O prelo
“Os que se queixan pola comida nunca serán grandes persoas”, un achegamento ao Caranguexeiro de Kobayashi

A obra de Kobayashi foi escrita en 1929, pero tivo unha segunda vida no 2008 durante a crise económica.  Que supuxo a recuperación dun movemento obreiro sometido ao medo e á brutalidade en tempos do capitalismo financeiro? 

28 nov 2020 10:23

Xa a crítica sinalara con sorpresa a nova recepción de O caranguexeiro  no 2008. A novela, publicada en 1929, viviu un momento de gran aceptación durante o ano da crise global. A interpretación xeral asumiu que o motivo era evidente: a crise financeira levou ás lectoras a atender un texto que falara da explotación e a organización proletaria nun barco-factoría. Parecía, entón, que existía un xogo de similitudes que o texto facía explícito entre  os traballadores do navío e a nova clase traballadora precarizada no mundo do capital financeiro.

O xogo de equivalencias xustifica dalgún xeito a nova actividade lectora, pero tamén pode pasar por alto o sutil xogo de experiencias que constitúe a prosa de Takiji Kobayashi.

O caranguexeiro fala dun barco-factoría que navega nas augas da na península Kamchatka despois da chamada guerra ruso-xaponesa. Alí, os traballadores son sometidos a condicións de traballo miserables e sofren o sometemento e as torturas de Asakawa, o superintendente do navío. Xa que logo, o corpo heteroxéneo de traballadores decide mobilizarse para reclamar condicións xustas de vida e castigar así a quen os atenazou durante meses.

A reiteración do sometemento dialoga con formas de exhibición da violencia que tamén serven como expresións que procuran o medo e o desencanto da dimensión transformadora da realidade.

A historia está construída como unha relación de episodios que describen momentos de castigo e medo. Aínda que escritas de forma lineal, cada escena goza de certa autonomía, como se mantivesen una relación apenas suxerida polo feito de suceder no mesmo espazo. Iso anima a idea de que cada unha delas ben podería ocupar un lugar distinto no relato de Kobayashi.  O efecto de autonomía non é só un recurso formal. Posibilita atender cada acontecemento cunha forma de predisposición especial: non é relevante o que sucedeu ou o que sucederá, senón o que sucede agora. O efecto de singularidade está vinculado con atender só e unicamente o presente do que se narra. Apenas importan algúns antecedentes para construír o significado da escena.

O sentido de presente, que Kobayashi mantén case durante toda a obra, tamén está relacionado cun recurso que fundamenta moita da prosa da súa xeración e que animou sen dúbida a atención das lectoras contemporáneas: unha especie de estética da indignación. Kobayashi fai explícita e detallada a tortura cara á clase oprimida:

“Á maña seguinte, cando os grumetes baixaron á fabrica, viron o estudante do día anterior amarrado á columna de ferro do torno mecánico. A cabeza penduráballe sobre o peito, como a un galo co pescozo retorto, de tal modo que se lle marcaban as vértebras”.

Hai nas palabras do narrador unha exposición cruel do castigo e o medo. A indignación, motivada pola violencia da súa descricións é unha forma de animar a furia. Supón que a potencia mobilizadora da escrita está relacionada coa forza dunha estética da crueldade. O valor literario suporía, para a tradición literaria de Kobayashi, a preparación das chamadas condicións subxectivas da revolución obreira, representadas nas palabras de Lenin.

A reaparición do Caranguexeiro supón unha lembranza de aquel primeiro movemento literario que estivo animado pola revolución de outubro. Pero tamén se integra a un debate contemporánea sobre o falso poder liberador da exposición da violencia e o medo.

Sumada á exposición da violencia e o terror, o relato preocupase tamén por ilustrar a Asakawa, o superintendente e xefe supremo da embarcación, como un home atroz e desapiadado. Pouco se pode saber del e apenas é recoñecible polos seus castigos e o seu cinismo:

“Asakawa puxera un aviso segundo o cal, alén dos premios, habería “ferro”  para os que menos rendesen. O castigo consistía en quentar unha vara de ferro até que virase vermella e en marcarlles con ela o corpo.”

Asakawa non é o patrón atormentado pola súa vida íntima nin tampouco o suxeito que foi sometido ao mesmo traballo en tempos anteriores. É, por se mesmo, un ser perverso. O superintendente é visible polo que fai, case determinado pola súa propia condición de xefe. Así, é unha representación máis do xogo da indignación. Un personaxe que cumpre a única función de animar o sufrimento.

O efecto da estética cruel non sempre está vinculada coa organización popular. Aínda que en Kobayashi, no seu momento máis didáctico, mesmo procura ilustrar formas de organización colectiva como nunha especie de guía para o lector. O sometemento explícito tamén dialoga con afectos íntimos e solitarios. No 2008, a indignación solitaria foi sintomática e só en importantes ocasións foi capaz de colectivizarse. A reiteración do sometemento dialoga con formas de exhibición da violencia que tamén serven como expresións que procuran o medo e o desencanto da dimensión transformadora da realidade.

A prosa de Kobayashi, desde os primeiros momentos, tamén establece o que sería un anonimato colectivo. Dos personaxes que traballan no navío apenas se saben os nomes. A súa singularidade é a singularidade da masa traballadora. Interesa entón a resposta colectiva e a organización. Parece dalgún xeito que o poder desdebuxa a súa singularidade, pero tamén o fai a tradición de Kobayashi. Son, neste caso, corpos que deben nutrir a brutalidade do efecto estético.

