Memoria histórica
Memoria de loita, exemplo de vida

Aproveito o confinamento forzado, e o tempo do que dispoño por estar nun ERTE, para relatar unha historia que me removeu desde pequeno e que sempre quixen compartir. Este é o relato da vida dun traballador que o entregou todo —até que foi asasinado como moitos outros— na procura da igualdade entre a humanidade e a xustiza social.

Eduardo Arauxo
Os irmáns Marcial, Eduardo e Florencio Araújo. Arquivo familiar.
8 abr 2020 13:00

Non quixera que estas liñas se convertesen nunha homenaxe póstuma, senón máis ben nun exemplo da loita dun home humilde que sempre mantivo a fronte ergueita e o puño fechado contra o poder. Os tempos mudaron, e moito, desde que morreu o protagonista desta historia, mais seguramente as súas preocupacións fundamentais non eran moi diferentes das nosas. Traballo, aluguer, comida, educación ou saúde seguen sendo hoxe en día o que ocupa a maior parte dos nosos esforzos. Esta historia compuxémola pouco a pouco entre a magra memoria familiar e a inestimable axuda do historiador Marcos Abalde. Trátase da vida do meu bisavó, Eduardo Araújo Conde, asasinado pola Guardia civil nunha emboscada o 2 de abril de 1938.

Eduardo naceu no ano 1903 no antigo concello de Lavadores. A súa nai quedou viúva moi cedo, polo que tanto el como os seus catro irmáns —dous homes e dúas mulleres— coñeceron desde a infancia a escaseza e a dureza dun sistema que os condenaba a levar unha vida miserable. Probablemente foi esta situación un dos detonantes da rebeldía e inconformismo que tanto el como a súa familia demostraron ao longo dos anos posteriores. Da súa infancia pouco máis nos chegou, e moi novo comezou a traballar como metalúrxico.

Traballo, aluguer, comida, educación ou saúde seguen sendo hoxe en día o que ocupa a maior parte dos nosos esforzos.

Nos primeiros anos 20 casa con Dolores Bastos Martínez, recoñece como seu ao fillo desta e dálle os seus apelidos ao pequeno. Terán 3 fillos máis e a casa familiar será na rúa do Casal, na parroquia de Sampaio. No ano 1927 participa nunha pelexa a navalla na que dous veciños de Tui sufriron diversos cortes e pola que foi condenado a 8 meses de prisión. Os motivos da liorta son descoñecidos, mais naqueles anos a tensión política era moi alta e Eduardo comezara a significarse como activo militante na contorna viguesa.

Chegan os anos 30 e a súa participación política e sindical multiplicase, no 1931 ingresa no PCE e no 35 acada a secretaría política do comité rexional do partido, chegando a ser compromisario para a elección do presidente da república en 1936. Nestes anos participou dunha viaxe á URSS xunto cun grupo de comunistas da comarca, nela reforzou as súas conviccións políticas, sendo tamén un motivo de orgullo para Dolores, que gardará como un tesouro os presentes que Eduardo trouxo de volta para casa.

Eduardo Araúxo ingresa no PCE no ano 1931 e chega á secretaría política do comité rexional do partido catro anos despois

Como membro da dirección do sindicato dos metalúrxicos coordina unha folga que durará tres meses e que provocará grandes disturbios na cidade de Vigo. Os traballadores acadarán, tras esta longa loita, a xornada laboral de 44 horas e a tarde do sábado libre: o “sábado inglés”.

O 20 de xullo de 1936 presencia a lectura do bando de guerra na Porta do Sol de Vigo e algúns traballadores achéganse a el para reclamarlle armas coas que responder a ofensiva fascista. Impotentes ante a falta de armamento deciden organizar barricadas na estrada de Ourense, que pasaba polo centro de Lavadores e Cabral. Eduardo diríxese, xunto cun grupo de compañeiros, a asaltar o cuartel da Guardia Civil de Pardavila para armarse. O asalto fracasa, os “Civiles” acuartelados xa decidiran sumarse ao bando sublevado e non permitiron a entrada dos traballadores, chegando a atacalos polas costas mentres os traballadores defendían a súa posición. As barricadas soportarán durante 48 horas os embates dos sublevados, mais unha vez perdidas só fica unha opción: fuxir ao monte cos seus compañeiros. A vida familiar quedou atrás, moitos dos seus xa non o volverán a ver.

