O prelo
César Lorenzo: “A xente do rural ten o dereito de acceder a proxectos culturais de calidade na súa contorna” 

Aira Editorial leva máis dunha década desenvolvendo a industria literaria desde onde non está garantida a accesibilidade á cultura por mor da exclusión territorial que se vive no rural.
César Lorenzo, directo Aira Editorial
Foto: Arquivo César Lorenzo
17 sep 2022 09:00

Hai doce anos, Carlos Airas e Margarita Fernández decatáronse de que en Allariz facía falta unha libraría que respondese ao contexto cultural da vila. Tempo despois, inauguraron a que hoxe é unha das librarías máis afamadas de Ourense, Aira das Letras. Seis anos máis tarde, Airas quixo deixar de adicarse exclusivamente á venda libros e comezou a editalos. Hoxe, o proxecto de Aira Editorial transcende tanto a libraría, como o proxecto editorial. É unha referencia de dinamización cultural en toda Galicia e, sobre todo, un paradigma importante no eido das iniciativas culturais que nacen e teñen impacto directo na vida das comunidades que habitan no rural.  

César Lorenzo, quen comezara como cliente frecuente da libraría desde a época na que traballaba como xornalista en A Nosa Terra, é agora o director editorial de Aira. Falamos con el sobre o proceso de edición, os plans editoriais, así como da importancia dos proxectos culturais que inciden positivamente nas poboacións non urbanas ao garantirlles o acceso á cultura. 
 

Publicades textos moi heteroxéneos, desde literatura infantil, poesía, narrativa galega contemporánea e narrativa traducida de varias linguas. Como definiriades a vosa liña editorial? 
A palabra que nos define mellor é xeneralista. Nos últimos anos, en Galicia houbo unha eclosión de proxectos editoriais. E creo que hai dous camiños editoriais a tomar: o da hiper-especialización -por exemplo, unha editorial que só se adica á tradución ou á poesía- ou a vía xeneralista. O que sucede é que o mercado é tan cativo, que non che permite cousas medias. Como experiencia cultural e comercial, Aira procura darlle ás lectoras unha oferta moi ampla, para que cada quen atope o que máis lle interesa. Desde unha novela máis comercial, até un libro de poesía para rapazas e rapaces.  
Este é un modelo que funciona nos mercados editoriais de todas as linguas. En Galicia funciona principalmente a través de Xerais e Galaxia. Pero mesmo outros proxectos como Kalandraka, que comezou como un selo hiperespecializado, cada vez éo menos. É certo que o centro desta última segue a ser a literatura infantil, pero desde hai catro anos vemos que as súas traducións de novela son moi potentes e que tamén están a apostar por ese camiño.  
Para nós, aínda que nun principio pensamos que ao cabo dos anos atoparíamos unha liña de especialización, vemos necesario seguir na xeneralización porque é o que nos permite chegar a diferentes públicos. E notamos que o público percibe a nosa identidade non porque nos dediquemos a un xénero en concreto, senón polo tipo de libro que publicamos a nivel de obxecto.   
 

Cal é o proceso de escolla das obras? 
Somos unha empresa pequena, polo que o noventa por cento da escolla fágoa eu. Cada ano tentamos que haxa cómic, poesía, novela, literatura infantil... Tamén miramos que o texto cumpra os criterios mínimos de interese. Nós non só procuramos a rendibilidade económica per se. Os textos teñen que ter un valor. É dicir, para manter a nosa viabilidade, sabemos que debemos ter polo menos dous libros que superen o nivel de vendas ordinario, porque é o que nos vai permitir apostar por outros proxectos.  
Por exemplo, o noso libro 21 poetas do século XXI, é un libro de autoras e autores que ninguén coñece aínda porque é a súa primeira obra. Nós temos que ter a seguridade de que os libros de María Oruña ou os da Historia da Galicia pequeniña, que teñen unhas vendas extraordinarias para o mercado galego, permítannos asumir as posibles baixas vendas dos outros produtos.  

