Gira zapatista
Cando dous mundos se converteron nun só

Os días anteriores concorreran mediados por unha mestura de tensión, ansiedade, emoción e expectativa. Logo de que o subcomandante Galeano comunicase que os tripulantes de La Montaña non desembarcarían até, polo menos, 24 horas despois da arribada ás costas galegas, os ánimos daqueles que os agardaban desde terra dividíronse. Uns días de retraso implicaban que moitas delegacións internacionais tivesen que marchar de volta ós seus países e os actos de recibimento tiveron que se arranxar unha vez máis sen estar desprovistas dunha nube da incerteza.

O domingo 21 de xuño, baixo o ceo gris de Vigo, fíxose unha curta camiñada no centro da cidade. Nun principio, a mobilización fora convocada para chegar ó porto e recibir ós zapatistas, mais, logo do comunicado do aprazamento, o evento converteuse nunha celebración do encontro internacional, unha festa de loitas e linguas que fluían no aire e concretábanse en pancartas. A xente ría e bailaba aínda que non falasen o mesmo idioma. 

A primeira vez que ouvín a alguén berrar “Zapata Vive”, sorprendeume que o cento de persoas que eramos na mobilización soubese a resposta da consigna. Non lembro hai cantos anos a escoitei por última vez nas avenidas da Cidade de México e por un instante sentinme en casa nas rúas de Vigo, abrazada por todas as persoas que respondían con viva voz: “la lucha sigue”. Nese intercambio de frases, dábase a maior e máis profunda conversa entre todas nós. Pouco importaba que toda a xente soubese ou non quen foi Emiliano Zapata e o que representa para o meu país. O que podería pasar como apropiación cultural para algúns, para min, era a mostra do acordo común; era a proba de que a política é máis que a administración dun Estado. Se o dereito á boa vida non ten lingua, tampouco ten fronteiras a organización contra a inxustiza do despoxo.

O día do desembarco do Escuadrón 421, contra todos os prognósticos climatolóxicos, o ceo escampou e na praia de Carril danzaban ó compás do vento a bandeira negra do EZLN, a bandeira galega da serea de Castelao e a da segunda república. Esa anacronía simbólica emocionaba á vista. Cantas loitas, cantos pobos, cantos soños nos unen no fondo?, son as nosas historias, con todas a súas perdas e vitorias, unha mesma? O segundo que vin cando cheguei ás inmediacións da praia foi un cartaz pegado na fiestra dun coche no que aparecía a faciana de Samir. O político aínda estaba patente en medio da festa. Quen diría, querido Samir, que o teu nome chegaría até estas coordenadas, que sobrevivirías aínda despois de asasinado, que até aquí reivindicarían a túa loita? 

Cando deron as cinco da tarde, hora prevista para o desembarco, nos achegámonos ó peirao. Os minutos comezaron a pasar e cada tanto alguén facía un xesto que activaba ás gaitas, os berros e a danza. Só para descubrir ao pouco que era unha falsa alarma. Deron as 17:30 e todas estabamos en posición para o recibimento... mais nada pasaba. Neses longos momentos de espera, de inminencia, as linguas e as nacionalidades desapareceron. Disolvéronse cando se acabaron as palabras. Non víñamos de ningún país e víñamos, ao mesmo tempo, de todas partes. Eramos só varios centenares de corpos ansiosos.

A tensión superficial do silencio estallou cando, agora si, sobre as 18 horas da tarde, puidemos distinguir ás compañeiras zapatistas coas súas gorras e vestidos multicor. Ante nós, o imposible, o inimaxinable: unha montaña que cruzou o Atlántico en case dous meses, unha comitiva indíxena recibida con aclamacións por un pobo -maioritariamente- branco. Cidadáns do mundo, recíbevos a vosa casa, a vosa casa que vai onde queira que vostedes vaidades. Os brazos abertos tédelos con certeza.

Nunha Europa en que as limitacións das lexislacións racistas nos arrebatan diariamente a dignidade, nun continente onde a nosa identidade tórnase nunha ferramenta política para criminalizar ós nosos corpos migrantes, a recibida era a visión mesma da utopía.  