As barricadas soportarán durante 48 horas os embates dos sublevados, mais unha vez perdidas só fica unha opción: fuxir ao monte cos seus compañeiros.

Tras uns primeiros días nos montes de Cabral, instálanse na serra do Galleiro onde é probable que coincidisen co famoso guerrilleiro “O fresco” e co coñecido mestre comunista Victor Fráiz. En decembro do 36 unha grande batida policial obriga a Eduardo e ao seu grupo marchar do Galleiro para volver a instalarse nos montes de Cabral. Durante este tempo sucédense accións armadas e expropiacións contra elementos dereitistas da zona de Lavadores, aínda que a autoría destas accións nunca foi descuberta. A estas alturas os dous irmáns de Eduardo —Florencio e Marcial, militantes comunistas— xa foran asasinados, e as súas irmás —Artemia e Aurora— axudan a Dolores no coidado dos fillos.

A denuncia dunha leiteira ante a Guardia Civil pon a estes sobre a pista de Eduardo, e o 2 de Abril de 1938 organizan xunto con tropas de infantería unha batida polo monte de Puxeiros, atopando o agocho no que se refuxiaba xunto con dous compañeiros. Un deles logra fuxir, descoñecemos a súa identidade. Mentres Eduardo e Álvaro Ballesteros enfróntanse aos fascistas coas armas que teñen a man ferindo a algúns deles, aínda que nada poderán facer por salvar as súas vidas. Alí morreu abatido, e despois de morto foi mutilado, feito que dá conta do salvaxismo do novo réxime xenocida.

O 2 de abril de 1938 a Guardia Civil organiza xunto con tropas de infantería unha batida polo monte de Puxeiros, atopando o agocho no que se refuxiaba Eduardo Araúxo xunto con dous compañeiros.

Dolores recibe a noticia da morte de Eduardo no seu traballo de peixeira na praza do Calvario, e non podendo conter a rabia polo asasinato do seu home, fóra de si, ergue o puño e berra un “viva Rusia” que resoa en toda a praza. É detida nese mesmo instante e levada ao cárcere, onde recibirá malleiras e vexacións por parte dos carcereiros. O único apoio durante o tempo que durou a súa pena foron as prostitutas que alí cumprían condena e as que sempre tivo en grande estima.

Ao saír do cárcere recuperou aos seus fillos e sacounos adiante coa dificultade que supuña ser unha familia estigmatizada. Os pequenos foron medrando e sendo mozos puxéronse a traballar, algún puxo terra de por medio e probou sorte en América. Dolores nunca entrou en detalle coas súas netas sobre a vida do avó. Elas sabían que o mataran por comunista e que fóra a Rusia daquela, pero pouco mais. O que si lembran as netas e que cada certo tempo había que subir ao cemiterio de Puxeiros a poñer un ramiño de flores a Eduardo, e as flores que Dolores deitaba no canto da tumba eran sempre vermellas.

Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra en tu cuenta.