A reaparición do Caranguexeiro supón unha lembranza de aquel primeiro movemento literario que estivo animado pola revolución de outubro. Pero tamén se integra a un debate contemporánea sobre o falso poder liberador da exposición da violencia e o medo. O Caranguexeiro foi publicado por Hugin e Mumin e a tradución estivo a cargo de Gabriel Álvarez Martínez. Foi publicado neste ano e forma parte da súa colección XX. 

Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra en tu cuenta.

Relacionadas

Obituario
Obituario Jane Lazarre (1943-2025)
La escritora neoyorquina, autora de ‘El nudo materno’, falleció el pasado mes de junio. Su obra conectó enseguida con entorno feministas por ofrecer un relato de la experiencia materna más allá de las estrechas paredes del hogar
Notas a pie de página
Notas a pie de página ¡Parecían tan buenos!
La desaparición de niñas y niños de las calles tuvo lugar a la vez que se construía un relato idílico sobre la infancia. En ‘República luminosa’, Andrés Barba retrata su vuelta como grupo inquietante.
Literatura
Andalucía Juan Pinilla, el cantaor que compró su propio libro
Juan Pinilla publica su primera novela, ‘Los colores de la nieve’, con la fuerza del compás y el ritmo de la seguiriya y de la amistad y contra la posverdad.
Ocupación israelí
Israel Netanyahu viaja a Washington para reunirse con Trump y valorar una posible tregua en Gaza
Hamás ha dado el visto bueno al acuerdo; pero los israelíes quieren peinar algunos flecos pendientes. El grupo islamista pide garantías y la retirada de las FDI del enclave.
Francia
Francia ¿Unas primarias de la izquierda francesa? La idea seduce a socialistas y verdes pero Mélenchon la rechaza
El PS, los Ecologistas y sectores disidentes de la Francia Insumisa defienden recuperar el espíritu de la coalición unitaria del Frente Popular y presentar a un solo candidato en las elecciones presidenciales de 2027.
Fútbol
Fútbol El equipo de fútbol femenino decidido a construir un nuevo Sudán desde el exilio
Un equipo de fútbol de desplazadas sudanesas en El Cairo lucha por continuar con el sueño de jugar. En el exilio, continúan entrenando.
Obituario
Obituario Jane Lazarre (1943-2025)
La escritora neoyorquina, autora de ‘El nudo materno’, falleció el pasado mes de junio. Su obra conectó enseguida con entorno feministas por ofrecer un relato de la experiencia materna más allá de las estrechas paredes del hogar
Extrema derecha
Extrema derecha Estados Unidos declara la guerra contra los pobres con la ley “grande y bella” de Trump
VV.AA.
La norma presupuestaria, que contempla más de un centenar de disposiciones, convierte a ICE en el cuerpo de seguridad del Estado más financiado y es un cheque en blanco para las grandes contaminantes.
La vida y ya
La vida y ya Calma
Pienso en la cotidianidad en una ciudad grande. En la ausencia de calma que cubre casi todos los espacios.
Notas a pie de página
Notas a pie de página ¡Parecían tan buenos!
La desaparición de niñas y niños de las calles tuvo lugar a la vez que se construía un relato idílico sobre la infancia. En ‘República luminosa’, Andrés Barba retrata su vuelta como grupo inquietante.

Últimas

Laboral
Laboral Yolanda Díaz asegura que el Gobierno tramitará el indulto a las Seis de la Suiza
La ministra de Trabajo reconoce sentirse “escandalizada” tras la reunión con las sindicalistas condenadas y asegura que no va a “aceptar retrocesos” en los derechos laborales
Palestina
Palestina Albanese presenta su informe ante la ONU: “Gaza es el escenario de un crimen”
El Consejo de Derechos Humanos atiende al reporte sobre el lucro de empresas y bancos en el actual genocidio de Gaza. The Guardian califica de “posible crimen de guerra” el ataque contra una cafetería en la que murieron 39 personas.
Más noticias
Opinión
Opinión Sirat y las zonas temporalmente autónomas
En la película de Olivier Laxe prevalece el relato sobre la deserción del mundo que una mirada a la propia creación de la comunidad que surge en torno a las raves.
Política
Política Feijóo radicaliza al Partido Popular en medio del terremoto Cerdán con la vista puesta en las elecciones
Miguel Tellado será el nuevo secretario general del partido. Un movimiento con el que Feijóo consigue el control casi absoluto del PP y le come espacio del discurso ultra a Vox, pero que lo aleja de eventuales pactos con PNV y Junts.
Galicia
Galicia Galicia elige el rumbo de la lucha contra Altri en las elecciones a la directiva de la plataforma Ulloa Viva
Vecinos y vecinas de la comarca más afectada presentan dos listas separadas tras no llegar a una propuesta de consenso. Por un lado concurre una candidatura continuista y, por el otro, una alternativa que se acerca más al nacionalismo institucional.

Recomendadas

Laboral
Laboral Reivindicar los derechos laborales en microempresas, el reto de los sindicatos
Nuevas estrategias hacen frente a realidades como las de los falsos autónomos o los puestos en remoto, mientras el PP quiere restringir aún más los comités de empresa.
En el margen
En el margen Aisetou Kajakeh: “Nosotras no estamos rompiendo techos de cristal, sino sorteando muros”
Esta socióloga española asegura que las asociaciones gambianas en España mantienen un vínculo directo con el lugar de origen, lo que hace que nunca pierdan la conexión con las raíces.
Salud mental
Laura Martín López-Andrade “La psiquiatría es una profesión potencialmente muy peligrosa”
La psiquiatra granadina defiende desde Málaga otro tipo de psiquiatría que huye de los diagnósticos y de la jerarquía y cambia la palabra tratamiento por acompañamiento.