Pasaches de lectores a editores. Como inflúe a experiencia lectora no voso proxecto editorial? 
Eu, ademais da experiencia de lector, teño a experiencia de critico literario, de persoa que se dedicou moito tempo a facer informes de editoriais, etc. Pero tamén sumo a experiencia como libreiro, que penso que é moi importante. Eu sempre digo: se o editor ten a oportunidade de ser libreiro, que o sexa porque muda completamente a súa perspectiva sobre o libro. Cando te enfrontas ao que busca o público ao entraren nunha librería, ás preguntas que che fan, aos seus comentarios sobre os libros, dáste de conta que hai moitas cousas ás que ti, na túa casa como lector, non te enfrontas. E ao estaren nunha libraría, si. Nós témolo moito en conta. Non hai un libro que non publiquemos, que non estean mirados antes polas nosas libreiras. Para min, a libreira de Aira das Letras, Jose Corderí, é unha asesora máis. Porque é unha persoa que está todos os días a escoitar e a falar coas persoas que queren mercar libros. Para nós esa é unha información fundamental. 
 
Por outra banda, tamén queremos que as lectoras atopen o que se lles está a ofrecer. Eu como lector encontro cousas no mercado que non son o que parecen. Falo de editoriais que están a venderme unha cousa e logo te decatas que está mal editada. Nós podemos publicar cousas variadas, desde novelas literarias, até novelas comerciais que van ter outro público obxectivo, pero o que buscamos é que cada un cumpra a súa función. Se publicamos unha novela literaria, queremos que o nivel literario brille. Non nos conformamos con menos.   

aira das letras
Libraría Aira das Letras, en Allariz. Imaxe: Aira das Letras.

Baixo que consideración está a de editar libros de gran formato, con tapa dura, mentres que o mercado editorial opta por deseños e formatos cada vez máis miúdos? 
Nun primeiro momento ten que ver coas novas dinámicas do mercado e do que eu chamo a “resaca do libro electrónico”. Durante a primeira década do novo milenio houbo unha sensación de que o libro íase acabar e que sería substituído polo libro electrónico. Mais, na década seguinte, houbo unha especie de resaca na que o libro electrónico chegou até onde chegou e comezaron a xurdir preguntas sobre o futuro do libro en si. Creo que alí comezou un proceso de revalorización do obxecto libro. A xente non só compra unha lectura, senón unha experiencia que vai alén do inmaterial. Eu creo que agora estamos nun momento en que o valor inmaterial segue a ser o motor do libro, mais que se está a valorar máis ca antes a tipografía, o tipo de papel... a edición en si. Iso nós viámolo na experiencia que tivemos na libraría e vémolo agora como editores. É dicir que hai lectoras que non só lle dan valor aos nosos libros pola escolla do catálogo, senón tamén a nivel material.  
 
A lectura non é só unha experiencia co texto, é tamén unha experiencia co obxecto. Ao final é un diálogo entre o editor e o público. Os produtos de grandes formatos e de certa edición non efémera, supoñen outra dinámica. Por exemplo, nós traducimos moitos libros. Gran parte deles, son clásicos que a xente xa coñece. A maioría das lectoras, ao entrar nunha libraría, coñece Frankenstein ou O nome da rosa. Como convencemos as persoas de que merquen un libro que xa coñecen? Pois publicamos unha edición de tapa dura, con sesenta ilustracións polo medio, con certo tipo de papel, cunha nova tradución... estamos a dicirlle ás lectoras: “Pensas que coñeces este libro, pero nunca cho deron desta maneira”. Ese é o noso camiño.   
Como libreiros víamos moito esa dinámica. Chegaba xente coleccionista de O principiño ou de Drácula. E, cando tiñamos as edicións dos selos O zorro rojo ou Edelvives, pedíannos as dúas edicións desa mesma historia. O texto era o mesmo, pero non eran os mesmos libros.  
 

Que significa ou que proxecto hai detrás de ser unha editora asentada no medio rural? 
Nós somos moi conscientes de onde estamos. De feito, unha das primeiras cousas das que se falaron ao fundarmos a editorial era que tiña que ser en Allariz. Para nós, Allariz, como concepto, é importante. Pero somos conscientes que alén do imaxinario que envolve a vila, hai unha realidade sobre ela. Non deixa de ser unha vila da 6,000 habitantes da periferia de Ourense, que ven sendo a periferia de Galicia, que ven sendo a periferia de Europa. É unha comunidade cunha poboación moi envellecida, onde se ten a sensación que as cousas importantes están a pasar noutros lugares e no que a mocidade vive certo desacougo. Eu coñezo a xente que está a desexar cumprir os dezaoito anos para marchar porque aquí non hai oportunidades. Hai unha serie de condicionantes socioeconómicos que te obrigan a dar unha resposta. Nós temos a sorte de que, como efectivamente hai un imaxinario sobre Allariz, hai un sector turístico que nos permite que este tipo de ideas [a libraría e a editorial], poidan empatar no seu contexto. 