Relacionadas

Memoria histórica
Prisión de Cáceres Sigue el acceso restringido a los expedientes de la represión franquista en Cáceres
AMECECA denuncia que el ministerio del Interior sigue sin facilitar el conocimiento de la represión franquista en la ciudad de Cáceres tras diez años de demandas.
Memoria histórica
En defensa de la memoria histórica La ARMHEX manifiesta su rechazo a la propuesta de VOX Extremadura de acabar con la Ley de Memoria Histórica
El pasado viernes, 22 de noviembre, el grupo parlamentario de VOX presentó en la Asamblea de Extremadura una Propuesta de Ley de Concordia cuya intención es derogar la Ley de Memoria histórica vigente en la comunidad desde 2019.
Memoria histórica
Memoria histórica La “ineficacia” de la nueva Ley de Memoria Democrática en su segundo aniversario
Asociaciones denuncian que las víctimas siguen sin poder obtener justicia por los crímenes del franquismo y no existe aún un reglamento para desplegar medidas como la creación de lugares para la memoria.
Naciones Unidas (ONU)
Genocidio El Informe Albanese denuncia ante la ONU a las empresas que se han lucrado del exterminio en Gaza
La relatora presenta un informe al Consejo de Derechos Humanos en el que detalla la responsabilidad de decenas de empresas en las políticas de ocupación, apartheid y genocidio que está llevando a cabo Israel en Palestina.
Movimiento BDS
Movimiento BDS Sidenor cede a la presión y anuncia que dejará de vender acero para las armas israelíes
La acerera vasca toma esta decisión después de que los sindicatos ESK, LAB y ELA requiriesen información y exigiesen acciones para frenar la complicidad con el genocidio.
Palestina
Palestina Israel bombardea un cumpleaños infantil y asesina a 39 personas en otra jornada mortífera en Gaza
Las Fuerzas Armadas de Israel siguen extendiendo la muerte por todo el territorio de Gaza. Un ataque contra una cafetería frecuentada por periodistas acaba con la vida de varios niños y niñas, un fotoperiodista y una artista plástica.
Fiscalidad
Impuestos España y Brasil se unen para proponer mayores impuestos a los superricos
La propuesta ha sido presentada en la IV Conferencia Internacional de Financiación para el Desarrollo de la ONU que se celebra en Sevilla.
Justicia
Justicia Huelga de jueces y magistrados: ni servicios mínimos ni descuento de salario
Las asociaciones conservadoras convocan por primera vez un paro de tres días, una situación sin sustento legal según el Consejo General del Poder Judicial.
República Democrática del Congo
República Democrática del Congo La RD del Congo y Ruanda, mediados por Estados Unidos, firman un acuerdo de paz incierto
El acuerdo busca crear cadenas de valor en las que intervengan ambos países, con una mayor presencia de los Estados Unidos en la zona. La poca presencia de las víctimas del conflicto en las conversaciones genera dudas en la sociedad civil congoleña.

Últimas

Corrupción
Corrupción El juez decreta prisión provisional sin fianza para Santos Cerdán
El juez acepta la propuesta del fiscal y decreta cárcel contra el ex secretario de organización socialista por integración en organización criminal, cohecho y tráfico de influencias.
Análisis
Análisis Negar, polarizar, avanzar: el asalto de la ultraderecha a las políticas climáticas
El llamado Pacto Verde Europeo se ha convertido en el principal caballo de batalla de la guerra cultural del negacionismo climático, sobre el que anudar los diferentes discursos negacionistas de la extrema derecha.
Opinión
Opinión Feminismo de clase y lucha por la hegemonía cultural
Muchos espacios feministas suelen incorporar códigos simbólicos y culturales burgueses que deslegitiman a los de la clase obrera. Aparte de las condiciones materiales, es necesario abordar la hegemonía cultural que estructura esta exclusión.
València
València La Audiencia de Valencia confirma la imputación a Argüeso en el juicio de la dana
La Sección Segunda de la Audiencia Provincial concluye que la resolución de la instructora “no es irrazonable ni arbitraria”, ratificando la imputación del ex secretario autonómico de Emergencias.

Recomendadas

Historia
Historia ‘Weimar’, y su eco
‘Tiempos inciertos’, la exposición dedicada a la República de Weimar en el CaixaForum de Barcelona, apenas se deja nada, pero vuelve a incurrir en la idea de las “dos Alemanias” contrapuestas.
Economía social y solidaria
Historia Lo que Franco arrebató al cooperativismo y a la economía social y solidaria
La dictadura franquista combatió de forma cruel el movimiento cooperativo fraguado en la II República, y durante la propia guerra con las denominadas colectividades, y pervirtió la idea de autogestión a través de los ideales falangistas.
Río Arriba
Río Arriba Yayo Herrero: “El holocausto nazi no es una excepcionalidad en la historia de Europa, es un modus operandi”
Nueva entrevista de Río Arriba en formato podcast y vídeo en el que hablamos de ecofeminismo, transiciones ecosociales justas, decrecimiento, colapso, poner la vida en el centro y mucho más.