O Escuadrón zapatista alzaba os ollos e saudábanos coas mans. Camiñamos ó seu carón polo peirao para chegar até a praia, nunha andaina que era ó mesmo tempo un paseo solemne e un percorrido festivo. “Zapata vive” era o único que podíamos articular e berrámolo tantas veces en tan pouco tempo, que lle quitamos o sentido. Queriamos dicirlles todo, mais sobraban as palabras. Apertabámolos coa nosa presencia, non merecían menos que ser recibidos como heroes aqueles corpos que son oprimidos e asasinados sistematicamente no meu país, aqueles que lograron manter unha organización autónoma e comunitaria ó marxe do Estado e que levan defendendo a vida por máis de 30 anos.

Detivémonos na praia ao redor de Lupita, Carolina, Marijose, Ximena, Yuli, Bernal e Felipe, quen formaron unha liña fronte a cal, representantes de distintas organizacións de toda Europa presentábanse ante os zapatistas. Alí, sobre a area, un colectivo fronte ao outro, daba a impresión de que o sentido do acto era a recreación da presentación entre dous pobos, como quizabes pasou cando Colón desembarcaron nas costas de Abya Yala hai 500 anos. Mais, para a xente que non estivemos presentes cando Marijose pisou a terra e fixo a súa proclamación (por seguridade das compañeiras, só pasaron a esa parte do peirao unhas cantas persoas), ese acto de presentación de case media hora foi un tanto desmotivante. O Escuadrón estaba no centro, rodeado por cámaras, de pé baixo o sol. Non escoitáramos deles palabra algunha e eu só quería berrar: “Deixádelos falar!”. (Baixo a miña perspectiva, a presentación dos colectivos europeos ben puido facerse nos posteriores encontros nas mesas de diálogo e traballo para non acaparar a palabra). 

A organización deu a sinal e os compañeiros zapatistas foron levados a un escenario onde os esperaban máis cámaras. Alí, fronte ós ollos do mundo, Marijose renomeu o continente: “A nombre de todas las mujeres, niños, hombres, ancianos y, claro, otroas zapatistas, declaro que el nombre de esta tierra, a la que sus naturales llaman ahora Europa, de aquí en adelante se llamará Slumil K’ajxemk’op, que quiere decir “Tierra insumisa” o “Tierra que no se resigna” y así será conocida por propios y extraños mientras haya alguien aquí que no se rinda, que no se venda y que no claudique”.

Así, o continente xa non era máis terra de brancos, nin estaba definido baixo a falsa etiqueta do “primeiro mundo”, nin como o cume da civilización occidental. Agora visibilizábase esa parte que resistía a quen atentan contra a vida en común. Os zapatistas lograron nese instante o que ninguén da esquerda nos últimos anos: recoñecer as diferenzas mentres, ao mesmo tempo, sobrepasaban as beiras das identidades para amosar que a loita pola vida era a mesma en todas as latitudes sen importar o nome. Nalgúns puntos máis urxente e máis violenta, si, e é fundamental recoñecelo,  pero o encontro entre os múltiples mundos na praia de Vigo fundamentaba a esperanza doutro novo mundo posible. Era o primeiro paso contra a política de identidades que só logra separarnos e entregar as loitas á axenda neoliberal e a bolsa do capital.

Esa mesma tarde, mentres o novo pobo sen nacionalidade bailaba ao carón do mar aberto, na beira do horizonte, en pleno centro de Santiago de Compostela, a policía bateu a golpes a un rapaz de 15 anos polo seu aspecto, que eles chaman “moro”. Alí, fronte os amigos do mozo, os corpos de “seguridade” non se detiveron ante os berros desesperados e desconcertados: “eu non fixen nada”. 

Non o escoitaron. Tampouco escoitaron ós aplausos e berros de benvida na praia de Carril. Mais eu e centos de persoas máis, fomos testemuñas das declaracións que inauguraban a Travesía por la vida.

Quen diría hai 27 anos que a guerrilla nas profundidades da selva Lacandona, esa loita comezada por poboacións indíxenas no sur do mundo, sería a semente dun movemento global. Tomounos todo este tempo recoñecer que tiñan razón, que o estalido do seu levantamento era o son do noso mundo derrubándose. E os berros de alegría pola chegada da Montaña foron o son do nacemento dese outro mundo máis xusto onde caberemos todas, todos e todoas. Serán os berros da unión os que predominarán e racharán cos berros do sufrimento da violencia racista, capitalista e patriarcal.  

Queda todo por facer. Toda unha nova orde que levantar. 

Dou fe.