Estades involucrados con proxectos que non adoitan suceder no rural, como o novo Festival Literario de Allariz (FLAZ) ou Allariz debuxado. Semella que hai un traballo de mediación de lectura e incidencia social que transcende o labor de editar. 

Si, a nosa intención é crear comunidade. Primeiro en Allariz, porque a súa poboación ten o dereito de escoitar a xente que vén de fóra a falar de literatura. Ademais, nesta primeira edición do FLAZ non quixemos que fose un festival que xuntase unha chea de escritoras e escritores para que se sentasen a falar durante un fin de semana sen máis. Non. Os perfís das persoas convidadas estiveron moi pensados. Procuramos non só converter Allariz na capital do libro durante un par de días, senón que aquí se falasen e debatesen cousas. 
 

O medio rural sofre de xeito sistemático de exclusión territorial, o que supón unha falta de acceso á cultura. Na vosa experiencia de todos estes anos, que impacto tivo Aira na comunidade de Allariz?, é replicable noutras vilas? 
Por suposto que si. Pero precisas de alguén que cumpra o papel de Carlos Airas: alguén coa posibilidade económica que, en lugar de investir o capital nunha casa de turismo rural, aposte en montar empresas culturais con todo rigor e seriedade.  
E despois, doutro lado, ten que haber un certo compromiso da propia comunidade para recibir estas iniciativas. Non é casualidade que a maioría dos mecenas que temos sexan de Allariz. Nótase que á xente de Allariz está implicada e que lle interesa noso proxecto. O principal sería crear esa comunidade. Ten que ser unha simbiose de ambas partes. O que si quero dicir é que non fai falta o plan institucional. Nós adoitamos pensar no apoio dos concellos, pero, aínda que tivesen a sensibilidade, non teñen a capacidade económica. Galicia é un país que non ten unha figura que a defenda a nivel político, mais a súa sociedade civil leva séculos a facer cousas sen o apoio institucional. A editorial Axóuxere, de Rianxo, foi unha iniciativa cultural desa liña. Xuntáronse un grupo de persoas, crearon unha editorial, crearon unha residencia literaria e de pensamento e foron capaces de facer sobrevivir o proxecto unha serie de anos até que se puido. Sería fantástico que ese modelo aparecese máis a miúdo precisamente na extrarradio e que non todo sucedese en Vigo, en Santiago ou na Coruña.  

Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra en tu cuenta.

Relacionadas

CRTVG - Corporación Radio y Televisión de Galicia
CRTVG A Xunta do PP remata o seu plan de control sobre a CRTVG tras escoller á súa nova directora en solitario
A xornalista Concepción Pombo substituirá, co único aval do Partido Popular, a Alfonso Sánchez Izquierdo. O Goberno de Alfonso Rueda modificou a lei de medios para que os votos do seu partido fosen suficientes para elixila.
Altri
Altri A Plataforma Ulloa Viva cambia a súa directiva para os vindeiros anos de loita contra Altri
A veciñanza da comarca máis afectada escolleu entre dúas listas logo de non chegar a un consenso. A gañadora tratará de ampliar a súa base de socias e socios por toda Galiza e abrirá máis as portas ás grandes organizacións do país, como a CIG.
Genocidio
Genocidio Israel asesina a diez niños que esperaban suplementos nutricionales en un hospital
La Unión Europea sigue evitando la imposición de sanciones al régimen de Tel Aviv. Estados Unidos anuncia sanciones contra la relatora de la ONU que ha denunciado el lucro de las empresas colaboradoras de Israel.
Fronteras
Fronteras europeas Un año más, la Caravana Abriendo Fronteras denuncia las políticas antimigratorias de Europa
Desde Baiona y Girona saldrán los grupos que recorrerán puntos críticos de fronteras europeas como Irún, Calais, Dunkerque y Toulouse donde se encontrarán con otros colectivos para movilizar la solidaridad con las personas migrantes.
Migración
Migraciones Entre la incertidumbre y la esperanza
El aumento de las muertes en el último año está relacionado con las condiciones cada vez más peligrosas con que se encuentran las personas para llegar a Reino Unido.
Laboral
Laboral Jornadas de 50 horas semanales haciendo tareas de categoría superior: así se trabaja en hostelería
Es uno de los sectores con más sanciones e intervenciones de la Inspección de Trabajo, con más de 12000 trabajadores extranjeros aflorados en las intervenciones y que cuenta con el 21% de las sanciones emitidas por este organismo.
Opinión
Opinión Del malismo al imbecilismo
Los patanes en traje con poder que infestan nuestro ecosistema como moscas plastas, son el reflejo de un régimen que busca la imbecilidad masiva.
Derechos Humanos
Flotilla de la Libertad Yanis Mhamdi: “Israel es el Estado que mata más periodistas en todo el mundo”
Este periodista de Blast fue uno de los integrantes de la Flotilla de la Libertad. En esta entrevista cuenta cómo transcurrieron las horas en las que este grupo de defensores de derechos humanos estuvieron bajo detención ilegal en Israel.
Tribuna
Tribuna Discurso y poder del extractivismo o cómo se legitima el saqueo en nombre del “desarrollo”
Los discursos institucionales, mediáticos o corporativos configuran las formas en las que se perciben los megaproyectos. Estos se presentan como proyectos de nación o como una oportunidad para el desarrollo, el empleo y la transición verde.

