Elecciones autonómicas
Sumar afúndese e Podemos desaparece nas eleccións galegas

Non había partido e as dúbidas sobre se Sumar conseguiría un deputado, como prometían algunhas enquisas, quedaron disipadas practicamente desde que se deron os primeiros datos do escrutinio. Co 1%, os de Marta Lois non chegaban a trescentos votos e estaban por debaixo de Vox. No caso de Podemos, que en ningún momento entrou nas estimacións demoscópicas, o drama era aínda maior: non chegaban nin aos 200 votos. Nese mesmo momento, os tres partidos principais xa sumaban os seus votos por miles e quedaba claro que a noite electoral só podería aportar unha sorpresa: a entrada de Democracia Ourensana na provincia de Ourense. A crónica da mala noite electoral parecía xa escrita cando se soubo que Sumar non tiña aberta a sede nacional do partido en Madrid para seguir os resultados.

Co 25%, xa era unha certeza absoluta que nin Isabel Faraldo nin Lois ían estar no próximo Parlamento galego. Sumar non chegaba ao 2% de voto, apenas sumaba 6.000 votos cando PP e BNG superaban os cen mil e PSdG-PSOE se situaba en 55.000.

O obxectivo de conseguir o 5% na Coruña, onde se presentaba Lois, ou en Pontevedra resultaron ser unha ilusión. Con tres de cada catro votos escrutados, Sumar situábase por debaixo de Vox, co 2,19%: a súa porcentaxe de voto en Pontevedra era do 2,4%, e no conxunto de Galiza do 1,84%.

O triste consolo para o partido maxenta é que a disputa estaba noutro escenario e nin sequera ía ser determinante o seu pobre desempeño para a derrota da esquerda. O impacto deses votos perdidos non foi a razón da vitoria do PP.

De feito, os resultados de Galicia en Común nas eleccións de 2020 (3,94%) amosan que o espazo xerado por Yolanda Díaz non só non multiplicou as opcións, senón que o voto que funcionou en clave plurinacional en 2016 e que se esvaeceu en 2020 directamente xa non existe, alomenos nas eleccións autonómicas. Xuntos, Sumar e Podemos non chegan ao 2%.

Nas xerais de xullo de 2023, os de Díaz obtiveron 175.813 votos (case o 11% do total) e superaron ao Bloque Nacionalista Galego, pero a nova esquerda que veu a substituír a Unidas Podemos ten o mesmo problema de implantación territorial que mantivo –coa excepción de Cataluña e, ata agora, de Euskadi— desde a súa eclosión en 2016. En Galiza, aquel ano, En Marea —onde se encadraba Anova, que nestas eleccións volveu apoiar ao BNG— obtivo 271.418 sufraxios. Co 19% dos votos ao final da noite electoral, a coalición encabezada por Luís Villares colocouse segunda e relegou ao BNG ao seu peor resultado neste século.

“Perderon o sentido común, dedicáronse a facilitarlle os traballos ao PP”, dixo Beiras en referencia a este espazo de disputa xerado entre Sumar e Podemos

A situación, oito anos despois, é completamente diferente. A esquerda galega soberanista do BNG convenceu a decenas de miles de votantes daquel espazo. Os barómetros do CIS da campaña electoral deixaron claro que os votantes de Galicia en Común ían votar a Ana Pontón. A campaña de Marta Lois nacía ferida de gravidade, e a candidata, que non foi a primeira opción para Yolanda Díaz, non puido remontar esa sensación de mal augurio que se estendeu a toda a esquerda española –a plurinacionalidade queda para outra ocasión– e que presaxiaba os malos resultados que quedaron constatados a noite do 18 de febreiro. A idea dunha esquerda transplantada, que pode funcionar sen estrutura, organización territorial e autonomía no territorio, quedou definitivamente desterrada hoxe.

Xosé Manuel Beiras, representante da esquerda galega, que apoiou a viaxe de ida cara a En Marea no momento do xurdimento de Podemos e a política do cambio, explicouno a comezos de febreiro nunha entrevista na radio pública vasca. “Perderon o sentido común, dedicáronse a facilitarlle os traballos ao PP”, dixo en referencia a este espazo de disputa xerado entre Sumar e Podemos.

Para o partido morado, as eleccións galegas eran un mal trago anunciado. A súa candidata, Isabel Faraldo, explicou a O Salto que ela mesma tiña votado en branco na consulta na que, o 30 de decembro, Podemos rexeitou o acordo de coalición con Sumar. Desde entón, a campaña dos morados oscilou entre o control de datos de cara ás eleccións europeas –presentándose como un partido unido arrador da súa candidata– e a retórica habitual sobre o ninguneo da prensa á súa candidata. O certo é que non ten sido un problema de foco.

O proceso de caída de Podemos en Galiza comezou moito antes. Os seus dirixentes achacan a fallida construción da marca a Yolanda Díaz, ata 2020 o seu alfil no territorio. Os resultados de Sumar no día de hoxe xustifican esa crítica á ferrolá, quen, desfacéndose dos seus socios, non conseguiu o seu obxectivo de crear mellores expectativas para o espazo que existía arredor de Alternativa Galega de Esquerda en 2012 e a todo o magma Podemos en 2015. En calquera caso, queda claro que non había plan B, que Podemos está illado nun gran número de territorios e que este resultado é un pau de cara ás eleccións europeas, para as que apenas quedan catro meses.

Destruída a imaxinación política nas dúas caras da esquerda española, quedan as inercias. E a inercia é descendente cara un pozo profundo, como se aprecia nos datos desta xornada. O próximo ciclo que se abre en Galiza é positivo para o BNG, que debe consolidar o seu voto urbano, seguir diferenciando o marco propio fronte ao debate en clave de Madrid, e que precisa imperiosamente mellorar a súa implantación na Galiza rural. Sen moitas equivocacións por parte do Bloque, é posible que non volva florecer unha esquerda española nese territorio durante moito tempo.