destruirlo”
María Alché y Benjamín Naishtat dirigen ‘Puan’, una película optimista y amarga, entre la comedia y el cine social, que ofrece nuevas lecturas tras los primeros cien días de gobierno de Milei en Argentina.