Últimas

Salud laboral
Salud laboral Ser migrante y cosechar a más de 40 grados: el impacto del calor en un invernadero de Almería
La mitad de los trabajadores de la agricultura encuestados en Almería, Huelva y Lleida admitió haber experimentado al menos tres síntomas relacionados con enfermedades por calor durante las temporadas de verano.
Kenia
Kenia 31 muertos por violencia policial en Kenia en las últimas manifestaciones contra la nueva Ley de Finanzas
La sociedad civil keniana retoma las protestas tras tumbar un proyecto similar hace un año. El país se enfrenta a una crisis fiscal causada por el aumento de pagos de la deuda externa.
Falsos autónomos
Falsos autónomos El juez del caso Glovo carga contra el Estatuto de los Trabajadores y la libre competencia
El texto en el que el magistrado libra a la empresa de reparto de la demanda que le interpuso Just Eat es un ataque a las sentencias del Tribunal Supremo y a la Ley Rider, pero también a la seguridad jurídica que la derecha dice defender.
Gobierno de coalición
Gobierno de coalición Sánchez sale del Congreso escaldado pero vivo tras su comparecencia por el Caso Koldo
El Gobierno anuncia un nuevo Plan Estatal contra la corrupción. Sánchez recuerda en sede parlamentaria las corruptelas pasadas de las administraciones de Felipe González, José María Aznar y Mariano Rajoy.
Dependencia
Dependencia Denuncian “olvidos” y errores en los datos de Dependencia
Desde la asociación de directoras y gerentes de Servicios Sociales apuntan a que no se tratan de “listas de espera” si no de “listas de incumplimiento de la Ley”.
Granada
Personas sin hogar Denuncian en Fiscalía al Ayuntamiento de Granada por la falta de refugios climáticos para personas sin hogar
‘La Calle Mata’ denuncia al Ayuntamiento ante Fiscalía por las graves consecuencias para la vida de las personas sin hogar sin posibilidad de refugiarse de las temperaturas extremas del verano
La mirada rosa
La mirada rosa Igual que en un escenario
Las entidades que convocan del Orgullo nos están obligando a representar una obra de teatro que disfrace de política un desfile de carrozas.

Recomendadas

Genocidio
Genocidio La segunda consultora más importante del mundo es señalada por su papel en el despiece de Gaza
Boston Consulting Group está considerada una de las “big three” del sector. Ahora, una serie de informaciones señalan cómo ha estado detrás de la fundación antiUnrwa encargada de la distribución de ayuda y de los planes de expansión en la costa.
Unión Europea
Unión Europea La sociedad del miedo al declive
La angustia ante el futuro acompaña a las sociedades europeas desde hace tiempo y precede a la Unión Europea. Se manifiesta con mayor claridad en los períodos de declive económico y las turbulencias políticas y sociales que los acompañan.