O prelo
Deixalo todo, empezar de novo, construír o sentido

A experiencia migratoria está sempre relacionada cunha especie de duelo confrontación. Partir sempre suscita desconsolo porque as perdas son innumerables e van alén da familia e as amizades. Tamén hai unha certa perda da identidade, da terra natal. Esta ferida non remata nunca. Non basta co retorno, pois unha regresa a un lugar distinto do que deixou atrás. A sensación de incompatibilidade fainos sentir que xa non temos un fogar, que xa non pertencemos a ningures.

Isto é un dos temas centrais de Para toda a vida. A súa autora, Eva Moreda, naceu en 1981 en A Veiga, Asturias, mais medrou en Ribadeo. É licenciada en Filoloxía Clásica e Musicoloxía. Como escritora empezou a publicar e gañar premios literarios desde os 16 anos. Ten traballado como docente e investigadora en varias universidades inglesas. Actualmente é profesora de musicoloxía na Universidade de Glasgow. É autora de varios libros, dos que destacan Breogán de Guisamonde, o cabaleiro da gaivota (1997) e Organoloxía (2010) , cos cales gañou os certames Rúa Nova de Narracións Xuvenís e Premio Narrativas Quentes, respectivamente.

Para toda a vida é o seu penúltimo libro e foi publicado a finais do 2020 pola editorial allarizá Aira. Nesta curta novela, Moreda fala da emigración e do rural sen caer en estereotipos, sen a molesta folclorización dunha Galiza imaxinaria que non reflicte a realidade.

A historia segue a Paula, unha muller que leva nove anos vivindo en Londres, onde exerce como profesora. Na súa visita anual á Viladride, vila en que medrou, o seu pai falece. É quizabes este acontecemento é o que lle fai repensar o curso da súa vida e darlle un xiro: abandona a súa vida na capital inglesa e queda a vivir coa súa nai na vila por tempo indeterminado. E digo “quizabes” porque todo sucede, como nas dramaturxias de Harold Pinter, no silencio. As conversacións curtas e sinxelas ocultan entre liñas o que as personaxes realmente están a dicir, a pensar, a sentir.

A confusión de Paula con respecto a que rumbo tomar e se debe procurar antes que outra cousa a estabilidade, lévaa a adoptar un estado de ánimo taciturno, case inexpresivo, ao estilo do protagonista de O Estranxeiro de Albert Camus. Nesta especie de etapa nihilista en que todo carece de sentido, Paula comeza a illarse nunha profunda soidade mentres, paradoxicamente, mantén varias relacións con homes totalmente diferentes, como se a través delas quixese atopar unha parte súa, un lugar no que se sinta comprendida.

Eva Moreda describe o que supón o encontro entre unha emigrante retornada e a súa terra. Fai un retrato do que é a vida nas pequenas comunidades, onde prima a idea de que o de fóra, neste caso Inglaterra, é moito mellor e ten máis valor ca o dunha pequena vila, onde “non hai futuro”. A emigración como o único camiño para ser alguén. Por iso, Paula é vista pola súa veciñanza como alguén que acadou o éxito só polo feito de estudar e traballar no estranxeiro. Isto esperta incomprensión por dúas razóns: polo feito de retornar e polo feito de truncar precipitadamente un camiño de vida xa bastante construído.

“Víñame xente dicir no tanatorio: Que ben estarás en Inglaterra, eh? Que ben fixeches en marchar de aquí, que ben ser que Inglaterra será un país normal no que a xente coma ti atopa sitios. (...)”

A escritura de Moreda é concisa e reproduce a oralidade con mestría, sen tópicos. A liña de pensamento da protagonista, a narradora, non é particularmente expresiva, mais non por iso baleira ou superficial. Todo se mantén no ton da cotiandade, dota ás personaxes de realismo e fainos prestar máis atención ao que realmente está a ocorrer baixo a superficie. Sutilmente, Eva Moreda reproduce a complexidade das relacións humanas, dos acordos, da incompatibilidade. E nós, como lectoras, recoñecémonos nesa complexidade.

Para toda a vida é un deses libros que interpelan o noso desconcerto fronte o sentido da vida. É unha reflexión sobre unha pregunta: o que para uns significa satisfacción e felicidade, representa o mesmo para nós? A autora pon en cuestión a concepción de que o sentido da vida é atopar algo que dure “para toda a vida”, unha relación, un traballo ou un fogar estable. A permanencia é sinónimo de inmobilidade, antónimo mesmo da vitalidade.

“Penso que xa tanto ten vivir en Viladride, Lugo, Londres: moito tempo non van aguantar ningún destes sitios sen botarte para este lado ou para estoutro cando lles dea a gana. (...) Volvo a botarme a chorar cando imaxino a miña nai a dicir: A ver, Paula. Non se poden botar raíces cando queiras, onde queiras, despois de pasar anos que o que menos che preocuparon foron as raíces. Pero mamá non fala así; diría que ela de raíces nada máis que as patacas”.

Así, o libro exhórtanos ao movemento, a constante reflexión e atención aos nosos desexos; lémbranos a importancia dos afectos, do consolo da compañía. Mais, tamén advírtenos da ilusión  que exixe saír lonxe para atopar as respostas das nosas inquietudes. Estas non se atopan nunhas coordenadas específicas. Á maneira de Cavafis, o texto de Eva Moreda di: “Irás a outras terras, a outros mares. / Procurarei unha cidade mellor ca esta / na que os meus afáns non se cumpriron nunca” (...) Non existen para ti outras terras, outros mares. /Esta cidade irá onde ti vaias”. O único continuo e estable na nosa vida, ao final, somos nós mesmas. E nin tanto.